Kada Aleksandar Vučić miroljubivim tonom kaže da mu ne pada na pamet nikoga vrijeđati ili odgovarati na nečije “niske i plitke uvrede”, onda samo treba osluhnuti šta će idućih dana govoriti – njegov imenjak Vulin.
Aktuelni ministar unutrašnjih poslova ujedno je i dežurni Vučićev trbuhozborac, zadužen za izgovaranje onoga što predsjednik Srbije i prvi čovjek Srpske napredne stranke zapravo misli, ali koji put, iz čisto taktičkih razloga, ne želi ili ne može javno izreći.
Samo, nije ni Vulin svemoguć. E, pa baš zato postoje – tabloidi bliski vlasti. Od Kurira do Informera, a tu su i Alo!, Objektiv, Srpski telegraf…
Oni su – naravno, uz tv programe pod kontrolom vlasti – ključni dio Vučićeve propagandne mašinerije, a iz njihovih je naslova i uređivačke politike lako prepoznati i najvažniju intenciju kad je u pitanju obraćanje (prvenstveno) domaćoj javnosti – kreiranje i (p)održavanje atmosfere permanentnog vanrednog stanja, u kojem samo jedna osoba može spasiti Srbiju i Srbe, u “otadžbini” i izvan nje, piše “Slobodna Dalmacija”. Pogađate, to nije ni Batman, ni Superman niti bilo koji drugi superjunak. Jedan je Aleksandar Vučić.
Jasno da predsjednik Srbije nije prvi političar koji je svjestan kako kampanja za nove izbore s trenutkom objave rezultata upravo završenih izbora – to zna i svaki brucoš Fakulteta političkih nauka – ali u nekim dimenzijama kontinuiranog “ispiranja mozga” potencijalnih glasača ipak, blago rečeno, on i njegov PR tim uistinu pretjeruju.
Načelno, naslovi koji vrište s naslovnica tabloida mogli bi se podijeliti na više grupa. Iako više-manje svi funkcionišu po istoj matrici reagovanja na dnevne povode-događaje i poprilično su predvidivi.
Svaka sličnost s naslovnicama stripova nije plod vaše mašte
Imamo naslove koji glorifikuju Vučićev lik i djelo kroz direktne napade na opoziciju i kritičare vlasti (“Mrzi Srbiju za pare!”, “Oni hoće građanski rat”, “Šiptarima pomažu Đilas i Hrvati”). Svako ko se istakne u kritici vladajućih, može računati na “besplatnu reklamu” u tom smislu.
Zatim bi se moglo govoriti o naslovima u službi obračuna s (političkim) otpadnicima, ljudima koje je Vučić iz raznih razloga prekrižio i na njih više ne računa (“Zavjera: ko bi najviše profitirao uklanjanjem Vučića”, “Ljudi iz MUP-a htjeli da sruše Vučića!”, “Spremali puč”, “Znam ko je planirao moj infarkt”, “Stefanović vrbovan da sruši Vučića!”, “Vučić krstio Nebojši djecu, a on mu spremio svilen gajtan”)…
Žrtva plači-predsjednika države
Najveći broj naslova otpada na hvalisanje Vučićevim dostignućima i njegovom nesebičnom žrtvom za Srbiju i srpski narod (“Vučić ne da bankama da deru narod”,”Penzioneri: Hvala Vučiću što nas pazi!”, “Vučića ne pljuju samo u vremenskoj prognozi!”, “Vučićev plan za spas Srbije”, “Vučić mi je spasao troje djece”, “Boriću se za Srbiju bez obzira na cijenu”, “Udar na Vučića spolja i iznutra”, “Vučić: Aman, ljudi, ostavite mi djecu na miru!”, itd.). Tabloid Objektiv je izbrojao i kako je na račun brata aktuelnog predsjednika Srbije, Andreja Vučića, u “brutalnoj kampanji interesnih grupa”, izneseno tačno 6357 laži, iza čega stoji dio opozicije, i sve to “dok Srbija nezaustavljivo napreduje”…
Posebna su cjelina naslovi zaduženi za revizionistički pogled na noviju istoriju i popravljanje imidža Srbije (“Mladić osuđen za genocid zbog greške u prevodu”, “U Srebrenici nije počinjen genocid”, “Istina o granatiranju Dubrovnika”). Ujedno su, po potrebi, i u službi zatezanja odnosa s prvim susjedima (“Pederi i satanisti vladaju Crnom Gorom”, “Milo hoće Crnu Goru bez Srba”, a valja primijetiti i kako je “Ustaško ludilo!” relativno čest naslov, nezavisno o povodima iz same Hrvatske; odnosno, bilo da je riječ o nekom konkretnom “ustašovanju” besprizornih likova s margina ovdašnje političke scene ili se uredništvo naprosto, eto, u trenucima naročite kreativnosti ili dokolice, prisjetilo zlodjela iz doba NDH).
Posebnu maštu urednika koji rade na naslovnicama tabloida bude tekstovi na temu “raskrinkavanja” svjetskih urota protiv Srbije, SPC-a i samog Vučića (“Stranci su planirali da Vučić umre od srca”, “Operacija infarkt još traje!”, “Udar na Srbiju na 7 frontova”, “Kap otrova u ručak Vučiću!”, “SPC mora da nestane zbog ova 4 razloga”, “Lezbo atak sa Kosova na Srbiju”, “Zapad Srbiji sprema crni septembar”, “Sprema se jak udar na Vučića i Srbiju”, “Vaskrsao srbomrzac”, “Vučić im je kriv što je živ”, “Ovo nas čeka do Nove godine: Satiranje Srbije u pet faza”, “Milovi satanisti htjeli da spale Srbe”, “Srbija im smeta jer štrči po uspjehu”, “Vučiću spremaju krvav kraj”, “5 ambasadora brutalno ucjenjivalo Vučića”, “Mafijaši, tajkuni i stranci pokušavaju da otmu vlast”, a tu se zna provući i suptilna priprema javnosti na očito neizbježne događaje iz bliske budućnosti: “Ako ne priznamo Kosovo, uzeće nam RS i Vojvodinu”).
Naravno, nisu baš svi na tom svijetu protiv Vučićeve Srbije, kako bi neko možda olako zaključio pregledavajući naslovnice tabloida (držali smo se onih iz ove kalendarske godine) čiji naslovi prečesto podsjećaju na loše stripove i jeftine krimiće s kioska.
Ima i naslova koji slave – prijatelje Srbije. Naravno, to su oni koji naglašavaju bliskost i prijateljske odnose s Rusijom i jednako svemoćnim Vladimirom Putinom; kao i naslovi koji kroz evociranje godišnjica nekih važnih i uspješnih epizoda iz novije nacionalne istorije imaju za cilj uzdizanje nacionalnog ponosa do nebesa (“Putin upozorio: Počinje napad na Srbiju”, “Rusi raskrinkali zavjeru: NATO pakt napada SPC u Crnoj Gori”, “Vučić, Putin i Si spasavaju Srbiju”, “Srpski gromovi obarali apače kao muve”)…
Zbog svega ovoga, zapravo ne čudi što je društvena mreža Twitter prije dva mjeseca označila navedene provladine medije, na njihovim profilima, kao i ispod svakog njihovog posta, natpisom “Medij koji sarađuje sa Vladom Srbije“. Tu su “značkicu” na svojim Twitter profilima zaradili Kurir, Tanjug, Informer, Politika, Srpski telegraf, B92 , kao i RTS, Pink.rs, Televizija Happy te Prva TV…
Sve to može se posmatrati i kao hronika manipulisanja novinarskom profesijom, ali i kao zabrinjavajući podsjetnik na vrlo sličnu praksu demonizovanja protivnika iz ratnih devedesetih, odnosno, vremena velikosrpske politike Slobodana Miloševića.
Kako je na ovu temu za nedjeljnik NIN kazao poznati beogradski pisac Filip David, ta “sumanuta strast proglašavanja izdajnika jedan je od najbezočnijih, najprimitivnijih i najopasnijih oblika razračunavanja s neistomišljenicima”.
“Po naređenju s političkog vrha, tu vrstu etiketiranja prihvataju vojnici vladajuće partije, a sprovodi ga teška artiljerija potkupljenih medija. Opravdana kritika svemoćne vlasti proglašava se antidržavnim djelovanjem, antisrpstvom, antipatriotizmom, što je uvod u političku i medijsku izolaciju, poruka svakom nezadovoljnom ili pobunjenom pojedincu da se verbalno nasilje lako može pretvoriti i pretvara se u tjelesno”, dijagnosticiraće David koji je, kao dugogodišnji urednik Dramskog programa Televizije Beograd, i sam bio žrtva političkih čistki početkom devedesetih, ujedno i utemeljitelj Beogradskog kruga, udruženja nezavisnih intelektualaca koji su se protivili potezima Miloševićeve vlasti, piše “Slobodna Dalmacija”.
David u retorici Vučićeve vlasti vidi i direktnu vezu s događanjima iz devedesetih: “Bilo bi naivno vjerovati da je sintagmu ‘srpski svet’ smislio ministar Vulin i da bi on smio takvo nešto izgovoriti da nije dobio blagoslov s najvišeg mjesta. Svi bliski saradnici predsednika Vučića govore isključivo ono što predsjednik misli. ‘Srpski svet’ izaziva blagu jezu kod naših susjeda, a vjerujem i u Evropi jer nas vraća u devedesete i ratne tlapnje o Velikoj Srbiji, Velikoj Hrvatskoj i Velikoj Albaniji”…
Zato i Katarina Živanović u dnevnom listu Danas, jednom od rijetkih medija u Srbiji koji je kritički raspoložen prema Vučićevoj vlasti, konstatuje: “Tabloidi postoje svuda u svijetu, ali samo u Srbiji država ima svoje tabloide. Srpska napredna stranka, odnosno njen predsjednik Aleksandar Vučić, faktički je urednik svih vodećih tabloida u zemlji, u kojima se od njegovog dolaska na vlast 2012. nije pojavio nijedan kritički tekst o njemu. Osim u Kuriru, i to u dva navrata, posebno u fazi ‘Srbijo, izvini’ koja je kratko trajala, dok se tadašnji vlasnik Aleksandar Rodić nije pomirio s Vučićem”.
Predrag Popović, zamjenik glavnog urednika magazina Tabloid i bivši Vučićev saradnik u tabloidu Pravda, kaže kako Vučiću bliski mediji “šire političku patologiju”, a “naročito se ističu u podjeli društva i proizvodnji neprijatelja koji rade o glavi njihovom glavnom uredniku Vučiću”.
“Sudeći po naslovnim stranama naprednjačkih biltena, Vučić je preživio 8998 nepostojećih atentata, koje su na njega pripremali agenti SAS-a, albanski teroristi, mudžahedini, zli tajkuni poput Miroslava Miškovića, kriminalci Luka Bojović i Radoje Zvicer, razni opozicionari i ko sve ne”, ironičan je Popović.
Rade Veljanovski, profesor beogradskog Fakulteta političkih nauka u penziji, zato zaključuje kako srbijanski domaći tabloidi nisu “pod uticajem“ vlasti, nego su – njen produkt.
“Oni su dio njihovog propagandnog aparata. To traje godinama i dokaz da je medijski sistem u Srbiji, koji je poslije 2000. krenuo u neku demokratsku reformu i počeo ličiti na evropske standarde te se prilagođavati evropskom regulatornom okviru, ipak napravio veliki korak unazad. Trebaće još mnogo vremena da se to promijeni, ali s ovom vlašću, to neće biti moguće”, pesimističan je Veljanovski.
Uostalom, nakon što se načudite “šundu” naslova tabloida, kao zadnje crte obmane jednog režima s očitim autokratskim sklonostima, pesimizam se nekako sam nameće kao dominantan osjećaj.
