U današnjoj Evropi živi 740 miliona stanovnika, dvostruko više nego u Sjedinjenim Američkim Državama i isto toliko manje nego u Kini. Ovdje je uračunata i Rusija, u čijem evropskom dijelu živi više od 100 miliona stanovnika. Od ukupnog broja Evropljana, skoro 60 posto ih živi u, uslovno rečeno, “zapadnim”, razvijenijim državama, a 40 posto u bivšim socijalističkim državama.
Kada pogledamo podatke o broju zaraženih i umrlih od korona virusa stavimo na kartu svijeta ili Evrope, jedna je stvar odavno jasna: zapadna Evropa daleko je teže pogođena od istočne, gotovo bez izuzetka. Stoga se prirodno nameće pitanje – zašto je to tako?
Naravno, poređenje zvaničnih brojeva iz različitih zemalja prilično otežavaju razni faktori. Prije svega, budući da sve zemlje ne provode testiranje u jednakom opsegu, logična posljedica je da će kod nekih broj potvrđenih slučajeva biti mnogo veći nego kod drugih, čak i ako je u stvarnosti približno sličan. A masovna testiranja na antitijela, koja su provedena u Švedskoj i nizu drugih zemalja, pokazuju da je pravi broj zaraženih daleko veći od bilo čijih zvaničnih brojki.
Poređenje apsolutnih brojki umrlih problematično je i zbog različite većine zemalja, ali i zbog toga što svi koji su umrli od korona virusa – ili s korona virusom – nijesu zvanično zavedeni u evidenciji, iz raznih razloga.
Uprkos svemu tome, razlika između zemalja zapadne i istočne Evrope, uključujući Hrvatsku, prevelika je da bi se zanemarila. Čak i najgore pogođene zemlje istočne Evrope u jeku pandemije imale su manje stope zaraženih i umrlih od bilo koje zemlje zapadne Evrope.
Razlike u mentalitetu
U pokušajima da se odgovori na pitanje šta su potencijalni razlozi zbog kojih je Covid-19 nemilosrdnije pokosio razvijeni zapad Evrope nego njegov istočni dio ističe se nekoliko okolnosti i potencijalnih odgovora.
Neki analitičari prije svih ističu razlike u mentalitetu između Evropljana koji su živjeli sa dvije različite strane “Željezne zavjese”. Podsjećaju da je zbog razlike u prirodi političkih režima, demokratskog na zapadu Evrope i totaliarnog u socijalističkim državama različita i disciplina i “poslušnost” građana prema mjerama koje donosi država. Stanovnici bivših “narodnih demokratija” su u tom pogledu neuporedivo odgovorniji i discipliniraniji od ljudi koji su živjeli u demokratskim, liberalnijim sistemima.
Neki od analitičara insistiraju i na genetskim razlikama, podsjećajući da su manje-više svi stanovnici istočne Evrope Sloveni čiji je genetski materijal otporniji i prilagođeniji uza ovakvu vrstu pošasti.
Sirotinjska bolest
No, unutar medicinske, stručne rasprave o razlozima zbog kojih je broj umrlih na istoku Evrope znatno manji od smrtnosti u zapadnoj Evropi, najsnažnija je teorija koja se odnosi na to da su sve zemlje istočne Evrope (pa i nekadašnja Jugoslavija) vakcinisale svoje građane protiv tuberkuloze vakcinom BCG. Ova vakcina datira još od početka prošlog vijeka, i puni mu je naziv “Bacillus Calmette- Guerin”. Ime je dobilo po franuskim bakteriolozima koji su ga izumili, Albertu Calmette-u i Camille Guerinu.
Tuberkuloza, ili “sušica” (TBC) je raspostranjena i često smrtonosna zarazna bolest koju uzrokuju različite vrste mikrobakterija i ona tipično zahvata pluća. Tuberkuloza se prenosi kapljičnim putem, vazduhom, kada zaraženi TBC-om kašlju, kišu. Ukoliko se ne liječi, tuberkuloza u više od polovine slučajeva ima smrtonosne posljedice po bolesnike. Do sada je vakcina BCG jedino koje uspješno djeluje na prevenciju tuberkuloze. Iako je TBC bakterijska bolest, dokazano je da vakcina BCG, pored tuberkuloze, djeluje i na neke virusne infekcije.
Vakcinisanje protiv tuberkuloze bilo je obavezno u svim socijalističkim zemljama i obavljalo se nad djecom u porodilištu. Tuberkuloza je (bila) poznata i kao “sirotinjska bolest” i to je glavni razlog, što su bivše socijalističke zemlje, u kojima su životni uslovi bilo lošiji, životni standard niži, a glad rasprostranjenija nego u razvijenim zapadnim državama, provodile obavezno vakcinisanje svih svojih građana.
No, postoje još neki dokazi koji potvrđuju teoriju da je pandemija Covid-19 mnogo manje posljedice imala na zemlje u kojima je masovno korištena vakcina BCG. Kao vrlo snažan argument navode se primjeri Španije i Portugala, dvije susjedne zemalja. Portugal je, naime, jedna od rijekih zemalja zapadne Evrope koja je masovno vakcinisala svoje stanovnike BCG-om.
Takođe, podaci koji stižu iz Njemačke govore da je broj zaraženih i mrtvih u nekadašnjoj zapadnoj Njemačkoj trostruko veći nego u istočnom dijelu ove zemlje, nekadašnjoj Demokratskoj republici Njemačkoj u kojoj je vakcina bila obavezna za sve građane.
Da li je BCG vakcina spasila Balkan od najgoreg
Jedan dio Evrope upoznat je sa opasnoću od virusa bolje od većine. Jugoslavija je patila zbog tuberkuloze i epidemije malih boginja u svom kratkom životnom vijeku. I tako, kada je Covid-19 stigao na zapadni Balkan krajem februara, region se spremao za najgore.
Ipak, u sedam zemalja bivše Jugoslavije, sa njihovom ukupnom populacijom od 22 miliona, zabilježeno je samo 21.145 potvrđenih slučajeva bolesti i 775 smrtnih slučajeva, uprkos blizini regiona od Italije i škripcu zdravstvenih sistema.