Tamo daleko od Evrope i svijeta

Za aktuelno.me

Piše: Mirna Nikčević

Svako ko je makar malo politički pismen može lako da protumači poruke koje međunarodna zajednica plasira u zadnje vrijeme ka Zapadnom Balkanu, prvenstveno ka Srbiji, a zatim i prema ispostavama beogradskog režima u Republici Srpskoj i Crnoj Gori. Takođe, i oni koje pamćenje još uvijek dobro služi i koji ne bježe u amneziju kako bi izbjegli suočavanje sa odgovornošću za sopstvene greške,  znaju da procijene stvarnu težinu upozorenja globalnih aktera kao što su SAD, NATO i EU i sjećaju se cijene koju su platili režimi na ovim prostorima zbog upornog i bahatog inaćenjenja sa čitavim demokratskim svijetom.

Nacionalni i lokalni vlastodršci u takozvanim ”državama delikventima” i samoproklamovanim entitetima, te onima koji žele da se kao mali utope u taj čarobni, veliki i najjači od svih – ”srpski svet”,  opijeni snovima o svojoj moći i veličini Srbije, ne vide realnost. Sve do jedne ure, kad se probude pod intervencionizmom velikih sila.

Ukoliko svoju politiku i retoriku suštinski ne usklade sa politikom i vrijednostima Zapada, a što bi opet zahtijevalo da se odreknu ideologije i politike koja im je ispisala kompletnu biografiju, Beogradski režim i vlasti u Crnoj Gori, vrlo brzo osjetiće svu težinu “nametnutih” ali neophodnih odluka i mjera globalnih aktera.

Planovi za Balkan predsjednika Bajdena

Da li se ovdašnje političke elite sjećaju uredbe o vanrednim mjerama za Balkan predsjednika Bajdena od 8. juna ove godine? Interesantno da srpski mediji tome nijesu pridali važnost pa se informacija može naći u samo par medija, i to veoma šturo i nejasno prenesena. Prorežimske “Vijesti” prenijele su vijest u par zabačenih redaka, valjda znajući da takva informacija ne ide na ruku njihovim nalogodavcima iz crnogorske vlasti.

“Proširuju se sankcije prema strateškim protivnicima SAD koji ugrožavaju demokratiju i sprječavaju region Zapadnog Balkana da postigne punu integraciju u transatlantske institucije”, jasno se navodi u Bajdenovoj uredbi.

Konkretno, Bajden je proširio sankcije prema nosiocima aktivnosti koje ugrožavaju mir, bezbjednost, stabilnost ili teritorijalni integritet bilo koje oblasti ili države na Zapadnom Balkanu; podrivaju demokratske procese ili institucije na ZB; ozbiljno krše ljudska prava na ZB. Takođe, proširio je moć SAD da targetira aktere koji ometaju sprovođenje bilo kog regionalnog sporazuma o bezbjednosti, miru, saradnji ili sporazuma o uzajamnom priznavanju, uključujući Prespanski sporazum, Zaključke konferencije o implementaciji mira i Mehanizam za međunardne krivične sudove, kao nasljednika Međunarodnog krivičnog suda za bivšu Jugoslaviju.

Više su nego očigledne namjere SAD da potpuno prekinu kontinuitet sa Obaminom i Trampovom administracijom i aktivno se uključe u rješavanje situacije na Zapadnom Balkanu, gdje se na dnevnoj osnovi krše međunarodni akti, a najviši zvaničnici u Srbiji i Crnoj Gori sprovode klero-nacionalističku, velikosrpsku, prorusku i anti-NATO politiku.

S druge strane, NATO i EU, u cilju podrške Americi da se maksimalno aktivira u okviru Sjeverno-atlantskog saveza te osnaži odnose sa Unijom, krenuli su u sprovođenje svojih strategija za eliminisanje ruskog uticaja i velikosrpske ideologije, koje su uzrok i podstrekači nestabilnosti u regionu. Balkan je ponovo u fokusu!

Kosovo je srce Rusije?!

Među mitovima na kojima počiva srpska politika, posebno mjesto pripada onom o rusko-srpskom prijateljstvu. To “prijateljstvo” se zapravo jedino ogleda u činjenici da je Vučićeva Srbija glavno utočište svih mogućih ruskih agentura i poligon za kreiranje, podsticanje i podgrijavanje konflikata. Sada je utočište ruskih obavještajnih službi postala i Crna Gora, a nakon što je, od strane nove parlamentarne većine,  žrtvovana za velikosrpski interes.

Većina Srba vidi Rusiju kao pouzdanog branioca srpskih nacionalnih interesa. Ova procjena se prije svega odnosi na pitanje Kosova. Bilo koji srpski političar ili lider koji bi napravio značajne ustupke po pitanju Kosova suočio bi se sa gubitkom podrške biračkog tijela. Vučićeva vlada zaglavila se u zamci koju je sama napravila: jednostavno ne može sebi priuštiti da bude manje posvećena Kosovu od Rusije, jer tako gubi i to malo ruske podrške u vidu stavljanju veta na svaku rezoluciju Savjeta bezbjednosti UN o kosovskom pitanju. Rješavanjem kosovskog pitanja Rusija vrlo malo dobija a, potencijalno, gubi sve, jer se time njen uticaj u regionu minimizira. Nakon poraza u Crnoj Gori, tj. propalog pokušaja državnog udara, što se okončalo učlanjenjem CG u NATO, zatim poraza u Makedoniji okončanjem grčko-makedonskog spora, čime je odblokiran put Sjeverne Makedonije ka NATO, srpsko priznanje Kosova, posebno bi bilo frustrirajuće za Kremlj.

Vučić se praktično kuva u ruskom sosu koji je sam sebi pripremio! Ponikao iz radikalnih nacionalističkih krugova devedesetih godina, Vučić i njegovi najbliži saradnici došli su na vlast osuđujući svoje prethodnike kao nepatriotske zapadnjake i izdajnike tradicionalnog prijateljstva sa Rusijom. Ipak, njegova vlada je nastavila, deklarativno, prozapadnu vanjsku politiku, iako praktikuje  taktike iz priručnika o autokratskim režimima i hegemonizmu. Vučićeva vlada služi se proruskim gestama kako bi prevazišla jaz između svojih nacionalističkih parola na domaćoj i akcija na evropskoj i svjetskoj sceni. Svakim pokušajem distanciranja od Kremlja rizikuje gubljenje nacionalističkog biračkog tijela. Zvuči poznato? Isti film sada gledamo u Crnoj Gori.

Aneksija Krima i aspiracije Ukrajine ka EU, još jedan su razlog inaćenja Rusije sa Zapadom i blokiranja rezolucija Savjeta Bezbjednosti UN. Nema tu, dakle, nikavog bratskog odnosa niti emocije, kao što ga kod geostrateških igrača nikada i nema, već samo interes za širenje moći u raznim sferama uticaja, u ovom slučaju u regionu ZB.

EU razmatra korekciju pravca proširenja – da li u EU ima mjesta za antizapadne, proruske režime?

Prije par dana Evropski savjet za vanjske odnose (European Council for Foreign Relations – ECFR) objavio je rezultate svog istraživanja javnog mnjenja u Srbiji i Ukrajini, koje je pokazalo kako građani ove dvije države gledaju na domaću i globalnu borbu protiv COVID-19 i geopolitički kurs njihove zemlje.

Istraživanja ECFR -a pokazuju da ljudi u Srbiji imaju izrazito negativan stav o Uniji. U velikoj mjeri smatraju da je politički sistem EU slomljen, a odgovor na pandemiju nekompetentan. Cijene liderstvo svoje zemlje, gledajući Rusiju i Kinu kao ključne saveznike. Nasuprot tome, Ukrajinci su u velikoj mjeri proevropski orijentisani, žele da grade saveze sa Zapadom i vjeruju u sistem EU. Ipak, oni imaju snažan osećaj da su ih saveznici napustili i slabo vjeruju u nacionalni politički sistem.

Geopolitička strategija srpske vlade učinila je da stavovi Srba izgledaju sasvim drugačije od onoga što bi se očekivalo od građana države koja teži članstvu u EU: 54 posto Srba vidi Rusiju kao saveznika, a zapanjujućih 95 posto Rusiju smatra neophodnim partnerom. Srbi imaju sličnu percepciju Kine: 91 posto vidi zemlju kao saveznika ili neophodnog partnera. Brojke su mnogo gore kada su u pitanju zapadne sile. Pedeset sedam (57%) posto Srba vidi EU kao neophodnog partnera, a samo 11 procenata smatra je saveznikom. Ni u jednoj drugoj evropskoj zemlji koju je ECFR ispitao nema tako izrazitih simpatija prema Rusiji i Kini, navodi se u istraživanju.

Snažni prozapadni instinkti Ukrajinaca takođe su izraženi u njihovom stavu prema vakcinama. Dvije trećine njih kaže da ne vjeruje kineskoj vakcini, oko 80 posto da ne vjeruje ruskoj, dok je njihovo povjerenje u vakcine u SAD, Velikoj Britaniji i EU znatno veće. Nasuprot tome, 75 posto Srba vjeruje ruskoj vakcini, a većina ne vjeruje zapadnim vakcinama.

Zabrinjavajuće je da se, uprkos snažnim prozapadnim osjećajima Ukrajinaca, većina njih osjeća napuštenim od Zapada: oko 35 posto vjeruje da se njihova zemlja može osloniti samo na sebe u oporavku nakon pandemije, dok ih samo 22 posto  kaže da se može osloniti na SAD i EU. Srbi se osećaju mnogo manje sami: 38 posto kaže da se oslanja na Kinu, 28 na Rusiju, a oskudnih 13 posto na EU. Samo 1 procenat smatra da se može osloniti na SAD.

“EU je zajednica vrijednosti. Predsjednica Evropske komisije Ursula von der Leien obećala je da će raditi na stvaranju geopolitičke unije. Dakle, da li je pošteno da EU ponudi članstvo sve antizapadnijoj Srbiji? Štaviše, prećutno odobravanje geopolitičke putanje Srbije od strane EU pomoglo bi u jačanju oportunističkog režima koji bi mogao poslužiti kao uzor drugima u regionu”, navode iz ECFR.

Iako članici NATO i do juče lideru u integraciji, postavši taocem velikosrpske nacionalističke parlamentarne većine, Crnoj Gori je glavni politički i ideološki uzor postala upravo Vučićeva Srbija što je ponovo probudilo zle duhove na Balkanu, ali i punu pažnju Evropske unije.

Šizofrenija vlasti se sa srpske političke scene preselila u Crnu Goru

Hibridnim ratom i anti-crnogorskom kampanjom Srbija je zadovoljila svoje i ambicije Rusije, kao i ambicije poslušnika u crnogorskoj Vladi, da uvuče Crnu Goru u anti-zapadni, anti-NATO tabor. Iako je tijesna pobjeda destruktivnih i prosrpskih snaga na crnogorskim parlamentarnim izborima u dobroj mjeri potpomognuta sa nekih evropskih adresa, posljedice politike nove vlasti itekako dotiču i EU i NATO. To je loša kopija režima u Srbiji. Vlast se deklarativno zalaže za EU integracije, a propaganda i vrijednosti koje njeguje u potpunoj su suprotnosti sa evropskim i evroatlantskim vrijednostima.

Da li se, možda, neko u Crnoj Gori prepoznaje među pojedincima ili akterima koji se obuhvataju vanrednom mjerom predsjednika Bajdena?! Da li je lako Vladi Crne Gore, u ovakvim okolnostima, naći u svojim redovima kandidata za ambasadora u Vašingtonu? Da li mlado i neiskusno, ali ambiciozno crnogorsko rukovodstvo, zaista misli da može da upravlja državom tako što će se igrati vlasti,  tužilaca, policijaca i sudija, mahati pendrekom po medijskoj sceni, šurovati sa tzv. civilnim sektorom što je u njihovoj vlasti našao uhljebljenje za svoje milione, a ostale proganjati, pisati tužbe protiv novinara, uređivati politiku javnog servisa, enormno se zaduživati i mahati parama kao svojima (kao što Vučić u nekom jutarnjem programu reče “našli smo pare, para ima”)? Da li oni zaista misle da će sva njihova nepočinstva ostati nekažnjena, zadovoljni što ih katkad potapše po ramenima neki diplomata i što dobiju pokoju poruku svojih mentorčića utopljenih u luksuz anonimnosti koji pruža glomazna briselska administracija?

Da li zaista misle da će o njihovoj budućnosti odlučiti par osrednjih diplomata, koji sada i sebe i svoje pretpostavljene moraju pošteđeti bolne istine: da bi ovakva vlast, u svakoj demokratskoj zemlji, u roku od odmah, bila sankcionisana za svoja nedjela. Sve po zakonu. Tamo đe zakona ima. I kako, na patetičnu opasku opskurnog Milomira Marića da Srbi ne poznaju krivični zakon svoje zemlje jer su pošteni, reče Nenad Čanak: “e zato se insistira na vladavini prava, a ne vladavini poštenja”.  Aktuelna vlast u Crnoj Gori, identično Vučićevoj, busa se u poštena prsa, dok zemlju zakopava sve dublje u bezakonje.

Trebalo bi da su svjesni da u realnosti ne može da se desi da procure povjerljive informacije neke NATO članice, da to bude tema ruskih medija, da se izbjegne odgovornost nadležnih, a da NATO i SAD  to ne znaju.

Od ekstremnih negatora genocida u Srebrenici i legitimisanih mrzitelja “zločinačke organizacije NATO pakta”, već u strahu od gubljenja vlasti i podrške pomenutih evropskih političkih grupacija, sada prave distancu od ideologije na čijim su krilima i osvojili tu jadnu većinu. Sjetimo se, ugroženo hrišćanstvo, ugroženo srpstvo, borba za Kosovo, bratska Republika Srpska.  Ipak, morali su se zamjeriti srpskoj braći, pa silom na sramotu, izglasati rezoluciju o Srebrenici, iako niko u vladi i parlamentarnoj većini nije u stanju da izgovori tu tešku stranu riječ “genocid”. A zašto onda usvajanje rezolucije?  Pa zato što je i prije Incka, neko “nametnuo odluke”.

Zakon o zabrani i kažnjavanju negiranja genocida i veličanja ratnih zločinaca koji je proglasio Valentin Incko, s obzirom da predstavlja stav zemalja G7, mora se posmatrati i razumjeti kao šira poruka. Jer, zašto bi najveće svjetske sile tražile to od BiH (tj. Republike Srpske), a da ne očekuju isto od ostalih država regiona, posebno onih koje su članice i partneri u okviru NATO-a.

Pored isforsiranog usvajanja rezolucije o genocidu u Srebrenici, crnogorsko političko vođstvo, moraće ubrzo izgovoriti taj nametnuti stav u lice svom biračkom tijelu. Srbima u Crnoj Gori slijede dani teške spoznaje da su njihovi “vitalni interesi” ponovo prodati zarad fotelja, a onda će uslijediti novo prestrojavanje u kojem će građani Crne Gore znati da prepoznaju ko je njihov autentični zastupnik i ko ih vodi tamo đe žele biti – u demokratskom svijetu. A taj svijet neće dozvoliti da bilo ko ugrozi njegove strateške interese.

Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta