I prije pandemije i haosa koji se tako stvorio u globalnom lancu snabdijevanja, u EU se počelo govoriti o “strateškoj autonomiji” u odnosu na uvoz.
Ali kad se izračunaju posljedice, to bi bilo veoma, veoma skupo.
Evropska unija je i prije pandemije osjetila do koje mjere zavisi od globalne razmjene: tada su to još bili na primjer neke vrste antibiotika i ljekova. S pandemijom se shvatilo da je zavisnost još mnogo veća. Problemi su obuhvatali široki spektar – od zaštitnih maski pa do dijelova za razne mašine i postrojenja, uključujući i ona za proizvodnju vakcine, piše DW.
Mnogo toga je stizalo iz Kine, ali ne samo iz te zemlje: Evropska unija zavisi od uvoza u toj mjeri da ta zavisnost može biti opasna. I zato jer se s isporukom kasni – kao što je sad slučaj zbog poremećaja brodskog saobraćaja, ali to mogu biti i politički razlozi i nesuglasice.
Zavisnost je u rasponu od sirovina i jednostavnih proizvoda pa sve do visoke tehnologije i čipova. Ne čudi da se Njemačka zalaže da Evropa ojača sopstvenu proizvodnju čipova – zbog teškoća sa uvozom njemačke fabrike automobila ne proizvode koliko bi mogle – i tu je i Brisel već pokazao razumijevanje.
“Strateška autonomija” Evropske unije
Mnoge države EU su shvatile u kojoj mjeri su zavisne od uvoza, pa je Evropska komisija ovog proljeća osmislila plan kojom bi se napravila “strateška autonomija” Evropske unije. Kako piše Noje cirher cajtung (NZZ), ta doktrina predviđa “otvorenu stratešku autonomiju” gdje bi trebalo biti “otvoren koliko se može i autonoman kad je to potrebno.”
To zvuči dobro i razumno, ali samo na papiru. Jer kako da se uopšte definiše, šta je “strateško” i šta bi se svakako moralo proizvoditi u Evropi, a šta nije tako važno? Osim toga, sad problema ima i industrija namještaja jer nedostaju banalni proizvodi, koji se svakako mogu proizvesti i u Evropi ali ne po kineskim ili indijskim cijenama.
Upravo to ističe i švajcarski list: globalna trgovina je dovela do ogromnog pada cijene proizvodnje, a time i do toga da sada i obični građani sebi mogu priuštiti mnogo više toga nego prije pola vijeka. A bilo kakav oblik podsticaja “domaćoj”, dakle evropskoj proizvodnji bi nužno doveo do “protekcionističke kočnice takvom porastu blagostanja.”
Duboka recesija
Institut za svjetsku ekonomiju iz Kila je stvorio kompjutersku simulaciju Evrope koje bi bila “strateški autonomna” i pogledao, koliko bi to koštalo. Rezultat je nedvosmislen:
“Kad bi EU napustila međunarodni lanac isporuke ili samo uvoza iz Kine, države EU bi to koštalo stotine milijardi eura.”
U kalkulaciji su pošli od pretpostavke da bi EU bitno otežala uvoz – to čak nije nužno povećanjem carinskih nameta već mjerama podrške domaćoj proizvodnji – dodijeljivanjem tendera i poreskim olakšicama „strateškim“ firmama. Takve mjere ne bi mogle ostati bez reakcije druge strane. U simulaciju su zato stavljene i kvote za uvoz i čak zabrane za određenu robu iz Evrope.
Ako bi se EU jednostrano upustila u takve mjere. Njen bi “BDP svake godine bio manji za oko 580 milijardi eura prema referentnoj vrijednosti iz 2019. što znači 3,5 odsto manji nego bez takvih zaštitnih mjera. A ako se tome dodaju posljedice protivmjera partnera, onda bi gubitak narastao na 870 milijardi eura, odnosno 5,3 odsto BDP-a. S obzirom da je privredni rast EU u toj referentnoj godini bio 1,6 odsto jasno je šta bi to značilo: duboku recesiju.
Lakše napisati nego sprovesti…
Naravno da i ekonomisti u Kilu shvataju da je i zavisnost Evrope od uvoza – i opasna i skupa. Već nedostatak čipova znači i da evropske fabrike ne mogu da odgovore na narudžbine, svejedno da li se radi o Dajmleru, Fijatu ili Simensu.
Ipak, stručnjaci preporučuju drugačije mjere: “Treba šire postaviti mrežu dobavljača, unaprjeđivati reciklažu i poboljšati sistem skladištenja.”
I to je jednostavnije napisati nego sprovesti. Teško je preko noći naći pouzdane partnere za isporuku. Reciklaža bi mogla donekle smanjiti zavisnost od određenih sirovina, ali kod nekih je to ustvari nemoguće ili daleko od isplativog.
A i kad je riječ o skladištenju, evropski proizvođači su godinama smanjivali troškove dogovarajući “just on time” isporuku – skladišta praktično nema, a nema ni troškova tog prostora i osoblja. Ali kad djelovi jednostavno ne stižu – onda je i to veoma, veoma skupo.