Da li Vučićeva Srbija dotura rusko naoružanje preko zemalja članica NATO?

Prije par dana na velikosrpskom opskurnom portalu IN4S pojavila se vijest, zapravo članak gdje ambasador Srbije u Moskvi Miroslav Lazanski optužuje Crnu Goru da nije dala da naoružanje koje je Rusija donirala Srbiji dođe brodovima do luke Bar, a kasnije željeznicom bude dopremljeno do Srbije. Nakon toga oglasilo se i Ministarstvo odbrane Crne Gore demantijem, odnosno objašnjenjem da niko nije ni tražio takav i sličan transport, tj. tranzit naoružanja preko Crne Gore, te da Vlada Crne Gore nije ni mogla odbiti nešto što nije traženo.

No, postoji ona mudrost da ni u šta ne treba povjerovati što nije zvanično demantovano. Dakle, moguće je da Srbija nije ništa zvanično tražila od Crne Gore, ali to zvanično ne znači gotovo ništa. Vjerovatno se pričalo u kuloarima i odgovor je bio nešto slično kao što je rekao Lazanski te se, nakon nezvaničnog odbijanja, nije ni išlo na zvaničan zahtjev! U diplomatiji ionako se glavni poslovi ugovore u kuloarima, hodnicima, kafanama i na prijemima, a zvanični dio je samo kruna, tj. fasada. Dakle gdje ima dima ima i vatre.

Ono što je rekao Lazanski zapravo nam otkriva suštinu nečega što se već duže vremena odvija u našem regionu, ali su mnogi plaćeni mediji zaduženi da bacaju prašinu u oči i pričaju o nekim perifernim stvarima da bi se u tišini obavljali krupni poslovi. Naime, Srbija se već duže vremena ubrzano naoružava i to naoružanjem iz Rusije uglavnom, i nešto manje iz Kine, pa je tako Rusija (zajedno sa Bjelorusijom) donirala ukupno 13 repariranih MIG-29 lovaca sovijetske proizvodnje, 60 tenkova T-72, a Srbija je kupila ruske sisteme PVO “Pancir”, poznate kao sisteme koji u integrisanom sistemu PVO služe da štite veliki sistem S-400.

Vojna strategija Srbije danas je slična sovjetskoj vojnoj strategiji na kojoj se bazirala i JNA, a to je masivna odbrana. Naravno JNA je imala oko 3.000 tenkova i 2.000 oklopnih transportera, dok današnja vojska Srbije ima negdje oko 460 tenkova i negdje cca 700 oklopnih transportera, što nije baš uporedivo, ali se postavlja pitanje šta će Srbiji ovoliko naoružanja kada znamo da u okruženju vojske BiH, kosovske bezbjednosne snage, vojske Crne Gore, Makedonije, pa i Albanije imaju uglavnom simbolične oružane snage? Dejtonskim sporazumom predviđen je vojni proporcionalni balans snaga – SRJ + Republika Srpska -5, Hrvatska + Federacija BiH – 4. Dobro znamo da SRJ odavno više ne postoji, takođe dobro znamo i da odavno više ne postoje ni vojske Republike Srpske ni vojska federacije BiH, odnosno da su oružane snage BiH svedene samo na simboličnu mjeru! Razmijera naoružavanja Srbije prevazilazi mjeru obnove trenutnog naoružanja novijim, već znatno izlazi iz tih granica. No, vojno – strateška analiza nije ovdje predmet ovog članka pa se nećemo dalje udubljivati.

S obzirom da je Srbija u potpunom okruženju zemalja članica NATO pakta, kao i da praktično NATO direktno ili indirektno kontroliše sve kopnene i vazdušne prilaze Srbiji, a da je Srbija dokazano zemlja koja je glavni poligon ruske destabilizacije šireg regiona jugoistočne i istočne Evrope te da ruske službe ovo sve rade uz punu saradnju srbijanskih tajnih službi, postavlja se pitanje uz čiju saglasnost dolaze ovi transporti ruskog naoružanja i koje zemlje prelijeću na putu do Srbije? Dugo se u štampi tokom 2016. i 2017.godine spekulisalo da MiG-29 koje je Rusija donirala Srbiji još 2014.godine ne mogu doći u Srbiju jer Rumunija i Bugarska ne dozvoljavaju prelet svoje teritorije, a prvih šest MiG-ova 29 ipak su stigli ruskim transportnim avionom “Antonov” na aerodrom u Batajnici u oktobru 2017.godine gdje ih je pozdravio lično tadašnji ministar odbrane Aleksandar Vulin. Tada su prelijetali preko Mađarske, ali nijesu mogli samo preko Mađarske, jer se Mađarska ne graniči ni sa Rusijom, ni sa Bjelorusijom.

Kako Ukrajina ne dozvoljava u principu nikakve prelete ruskih aviona, prelet se morao desiti preko Poljske i Slovačke što je bilo predmet velikih polemika naročito u Poljskoj. Takođe, Rumunija je znatno ojačala svoje ratno vazduhoplovstvo kupovinom 17 F-16 lovaca unapređene 4.generacije (i planira da kupi još 24 savremena lovca F-16 ali čak i F-35), plus je već kupila američki antiraketni PVO sistem “Patriot” i dvije baterije su već na dužnosti, a isporuka ostalih pet je u toku. Ova država je već postala stalna baza američkih bespilotnih letjelica, a rumunski lovci uz američke, britanske i kanadske stalno patroliraju rumunskim nebom. Rumunija u principu ne dozvoljava prelete ruskih transportnih aviona te Rusi to čak od Rumuna i ne traže! Rumunija takođe nije dozvolila u ljeto 2019. godine ni transport ruskih tenkova Dunavom do Srbije. Tu je tačno opovrgla sve neutemeljene tvrdnje srpskih “analitičara” šešeljevskog tipa (a i samog Šešelja) da “niko Rusiji ne može zabraniti plovidbu Dunavom, zbog Dunavske konvencije”.

Zapravo Dunavska konvencija se ne odnosi na transport ratnog materijala i oružja već samo klasične robe. Ostala je dakle Bugarska. Kada je ruska PVO imala zajedničku vježbu sa srpskom, slavni ruski PVO sistem S-400 došao je u Srbiju transportnim ruskim avionom “Antonov” preko vazdušnog prostora Bugarske! Zašto ovo članice NATO rade? Pa odgovor je jednostavan! Srbija nije pod nikakvim embargom UN niti neke druge međunarodne organizacije, pa samim tim ne postoje nikakve zakonske prepreke da kupi robu bilo koje vrste, pa isto tako i naoružanje. Dakle kupovina naoružanja od strane Srbije je sa stanovišta međunarodnog prava legalna, i Srbija može kupiti koliko hoće naoružanja!

Ali suština problema je sljedeća: to što nešto nije zabranjeno ne obavezuje neku zemlju da dozvoli prelet preko svoje teritorije. Svaki prelet se može dozvoliti ili zabraniti! Dakle ove transporte mogu samo SAD eksplicitno zaustaviti! Podsjetićemo se na ne tako davnu prošlost. Juna 1999. godine poslije potpisivanja vojno-tehničkog sporazuma između NATO i SRJ kojim je zaustavljeno NATO bombardovanje, djelovi ruskog kontingenta stabilizacionih snaga SFOR iz BiH brzo su napravili “trik”i prefarbali svoja vozila u KFOR i iz BiH došli na prištinski aerodrom što je izazvalo euforiju srpskih nacionalista. Međutim, kada su tražili pojačanje da doleti iz Rusije, Mađarska, Rumunija i Bugarska su zabranile prelijetanje svog vazdušnog prostora pa trik nije uspio. Ruske snage su ostale na par stotina ljudi u KFOR-u, koje su se kasnije 2003.godine povukle!

Hapšenje bjeloruskog opozicionog aktiviste Romana Protaševiča nakon prizemljavanja aviona “Ryan Air” u kome je putovao iznad Bjelorusije, rezultovalo je potpunom zabranom prelijetanja Bjelorusije od strane svih aviona iz EU, i potpunom zabranom slijetanja aviona bjeloruskih kompanija na aerodrome u EU, kao i prelijetanja teritorije EU! Kako bi Rusija reagovala kada bi NATO zemlje potpuno zabranile prelijetanje ruskih transportnih aviona preko svojih teritorija na putu do Srbije? Sve bi se svelo na protest, ali da li bi Rusija zabranila prelet svih evropskih kompanija preko Rusije za Daleki istok? Teško! Prosto zato što Rusija ubira od preleta tih kompanija cca dvije milijarde dolara godišnje, ali i to je mjera za koju je EU spremna ako se desi. Naposlijetku tada bi i EU mogla zabraniti i prelet i slijetanje ruskih aviona na aerodrome u EU, a vjerovatno i u SAD. Štete po Rusiju bila bi ogromna. Treba napomenuti da u vrijeme hladnog rata zapadne avio-kompanije nijesu prelijetale teritoriju SSSR-a, a da je administracija Ronalda Regana od 1983. godine potpuno zabranila slijetanje “Aeroflot”-ovih aviona na američke aerodrome poslije obaranja južnokorejskog civilnog aviona iznad SSSR-a.

Dakle, jasno je da Bajdenova administracija ozbiljno razmatra opciju zabrane ”dotura” ruskog naoružanja u Srbiju, diplomatskim pritiskom prije svega na Bugarsku, koja je ovdje najslabija karika. Prelet kroz Poljsku i Slovačku se sigurno više neće ponoviti jer je u Slovačkoj sada smijenjena populistička vlada Igora Matoviča. Takođe će se poslati jasna poruka Aleksandru Vučiću da niko nije budala da ne vidi njegove aktivnosti da se puzajućim putem vrati velikosrpska hegemonija na prostor zapadnog Balkana, te strateška pozicija NATO podrije u korist Rusije!

Autor analize I.V.

(Analiza je urađena pod okriljem European South East Institute  sa sjedištem u Berlinu, uz saradnju sa NVO Montenegro international)