Piše: Mike Eckel
Jedan od razloga što je Aleksej Navaljni privukao široku publiku u Rusiji je zajedljiv humor koji je koristio u video blogovima i izvještajima koji su dokumentovali navodnu korupciju na najvišim nivoima.
To je takođe potpuno prikazao na nastupu na sudu 2. februara poslije čega mu je sudija odredio dvije godina i osam mjeseci zatvora, s tužiocima, zatvorskim čuvarima i predsjednikom Vladimirom Putinom kao protagonistima, piše redakcija Radija Slobodna Evropa na engleskom jeziku.
U otprilike 30-minutnom govoru iz staklene prostorije u sudnici, Navaljni je napadao svog glavnog protivnika Putina, kojeg je više puta optužio za svoje skoro fatalno trovanje vojnim nervnim agensom u Sibiru prošlog ljeta. Otrov je navodno na njegov donji veš stavio tajni tim Federalne službe bezbjednosti, što Kremlj odbacuje uprkos dokazima.
“Ubistvo je jedini način na koji on zna da se bori. Ući će u istoriju kao ništa drugo do trovač”, rekao je Navaljni, poslije čega je naveo neke od najpoznatijih ruskih vladara.
“Svi se sjećamo Aleksandra Oslobodioca i Jaroslava Mudrog. Pa, sad ćemo imati Vladimira Trovača Gaća”, rekao je on.
Vic je bio u duhu povremeno apsurdne atmosfere sudskog postupka i bizarnosti čitave sage Navaljinovih muka u sukobu s ruskom državom.
Navaljni je dva puta osuđivan zbog, kako kaže, izmišljene optužbe za prevaru; kandidovao se za javnu funkciju; pionir je sistema alternativnog glasanja; ublažio je svoju nacionalističku i ksenofobnu retoriku. Najviše od svega, nervirao je Kremlj upečatljivim dokumentarnim istragama koje povezuju velelepne kuće, raskošan životni stil i rasipništvo s nekim od najbližih Putinovih savjetnika i prijatelja.
Putin je sam doprinio osjećaju apsurda, i odbijanjem da čak izgovori Navaljinovo ime – govoreći o nemu, između ostalog, kao “pacijentu u Berlinu”, i odbacivanjem formulacijama poput “Kome on treba?” čak i dok posmatrači kažu da ga Kremlj očigledno vidi kao prijetnju.
I usred ozbiljnosti saslušanja na Moskovskom gradskom sudu, podrugljiva dosetka s “gaćama” je u skladu s čudnim narativom Navaljnovog slučaja.
Činilo se da je saslušanje takođe ukorenjeno u istoriji ruskog i sovjetskog sudskih postupka koji zalaze u pozorište apsurda – najpoznatiji takav slučaj je suđenje pjesniku Josifu Brodskom 1964. Kada ga je sovjetski sudija pitao: “Ko vas je upisao u redove pjesnika?” Brodski je uzvratio: “Niko. Ko me je upisao u red ljudske rase?”
Prenosimo neke od najupečatljivijih trenutaka sudskog postupka 2. februara, i iz sudnice i izvan nje.
‘Šta kažete na to da sam bio u komi’
Na polovini jutarnjeg dijela saslušanja, Navaljnom je bilo dozvoljeno da unakrsno ispita predstavnika ruske Federalne zatvorske uprave koji je tražio od suda da preinači Navaljnovu uslovnu kaznu zbog kontroverzne osude za finansijski kriminal u kaznu zatvora od tri i po godine.
Među argumentima koje su naveli zatvorska služba i tužioci za preinačenje Navaljnove kazne bila je i tvrdnja da zatvorsku službu za uslovne kazne nije obavestio o svom prebivalištu kada je bio na liječenju u Nemačkoj poslije trovanja supstancom nalik novičoku 20. avgusta.
“Možete li da mi objasnite šta je trebalo da uradim bolje u smislu da vas obavijestim gdje sam”, pitao je Navaljni predstavnika zatvora.
“Bili ste dužni da dostavite dokumente i pružite odgovarajuća objašnjenja za nedolazak (na sastanke)”, odgovorio je zvaničnik.
“Šta kažete na to da sam bio u komi”, rekao je Navaljni.
“Tada sam bila na intenzivnoj njezi. Obezbijedio sam medicinske dokumente. Imali ste mjesto gdje se nalazim i kontakt informacije.”
Replika je podstakla tvit bliske saradnice Navaljnog, Ljubov Sobol, sa scenom iz naučno-fantastičnog trilera “Početak” (Inception) iz 2010. godine, u kojem Leonardo Dikaprio (Leonardo DiCaprio) glumi čovjeka koji ljudima krade informacije ulazeći u njihove snove.
“To znači da moram da uđem u Navaljnovu komu i da od njega dostavim obavještenje zatvorskoj službi”, navodi se u tvitu sa slikom Dikparija.
“So you’re saying I need to go into Navalny’s coma and deliver a notice from him to the prison service?” https://t.co/ewNf58WhU2
— Andrew Roth (@Andrew__Roth) February 2, 2021
‘Psihološki pritisak’
Saga oko Navaljnog – njegove istrage o korupciji, sudski slučajevi, njegovo trovanje, njegov dramatičan povratak u Rusiju i hapšenje na aerodromu, dokumentarni video o “Putinovoj palati”, protesti, akcije policije – odjeknula je daleko izvan ruskih granica.
U očima sve više stranih vlada, njegov slučaj se takođe pretvorio u lakmus test Putinove vlade i kako se ona nosi sa sve većom političkom prijetnjom koju predstavlja Navaljni.
Velika Britanija, Evropska unija, Sjedinjene Američke Države i druge zemlje kritikovali su žestoku akciju policije nad ruskim demonstrantima koji su na poziv Navaljnog izašli na ulice dva vikenda uzastopce.
Diplomate iz oko 20 zemalja prisustvovale su saslušanju u Moskovskom gradskom sudu. Međunarodne konvencije obično dozvoljavaju stranim diplomatama da prisustvuju sudskim postupcima u drugoj zemlji bez obzira da li je optuženi državljanin zemlje tog diplomate. Takođe je uobičajena praksa da strane diplomate prisustvuju ključnim saslušanjima na istaknutim suđenjima koja se tiču pitanja poput ljudskih prava.
Ipak, prisustvo velikog broja zapadnih diplomata očigledno je iritiralo rusko Ministarstvo spoljnih poslova, čija je zajedljiva portparolka bez dokaza sugerisala da je njihovo prisustvo plan da utiču na ruskog sudiju.
“Ovo više nije samo miješanje u unutrašnje stvari suverene države. To je samopokazivanje neprikladne i protivzakonite uloge kolektivnog Zapada u pokušaju obuzdavanja Rusije”, napisala je Marija Zaharova na Fejsbuku (Facebook). “Ili je to pokušaj psihološkog pritiska na sudiju?”
Nova privođenja
Desetine hiljada Rusa izašle su 31. januara na ulice drugi vikend uzastopce da traže puštanje Navaljnog iz istražnog pritvora i izraze svoj gnijev zbog korupcije na visokom nivou koju je pokušavao razotkrije. Policija i snage bezbjednosti odgovorili su snažno palicama i električnim pendrecima, privodeći oko 5.700 ljudi.
Dva dana kasnije, privođenja su nastavljena ispred strogo čuvane sudnice Moskovskog gradskog suda, sa više od 350 privedenih, saopštila je grupa OVD-Info koja prati proteste i reakciju policije.
Izvještači i pritvoreni primijetili su da je pored falangi specijalne policije iz različitih jedinica Ministarstva unutrašnjih poslova, bilo i policajaca koji su nastojali da prikrije svoje značke ili identifikaciona obilježja, koristeći, kako djeluje, kaiše uniformi.
Твой жетон, когда ты на стороне правды, закона и справедливости https://t.co/QRwC4y62W7
— Dave Frenkel (@merr1k) February 2, 2021
Novinari i aktivisti takođe su izvijestili da je izgleda policija privodila prolaznike bez jasnog objašnjenja: moglo se vidjeti kako je jedna osoba uhapšena dok ulazi u prodavnicu; na društvenim medijima je prikazano kako su makar dvojici muškaraca, koji su izgleda šetali trotoarom blizu suda, prišli policajci sa šlemovima, zgrabili ih i prisilno odveli.
Gdje živite?
Tokom unakrsnog ispitivanja tužilaštva, Navaljni je dobio nekoliko prilika da iskaže dosjetljivost koja mu je pomogla da postane najistaknutiji neprijatelj Putina.
Kada su zvaničnici pokušali da ga utvrde njegovu tačnu fizičku lokaciju, Navaljni je ponovo izrazio nevjericu povodom tvrdnje Federalne zatvorske službe da nije mogla da ga locira.
“Kažete da niste znali gdje sam ja, iako je predsjednik na televiziji uživo rekao da se liječim (u Njemačkoj)”, rekao je Navaljni.
“Pao sam u komu, poslali su vam sve dokumente o mom zdravlju i mjestu boravka. Posle sam sjeo u avion i doletio. Šta sam drugo mogao da radim? Kažete da ste došli kod mene kući, ali da nisam bio tamo. Naravno da nisam bio tamo. Šta sam drugo mogao da radim”, rekao je on.
Putin je zapravo preuzeo zaslugu za dozvolu da Navaljni avionom ode iz Sibira u Njemačku poslije trovanja, čak i dok ga je omalovažavao na godišnjoj konferenciji za štampu 17. decembra. “Što se tiče pacijenta u berlinskoj klinici… to uopšte ne znači da je otrovan”, rekao je Putin. “Koga je uopšte briga za njega? Njegova supruga se meni obratila i ja sam dao zeleno svijetlo da se liječi u Njemačkoj.”
Sutkinja koja je predsjedavala ročištem, Natalija Repnikova, takođe je izazvala ironičan odgovor kada je na početku pitala gdje trenutno boravi.
“Sada? U pritvorskom centru br. 1”, rekao je on u referenci na ozloglašeni moskovski zatvor poznat kao “Mornarska tišina”.
Hamburgeri i pomfrit?
Na kraju jutarnjeg dijela, sutkinja je tražila dvočasovnu pauzu, vjerovatno za ručak. Navaljni, koji je ranije rekao da je na sudu od sedam sati ujutro, očigledno je bio gladan.
“Može li neko da ode do Mekdonaldsa”, pitao je svoje advokate.