Opasnost od sajber napada u Crnoj Gori zbog predsjedničkih izbora i dalje postoji, budući da takvi napadi predstavljaju efikasan način za destabilizaciju države i njenih institucija, poručuje za Antenu M analitičar Digitalnog forenzičkog centra Milan Jovanović.
Ocjenjuje da je kampanja za prvi krug predsjedničkih izbora protekla relativno mirno, iako je postojao kontinuitet miješanja određenih regionalnih aktera. Vjeruje, međutim, da do 2. aprila može doći do usložnjavanja situacije na polju dezinformacija i lažnih vijesti.
“Generalno gledano kampanja za prvi krug predsjedničkih izbora, kao i sami izborni dan, protekli su relativno mirno. Međutim, u susret 19. martu, kao i na sam dan izbora zabilježili smo povećan broj lažnih vijesti. Tokom cijele kampanje gotovo svakodnevno smo imali nepostojeća istraživanja javnog mnjenja koja su plasirana u pojednim medijima u Crnoj Gori, ali primarno na društvenim mrežama. Za razliku od ranije, ovog puta je došlo do diverzifikacije kandidata koji su favorizovani od strane takvih istraživanja.
Proteklog vikenda, susreli smo se dezinformacionom kampanjom snažnog intenziteta, koja je dolazila sa pojedinih marginalnih portala iz Srbije, a koji su sinhronizovano tokom dva dana širili dezinformacije i lažne vijesti. Pojedine članke su preuzimali i portali iz Crne Gore”, navodi Jovanović.
“Mediji jasno agitovali i pristrasno izvještavali”
Podsjeća da je DFC sproveo monitoring objava o predsjedničkim kandidatima na portalima i Fejsbuku kako bi utvrdio njihovu zastupljenost, ton izvještavanja, ključne teme u člancima, kao i njihov domet na društvenim mrežama.
“Rezultati jasno ukazuju da su izbori bili tema broj jedan u medijima, ali i da su mediji su jasno agitovali i pristrasno izvještavali o pojedinim kandidatima, što potvrđuju i istraživanja drugih relevantnih organizacija”, ističe Jovanović.
Predsjednički izbori u Crnoj Gori su, navodi, privukli i značajnu pažnju medija iz cijelog regiona.
“Tu su po običaju prednjačili mediji iz Srbije, a u toku izbornog dana nekoliko televizija iz te zemlje su imale emisije posvećene izborima. Portali i tabloidi takođe su pomno pratilii izvještavali o dešavanjima tokom izbora, a bilo je i portala koji su u kontinuitetu širili dezinformacije, poput Nacionalist, Naša borba, Glas javnosti i Vaseljenska. Od gotovo 10.000 medijskih objava u regionu na temu izbora u Crnoj Gori u periodu 19.02-19.03, 2518 je došlo iz Srbije, dok je svega 689 i 206 registrovano u BiH odnosno Hrvatskoj”, kaže Jovanović.
“Kontinuitet miješanja određenih regionalnih aktera”
Napominje da je i ovoga puta postojao kontinuitet miješanja određenih regionalnih aktera.
“Iako ovog puta nismo registrovali kampanju intenziteta „bitke za Nikšić“, evidentno je da su elektronski mediji u Crnoj Gori, sa preovlađujućim vlasničkim udjelom iz Srbije, otvoreno favorizovali kandidata DF-a. Kontinuitet miješanja određenih regionalnih aktera je i ovog puta postojao, između ostalog kroz medije, koji su u kontinuitetu iskazivali interesovanje i pokušali da utiču kroz plasiranje narativa o sigurnoj pobjedi Andrije Mandića. Ne treba ispustiti iz vida ni uključivanje Crkve i pružanje podrške tom kandidatu”, objašnjava Jovanović.
“I dalje postoji opasnost od sajber napada”
CIRT je uoči izbora 19. marta upozorio da su mogući sajber napadi, a Jovanović upozorava da ta opasnost i dalje postoji.
“Naravno da postoji i dalje opasnost, budući da sajber napadi predstavljaju efikasan način za destabilizaciju države i njenih institucija. Razornu moć tih aktivnosti smo smo osjetili u avgustu 2022, ali i tokom 2016. i 2017. godine. Ipak, poučene iskustvom, vjerujem da su crnogorske institucije spremnije da sa više kapaciteta i većim stepenom pripreme odgovore evenutalnim prijetnjama tog tipa”, kaže analitičar DFC.
Do drugog kruga izbora je još nešto više od sedmicu a Jovanović napominje da može doći do usložavanja situacije.
“Sudeći po prvom krugu, ali i važnosti ishoda drugog, vjerujemo da može doći i do usložnjavanja situacije na polju dezinformacija i lažnih vijesti. U svakom slučaju, DFC će, kao i do sada, ažurno i pravovremenski djelovati i ukazivati na takve pojavu. Upravo u tom cilju, pokrenut je i naš blog „Izbori pod lupom“, gdje zainteresovani građani mogu pronaći sve najvažnije (dez)informacije oko ovog ali i svih budućih izbornih procesa”, navodi Jovanović.
Kako zaključuje DFC će nakon drugog kruga izbora izaći sa opširnijom analizom izbora, koja će osim medijskog, detaljnije istražiti i pitanja stranog uticaja. U narednim danima najavljuje i podatke sa Fejsbuka koji se tiču aktivnosti partija i kandidata na toj mreži.
Mislim da se je Srbija opametila i skupo platila NATO -TICE- 24. marta 1999. godine 78 dana udara .!Jedino sila NATO TICA ih je mogla vratit u svoju Maticu ka sto ce i Putina ! Okupacija je svaka privremena svaka otimacina Tudjeg je skupa!