Piše: Veselin Veljović
Globalna pandemija izazvana kovid krizom ostavlja nesagledive posljedice na civilizaciju, prije svega na živote i zdravlje građana ali je pored brojnih značajnih tema za region Jugoistočne Evrope i Zapadnog Balkana proteklih dana jedna od njih izazvala posebnu paznju. Riječ je o ,,Non-pejper“ predloženom konceptu promjene granica koji umjesto stabilizacije i evropskih integracija promoviše destabilizaciju i eliminiše evropske vrijednosti.
I pored nedostatka potpunih informacija, sve je jasnije da dokument postoji, da je proslijeđen relevantnim evropskim adresama i da je svakako u kreiranju istog učestvovala grupa autora desničarske orijentacije srednjoevropske i balkanske desničarske politike koje imaju svoje djelovanje i visoke predstavnike u briselskoj administraciji i nesumnjivu asimetričnu, podrivačku i destabilizirajuću podršku i uticaj proruskih adresa.
Crtanje granica je uvijek vodilo razmjenama teritorija, izbjegličkim kolonama koje su napuštale vjekovna ognjišta, unesrećenim porodicama i etničkom inžinjeringu. Da li nam to evropsko-balkanska desnica poručuje da Balkan očekuje nova istorijska etapa čije smo nesagledive epizode već imali priliku da vidimo i osjetimo sa razarajućim posljedicama u ne tako davnoj proslošti. Iznenađujuće djeluje da upravo iz uvijek progresivnog dijela Balkana i ex-YU, a Slovenija jeste uvijek bila vjesnik evropskih ideja, sada dolaze naznake politika koje ne baštine civilizacijske vrijednosti i guraju region u neizvjesnost i zabrinutost.
Nije tajna da su upravo Balkan neke evropske dekadentne strukture posmatrale sa prezirom, pa stoga iznenađuje ponuđena inicijativa i postavlja se pitanje da li Evropa uopšte iskreno želi ovaj region u svom sadržaju. Umjesto poruka ohrabrenja i podrške državama regiona u procesima EU integracija imamo skrivenu agendu, tajne dogovore sa porukama snaženja velikodržavnog i nacionalističkog koncepta, period neizvjesnosti i razgovore o podjeli plijena uz mogućnost očekivanih konflikata.
Očigledna je neusaglašenost politika EU prema regionu uz jačanje desničarskih težnji i pokreta, nedostatak vizije evropskih politika, nepredvidivost djelovanja, nedostatak političkog liderstva, uspostavljanje nezavisno-zavisnih odnosa sa Rusijom i licemjernih politika prema Turskoj. Da nije tako, sa evropskih adresa stigle bi jasne poruke: protiv smo koncepta ,,velike Srbije“ i ,,velike Albanije“, očuvaćemo teritorijalni integritet Bosne i Hercegovine. Uslijedile su stidljive reakcije i pasivna podrška daljem snaženju evropsko balkanske desnice i hibridnog uticaja Rusije na Balkanu.
Zadnjih trideset godina u tri velike krize, krvavom raspadu Jugoslavije, migrantskoj krizi i kovid krizi očigledan je deficit u upravljanju istim kao i efikasnim odgovorima evropskih politika.
Tema raspada Jugoslavije uvijek inspirativna, ali o njoj je mnogo toga već rečeno. Migrantska kriza se ogleda u formalnom sprečavanju dolaska migranata a u suštinskom prihvatanje jeftine radne snage i drugim razlozima ekonomskih politika. Kovid kriza je ogolila slabosti brojnih zdravstvenih sistema, neujednačenih procedura a posebno usiljene kovid diplomatije u nabavci i distribuciji vakcina i imunizaciji građana kao jedinom zdravstvenom odgovoru u očuvanju života i zdravlja građana. Nezamjenjiva je uloga, značaj i potreba strateškog vraćanja i većeg prisustva globalne politike SAD-a na prostoru Balkana u dimenziji političkog prisustva, doprinosa geostrateškoj stabilizaciji i snaženje NATO partnerstva.
Alternativa iscrtavanja novih granica je u otklanjanju slabosti evropskih politika, stvarnom i istinskom prihvatanju regiona u nastavku procesa integracija, ekonomskom i infrastrukturnom povezivanju regiona koje će usloviti nestanak ekonomsko socijalnih barijera uz perspektivu nestanka i administrativnih granica. Koncept, ne samo geopolitičke već suštinske pripadnosti regiona Zapadnog Balkana i pripadnosti evropskoj porodici naroda je – u potpunosti zaokružena priča. To je realna perspektiva Balkana, a evropsko balkanska desnica koja sada omeđava teritorije će slabiti, izgubiti sadašnju dominaciju i postati prošlost. Alternativa je nastavak tumaranja balkanskim stranputicama i posrtanjima u naličju evropskih vrijednosti koju najbolje oslikava izjava srpskog ministra Vulina ,,Srpsko nacionalno pitanje riješiti ujedinjenjem Srba u jednu državu“. Opasnost i zabludu izgovorenih riječi ne determiniše i ovakav ministar već kontinuitet aktuelne politike koja oslikava nazadno istorijsko trajanje.
(Autor je predavač na predmetima Međunarodne i Nacionalne bezbjednosti)