Piše: Vladimir Jovanović
Ako su malo trezveni, kako oni iz državnoga vrha (Śeverne Makedonije) tako i episkopi unutar Makedonske pravoslavne crkve, śetili bi se koliko je neprijatnosti za čitavu crkvu donijelo jednostrano priznavanje autokefalije jednome dijelu crkve u Ukrajini od Konstantinopoljske patrijaršije – kazao je Jovan Vraniškovski (54), arhiepiskop SPC.
Jovan je na čelu Pravoslavne ohridske arhiepiskopije SPC – u Beogradu 2002. ustrojenog autonomnoga ogranka Srpske patrijaršije za Śevernu Makedoniju.
SPC ne priznaje 1967. samoproglašenu autokefaliju Makedonske pravoslavne crkve – Ohridske arhiepiskopije (MPC-OA) i tvrdi da su „raskolnici”.
Početkom ove godine, Vaseljenska patrijaršija prihvatila je da razmotri apelaciju MPC-OA. Očekuje se da ukloni žig „raskolnika” i stupi s makedonskom jerarhijom u kanonsko jedinstvo – liturgijsko opštenje.
MPC-OA ima podršku makedonskoga državnoga vrha. Time se otvara put za vaseljensko priznanje autokefalije MPC-OA, pod drevnim nazivom: Ohridska arhiepiskopija.
Stav o izliječenju makedonskoga raskola kroz autokefaliju Vaseljenske patrijaršije, koja je majka-Crkva svih slovenskih pravoslavnih crkava – tumači se u SPC neprijateljskim upadom u njihovu kanonsku teritoriju.
Arhijerejski sabor SPC, kao najviši organ u SPC, tokom ove godine, navodno zbog pandemije, još se nije okupio i službeno oglasio o makedonskome pitanju.
„Ako bude priznata autokefalija Makedonskoj pravoslavnoj crkvi od strane Konstantinopoljske patrijaršije, to naravno ne može biti bez revizije tomosa iz 1922. godine”, kazao je Jovan Vraniškovski za „Blic”.
***
Rasplet makedonskoga crkvenoga pitanja imaće, nolens-volens, pozitivne implikacije i na perspektivu obnove drevne autokefalije Crkve u Crnoj Gori.
Do 1922. teritorija savremene Śeverne Makedonije nalazila se pod jurisdikcijom Vaseljenske patrijaršije. Ona je tomosom te godine prepuštila 1920. formiranoj SPC sljedeće eparhije: Skopsku, Veleško-debarsku, Pelagonijsku, Prespansko-ohridsku, kao i dijelove Vodenske i Polijanske eparhije.
Istim tomosom SPC je od Vaseljenske patrijaršije dobila jurisdikciju za ondašnju Kraljevinu SHS (Jugoslaviju), koja je i danas važeća. Osim Śeverne Makedonije, uključuje i Crnu Goru, kao i teritorije ostalih nezavisnih postjugoslovenskih država: Srbije, Slovenije, Hrvatske, BiH, Kosova.
Tomos Vaseljenske patrijaršije za SPC iz 1922, na dva mjesta, pominje AUTOKEFALNU CRNOGORSKU PRAVOSLAVNU CRKVU i njezino „ujedinjenje” sa autokefalnim crkvama Kraljevine Srbije i Karlovačkom.
Za razliku od Srba i Makedonaca, nakon 1766. i samoukinućâ Pećke arhiepiskopije („patrijaršije”) i 1767. Ohridske arhiepiskopije, Vaseljenska patrijaršija nije imala nikakvu nadležnost nad pravoslavnim Crnogorcima, tj. Crkvom u slobodnoj Crnoj Gori.
Autokefalna Mitropolija Crnogorska (Αυτοκέφαλος Μητρόπολις Μαυροβουνίου) najkasnije 1855. priznata je od Vaseljenske patrijaršije.
Pećka arhiepiskopija ni de iure ni de facto nije obnovljena; ne pominje se u tomosima Vaseljenske patrijaršije iz 1879. za Crkvu u Kraljevini Srbiji i 1922. godine za ustrojenu Srpsku pravoslavnu crkvu.
Ohridska arhiepiskopija je jedna od najstarijih pravoslavnih crkava. Nezavisnost joj je de facto priznata 1018-1019. godine.
U doba Svetoga Vladimira Dukljanskoga (Jovana Vladimira), katedra u Ohridu je jurisdikciju imala i nad teritorijama savremene Crne Gore.