Srbija je među osam zemalja centralne Evrope i Zapadnog Balkana najpodložnija ruskom uticaju, ali i uticaju Kine, pokazuje studija međunarodnog tink-tenka sa sedištem u Bratislavi GLOBSEC.
GLOBSEC je u novom „Indeksu ranjivosti“ na osnovu analize pet ključnih faktora na skali od nula do 100 rangirao koliko su na uticaj Rusije i Kine ranjive Bugarska, Crna Gora, Češka, Mađarska, Rumunija, Sjeverna Makedonija, Slovačka i Srbija, prenosi Euractiv.
Analiza tih pet dimenzija, a to su javno mnjenje, politička scena, javna uprava, informativni prostor i civilna i akademska zajednica, pokazala je da je Srbija sa 55 poena najranjivija, da su za nju izazov četiri od pet kriterijuma, ali da presudan uticaj imaju stav javnosti i politička atmosfera.
Najmanje su osjetljive na strani uticaj, sa 29 poena, pokazale Češka i Rumunija, a slijede Slovačka sa 32 poena, Sjeverna Makedonija sa 40, Bugarska sa 42 i Mađarska i Crna Gora sa po 44 poena, pokazala je studija, koja je plod dvogodišnjeg istraživanja sprovedenog uz podršku američkog Stejt departmenta.
Kao jedan od ključnih među pet faktora u većini zemalja regiona pokazalo se, kako navode autori studije, javno mnjenje, pa tako panslovenstvo, jezička bliskost, preplitanje istorije i kulturne veze u velikoj mjeri utiču na ranjivost Srbije, Bugarske, Crne Gore i Slovačke.
Na ranjivost u četiri od osam zemalja utiče i pravoslavna crkva, koja, kako se navodi, često nastupa kao promoter proruskih stavova.
U Mađarskoj, Crnoj Gori i Sjevernoj Makedoniji važan faktor ranjivosti su i anti-liberalni stavovi i klevetničke kampanje aktera koji sebe predstavljaju kao zaštitnike „tradicionalnih vrijednosti“, piše u studiji.
„Takvi stavovi su često posljedica široko rasprostranjenog gubitka iluzija u način funkcionisanja demokratije u svim analiziranim državama. U kombinaciji sa rastućim uticajem vlada nekih zemalja na medije, to okreće ljude dezinformacijama i čini ih sklonim autoritarnim oblicima vlasti“, piše u studiji.
U analizi piše da političku scenu u Srbiji karakterišu dugogodišnja vladavina desničarske i populističke Srpske napredne stranke i odsustvo parlamentarne opozicije, „što ugrožava samu srž demokratije u zemlji“.
„Članstvo u EU i dalje ostaje zvanični cilj vlade, ali retorici vladajuće SNS u izvjesnoj mjeri nedostaje entuzijazam – ne koristi proevropske narative niti promoviše vrijednosti EU“, ocjenjuju autori.
Navodi se i da su „vladajuće stranke u Srbiji, uz podršku javnosti, usvojile pro-ruske stavove“, što „uz rijetke izuzetke, važi i za cijelu srpsku politiku“.
„Teme poput kampanja dezinformacija Kremlja ili njegove agresivne spoljne politike se u načelu izbjegavaju“, piše u studiji.
U studiji se ocjenjuje da se „anti-demokratske tendencije vlade ogledaju i u javnom mnjenju“.
„Zbog geopolitičkih i istorijskih okolnosti srpska javnost je veoma prijemčiva za pro-ruske narative. To se ogleda i u izuzetno pozitivnom stavu prema Rusiji i Kini, velikim rezervama prema euro-atlantskoj zajednici i širokoj sklonosti teorijama zavjere“, piše u analizi, uz ocjenu da „iz srpske perspektive, Rusija uvijek igra ulogu velikog slovenskog brata koji je uvijek štitio Srbe“.
Tako, kako se navodi, 59% građana Srbije smatra Rusiju najvažnijim strateškim partnerom, a svega 52% se zauzima za ulazak u EU. Istovremeno, u Srbiji još snažno odjekuje i sjećanje na NATO bombardovanje, pa se 84% stanovnika protivi ulasku u zapadnu alijansu.
Za javnu upravu Srbije u analizi se navodi da je plod „zarobljene države, sa gotovo nepostojećim mehanizmima kontrole, i javnim preduzećima koja su stvorena da služe vlastodršcima“.
U studiji se ocjenjuje da je javni sektor prožet klijentelizmom, nepotizmom i endemskom korupcijom, da je izborni sistem ranjiv i na spoljne i na unutrašnje uticaje i da je u takvim okolnostima „otpornost na hibridne prijetnje malignih stranih uticaja minimalna“.
Informativnu sferu, kako se navodi, takođe karakterišu ozbiljni nedostaci, među kojima su i državna kontrola medijskog prostora i koncentracija medijskog vlasništva u rukama provladinih aktera.
Pored dvije ruske medijske kuće koje djeluju u Srbiji, proruske stavove šire i tabloidi i televizije bliske vlasti, čije je „izvještavanje o Rusiji senzacionalističko i nekritički promoviše interese Kremlja“, a takvi su stavovi široko prisutni i na društvenim mrežama, piše i analizi.
Dodaje se i da se pro-demokratski i ekološki nevladin sektor u Srbiji suočava sa izazovima koji nisu ograničeni samo na prilijepljivanje etikete da ugrožavaju državnu bezbjednost ili da su strani agenti, već prerastaju i u uznemiravanje i progon, uključujući i državne fnansijske istrage.
Istovremeno, nad relativnu slobodu djelovanja akademske zajednice nadvila se sjenka korupcionaških skandala, vezanih za slučajeve lažnih diploma ili sumnjivih diploma nekih privatnih univerziteta.
U studiji se ocjenjuje da je istraživanje pokazalo da članstvo u međunarodnim strukturama poput EU i NATO doprinosi većoj otpornosti iz perspektive zajedničke politike i odbrane, ali da pojedinačnoj ranjivosti zemalja doprinose razlike u kvalitetu javne uprave, zakonodavstva i zaštite integriteta izbornog procesa.
Pokazalo se i da je svetonazor često važniji od opipljivih struktura poput institucija ili administrativnih kapaciteta, a u oblikovanju tog svetonazora učestvuje informativni prostor „koji je delikatna konstrukcija u svim demokratijama, a posebno u još nezrelim političkim sistemima srednje Evrope i Zapadnog Balkana“, ocjenjuje se u studiji.
Uz to, zemlje koje su bile predmet analize „i nakon 30 godina od pada komunizma pate od problema nasljeđa, sa kojima su povezane i nestabilne političke institucije, krhko javno mnjenje, kao i duboko ukorijenjeni problemi korupcije, nepotizma, klijentelizma i drugi“, zaključuje se u studiji GLOBSECA.