Open Varhelji

NVO ”Montenegro International” je uputila otvoreno pismo svim stranim ambasadama u Crnoj Gori, EK, Parlamentu EU u Strazburu.

Pismo prenosimo integralno.

Poštovana gospodo, Vaše ekselencije, iako kažu da na Balkanu ima previše istorije, prije se može reći da se radi o nedovršenoj istoriji. Pojedine balkanske zemlje, nastale nakon sloma Otomanske imperije, svojim proširenjem teritorija poprimile su hegemoniostički karakter, pa i dalje imaju ambicije da šire svoj državni i nacionalni prostor. Čini se EU nije dovoljno uzela u obzir tu činjenicu, kao i činjenicu da su političari na Balkanu skloni laži, prevarama, zakulisnim radnjama, prljavim i podzemnim strategijama, kada vrše izbor ličnosti koje su zadužene za praćenje procesa ispunjenje uslova za pristupanje EU kandidata sa zapadnog Balkana. Takođe, strategija da najbrojnije i teritorijalno najveće države dobiju poseban tretman i da im se gleda kroz prste nije dobra strategija, jer je to uvijek na štetu država prema kojima te države imaju aspiracije.

Odbor za spoljne poslove Evropskog parlamenta ovih dana namjerava da pokrene istragu zbog izveštaja da Oliver Varhelji, komesar za proširenje EU zadužen za zapadni Balkan, „namjerno podriva reforme u oblasti demokratije i vladavine prava u zemljama kandidatima za EU“. Nažalost, ta reakcija je naknadna i veoma zakašnjela. Onaj ko je želio da zna o kome se radi nije neočekivano ponašanje Varheljija i njegov pristrasan odnos prema određenoj politici na Balkanu i prema Balkanu, obzirom da se radi o čovjeku koji za svoj politički uspon može da zahvali mađarskom premijeru Viktoru Orbanu, čiji je dugogodišnji saradnik. Ko je Viktor Orban i kakvu politiku vodi, kakav je njegov odnos sa predśednikom Srbije, Aleksandrom Vučićem, valjda nije potrebno objašnjavati. Malo je licemjerno u toj inicijativi ne navesti da je Oliver Varhelji bio logistička podrška Vučićevoj politici na zapadnom Balkanu i ambicijama Srbije da poveća svoj uticaj u regionu, iako se radi o zemlji sa autoritativnom vladavinom, u kojoj se krše ljudska prava i slobode, zemlji bez bilo kakvih demokratskioh institucija, sa terorom većine nad manjinom,… Varhelji je svojim izvještajima pokušavao da sakrije ili ublaži sve te činjenice. („Kritičke izjave, recimo o slobodi medija u Srbiji, uklonjene su iz naših izveštaja, a loše ocene promenjene su u bolje“).

Navedena inicijativa nije prva, već više puta su u Evropskom parlamentu pokretane inicijative, bilo da se radi o „pokretanju istrage o ulozi evropskog komesara za proširenje u pomaganju „separatističkim aktivnostima“ srpskog člana Predsedništva BiH Milorada Dodika u BiH, bilo da se radi o tome da su komesar i njegov kabinet „poslednjih godina sistematski ublažavali kritike“, prije svega one na račun Srbije, u izvještajima o napretku kandidata za pristupanje EU. Varhelji je, takođe, nasuprot najnovijem izveštaju Evropske komisije o napretku Crne Gore koji je ocjenjen trojkom kao „najgori do sada“, govorio da nije istina „da je ovaj izveštaj gori od ranijih“, relativizujući katastrofalno stanje u Crnoj Gori. Takođe je naveo da ne misli da je „potpisivanje Temljenog ugovora Crne Gore sa SPC imalo negativan uticaj na reforme“, iako se to eksplicitno navodi u pomenutom izvještaju.

Kad je u pitanju Crna Gora, Varhelji je bio pravi komesar Vučićeve i srpske podzemne politike prema Crnoj Gori. U njegovim izvještajima nije bilo mjesta za otvorenu politiku „srpskog sveta“, miješanje zvanične i nezvanične Srbije u unutrašnje političke prilike u Crnoj Gori, političkoj ulozi SPC u parlamentarnim izborima i konstituisanju vlasti, za rizike po stabilnost i bezbjednost urušavanjem bezbjednosnog sistema i upliv službi drugih zemalja, kao i prisustvo aktera iz Srbije i RS na medijskoj sceni i nekontrolisanom web prostoru. Vrlo površno je pojašnjena uloga i pozicija SPC i ozbiljni problemi uzrokovani potpisivanjem „Temeljnog ugovora“, na način i u vrijeme kada je to bilo krajnje nepovoljno za političku stabilnost i reforme u zemlji. Da ne govorimo o ustavno i zakonski spornom sadržaju i načinu kako je taj ugovor oktroisan samovoljom dijela vlade, bez ozbiljnije javne rasprave.

Samim činom, kada je u septembru 2021. godine urađena reorganizacija Generalnog direktorata za suśedstvo i pregovore o proširenju i kada je jedinici zaduženoj za Srbiju pridružena Crna Gora, iako je do tada Crna Gora imala posebnu kancelariju i najviše odmakla u pregovorima sa EU (otvorila svih 35 pregovaračkih poglavlja, od čega su privremeno zatvorena tri: 25- Nauka i istraživanje, 26- Obrazovanje i kultura i 30- Vanjski poslovi), govori o namjeri da se Crna Gora vrati unazad i izjednači sa Srbijom, kako ne bi prije Srbije ušla u EU. Hegemonistički projekat Aleksandra Vučića, nazvan Open Balkan, kao prevarna inicijativa da se objedini prostor zapadnog Balkana u ekonomskom i političkom smislu, nije ništa drugo do namjera da se Crna Gora udalji od evropskih integracija i veže za zemlje i prostor koji je udaljen od EU i bez šansi da u dogledno vrijeme bude njen dio. Takva inicijativa, u kojoj glavnu riječ vode dvije nedemokratske zemlje, bez utvrđenih demokratskih pravila i mehanizama za njihovo sprovođenje, bili bi samo prostor za nacionalnu, kulturnu i ekonomsku homogenizaciju dva najbrojnija naroda, Srba i Albanaca, sa političkim reprekusijama na sve okolne zemlje u kojima su prisutni djelovi ta dva naroda. Open Balkan nije proces integracija i pacifikacije zapadnog Balkana, već, naprotiv, sipanje benzina na ionako zapaljiv prostor i oživljavanje hegemonističkih projekata, koje su Balkan već koštale stotine hiljada mrtvih i miliona žrtava nasilja. A Varhelji je svojim djelovanjem postao dio takve politike.

MI tražimo od EU da mnogo pažljivije odabira svoje kadrove koje delegira na prostor zapadnog Balkana, da to budu ljudi spremni da uče i da se upoznaju i sa istorijskim i sa drugim činjenicama vezanim za zapadni Balkan, da notorne činjenice, kakva je, recimo, postojanje SPC u Crnoj Gori i mnoge druge, ne zanemaruje, ili, daleko bilo, namjerno bagatelišu iz pragmatičnih razloga. Ljudi koji će zadovoljiti pravdu za sve narode, posebno za one koje su svojom veličinom najugroženiji i da oportunizam prema najačima ne bude prevlađujuća politika prema zapadnom Balkanu.