Odluka Višeg suda u Valjevu – da ponovo rehabilituje četničkog komandanta Nikolu Kalabića, izazvala je burne reakcije javnosti. Istoričari koji su učestvovali u ponovljenom sudskom postupku kažu da se sud nije služio istorijskim činjenicama, iako, postoje jasni dokazi da je Kalabić bio ratni zločinac. Pojedini antropolozi ocjenjuju da odluka suda ne treba da čudi, jer je ovo samo jedna u nizu rehabilitacija – u kojima se zločinci predstavljaju herojima.
Kako bi skinula ljagu sa imena svog đeda, unuka četinčkog komandanta Nikole Kalabića je prije 10 godina podnijela zahtjev za njegovu rehabilitaciju. Od tada je održano više ročišta sa preko 400 strana dokumenata koji su izvedeni kao dokazi. Viši sud u Valjevu je prvu rehabilitaciju u slučaju Kalabića donio 2017. Istu odluku je ponovio i prije nešto više od mjesec dana. Istoričari koji su učestvovali u ponovljenom sudskom procesu kažu da su potezom suda razočarani.
„Zbog toga što sam i sam učestvujući u tom procesu podnio određeni broj dokaza koji su govorili o nepobitnoj kolaboraciji i učešću u ratnim zločinima od strane Nikole Kalabića, ovo zaista jeste rehabilitacija i ratnih zločina i rehabilitacija kolaboracije, tako da mislim da je ova odluka loša, da je potrebno ponovo ići na njeno obaranje“, navodi istoričar Milivoj Bešlin.
Antropolog Tanja Petrović navodi da je naspram svih istorijskih činjenica, sud donio pogrešnu odluku u slučaju Nikole Kalabića i da to nije prvi put.
„Kao što su loše odluke bile i rehabilitacija Draže Mihailovića i rehabilitacija Rupnika u Sloveniji i mnoge druge rehabilitacije koje se na našim prostorima dešavaju, jer na taj način se briše razlika između dobrog i zlog, između toga biti na pravoj strani u nekom istorijskom trenutku i biti na pogrešnoj strani. Od toga ko je bio na kojoj strani u Drugom svjetskom ratu zavisila je naša budućnost koji smo mi ponovo resetovali. Znamo da je Nikola Kalabić bio jedan od najsurovijih četničkih vojvoda u Drugom svjetskom ratu i ne znam uopšte kako smo kao društvo došli do toga da nam je to prihvatljivo“, navodi Petrovićeva.
Tokom završnih riječi na samom suđenju, advokat porodice Kalabić je naveo da je Nikola Kalabić bio jedan od najznačajnijih figura u Ravnogorskom pokretu, čuveni geometar, častan oficir, starješina i da je likvidiran iz političkih, nacionalnih i ideoloških razloga. Kalabićevi potomci tvrde i da nema dokaza da je odgovoran za zločine koji mu se stavljaju na teret.
Istoričar Milivoj Bešlin kaže da se istina u slučaju ratnih zločinaca može razotkriti i ako bi se postojeći Zakon o rehabilitaciji izmijenio ili ukinuo.
„Mislim da je potrebno sistemski ovakve stvari riješiti da nam se ne bi stalno ponavljao ovaj problem da određene ljude koji su ili proglašeni ili osuđeni, osuđeni za ozbiljne ratne zločine – da ih proglašavamo sad odjednom za nevine, jer to šalje jednu užasno lošu poruku“, navodi on.
Nikola Kalabić je bio podređen vođi četničkog pokreta – Draži Mihailoviću. Okolnosti Kalabićeve smrti do danas nisu utvrđene. Godinama je vođen kao nestao, da bi na kraju, 65 godina kasnije, službeno bio proglašen mrtvim.