Brisel pod sve većim pritiskom da Mađarskoj uskrati sredstva iz fondova EU

Evropska komisija je pod sve većim pritiskom da Mađarskoj suspenduje isplate sredstava iz fondova Evropske unije zbog zabrinutosti zbog korupcije i vladavine prava pod premijerom Viktorom Orbanom, kao i zakona u toj zemlji o LGBT za koji zvaničnici u Briselu kažu da je protivan evropskim vrijednostima, pišu svjetski mediji.

‘Teška kršenja vladavine prava’

Poslanici Evropskog parlamenta iz odbora za budžetsku kontrolu pozvali su predsjednicu Evropske komisije Ursulu fon der Lajen da se suspenduje sredstva EU Mađarskoj kako bi se premijer Viktor Orban primorao da riješi pitanje politizovanih sudova i korupcije, ističe Gardijan.

To je posljednji napad na mađarskog premijera, koji se prošlog mjeseca suočio s neviđenom kritikom lidera EU zbog zakona koji zabranjuje prikazivanje gejeva u obrazovnom materijalu, ističe list, dodajući da se očekuje da Evropski parlament u četvrtak, 8. jula, osudi taj zakon u rezoluciji koja će tražiti od Komisije da pokrene brzi pravni postupak protiv Mađarske zbog diskriminacije LGBT osoba.

Međutim, mnogo prije nego što je mađarski parlament usvojio kontroverzni zakon o LGBT, članice EU i poslanici u Evropskom parlamentu bili su uznemireni kako Mađarska troši sredstava EU, uključujući ugovor o uličnoj rasvjeti koji je dodijeljen Orbanovom zetu, kao i vozu ka Orbanovom rodnom selu.

Evropski poslanici zahtjev za suspenzijom sredstava EU zasnivaju na izvještaju tri akademika koji su zaključili da “teška kršenja vladavine prava” u Mađarskoj znače da postoji pravno opravdanje za obustavu isplata Budimpešti radi zaštite poreskih obveznika u EU.

Izvještaj ukazuje na laboratorije u 43 škole u Mađarskoj od kojih je svaka koštala milion eura i koje su dijelom finansirane iz Evropskog socijalnog fonda. Istraga Evropske komisije otkrila je da je svaka laboratorija posebno naplaćivala razvoj udžbenika, iako su svi koristili istu knjigu.

Svaki pokušaj da se obustave isplate članici EU zbog demokratske kontrole biće test za mehanizam uslovljavanja vladavinom prava, ističe Gardijan, ukazujući da mađarska Vlada osporava taj zakon na Evropskom sudu pravde, što izaziva zabrinutost da Komisija možda okleva da djeluje.

Pritisak na Brisel zbog propusta Budimpešte

Izvještaj o propustima mađarske Vlade u obezbjeđivanju transparentnog korišćenja sredstava EU i nezavisnom nadzorom, stavlja pritisak na Brisel da pokrene odredbe o vladavini prava i ne isplati sredstva Budimpešti, ocjenjuje Fajnenšl tajms (The Financial Times).

Izvještaj tri profesora, koji su naručili poslanici Zelenih i iz drugih grupa, iznosi osnove da Evropska komisija aktivira novi mehanizam uslovljavanja vladavinom prava koji omogućava obustavljanje sredstava EU u određenim okolnostima.

U izvještaju se navode propusti Budimpešte u nadzoru transparentnog upravljanja sredstvima, nedovoljno efikasno nacionalno tužilaštvo i neadekvatna nezavisnost sudstva. Orbanova vlada, navodi se u dokumentu, “ne može biti pouzdani upravitelj fondova EU dok se ti problemi ne isprave”.

Objavljivanje izvještaja dolazi u vreme kada je Evropska komisija pod sve većim pritiskom da pokrene mjere protiv Budimpešte, ističe Fajnenšl tajms. Evropski komesar za budžet Johanes Han (Johannes Hahn) u utorak, 6. jula, suočio se na raspravi u Evropskom parlamentu s nizom zahtjeva da se preduzmu hitni koraci za aktiviranje odredbi o vladavini prava protiv Mađarske. Han je branio postepeni proces Komisije i nastojao je da uveri poslanike da će mjere biti preduzete na jesen, i to ne samo protiv jedne ili dvije države članice, već možda i više njih.

Evropska komisija takođe razmatra kako da postupi u politički osjetljivom procesu odobravanja Orbanovog zahtjeva za više milijardi evra iz fonda za oporavak EU, piše list, uz ocjenu da je to pitanje dodatno sporno zbog reakcije među poslanicima oko mađarskog zakona o zabrani sadržaja koji prikazuje ili promoviše LGBT osobe u školama i medijima.

Bez ‘zelenog svjetla’?

S druge strane, Politiko (Politico) piše, pozivajući se na diplomate i zvaničnike, da Evropska komisija neće odobriti zahtjev Mađarske za 7,2 milijarde eura bespovratnih sredstava iz fonda EU za oporavak, zbog nezadovoljstva Brisela antikorupcijskim naporima u planu Budimpešte kako da troši ta sredstva.

Komisija treba da odobri zahtjev do ponedjeljka, 12. jula, ali Brisel neće dati zeleno svjetlo mađarskom planu kakav je sada, rekli su zvaničnici.

Mada je Komisija oprezna da povezuje potrošnju sredstava sa širim pitanjima vezanim za poštovanje vladavine prava, zvaničnici za Politiko kažu da mađarski plan ne zadovoljava dva kriterijuma koji se odnose na mjere u borbi protiv korupcije.

Prema pravilima fonda EU za oporavak, nacionalni planovi za potrošnju tih sredstava moraju da odgovore na “sve ili značajan podskup” preporuka za pojedine zemlje i uspostave sistem monitoringa protiv “sukoba interesa, korupcije i prevare i da izbegnu dvostruko finansiranje”. Među zahtjevima za Mađarsku su da “ojača antikorupcijski okvir, uključujući unapređenje napora tužilaštva i pristupa javnim informacijama, i ojača nezavisnost pravosuđa”.

Politiko ukazuje da su zvaničnici to rekli u srijedu, 7. jula, na isti dan kada poslanici Evropskog parlamenta raspravljaju o rezoluciji za povećanje pritiska na mađarsku vladu zbog zakona za koji se smatra da diskriminiše seksualne manjine.

‘Protivno vrijednostima Evropske unije’

Šefica Evropske komisije upozorila je u sredu Mađarsku da preokrene kurs u svom kontroverznom zakonu o LGBT, dok se, kako ukazuje Frans pres (Agence France-Presse) vrši pritisak na Brisel da sreže isplate sredstva Budimpešti.

Orban se suočava sa sve većim protestima zbog tog zakona, za koji insistira da je namenjen zaštiti djece.

“Taj zakon je sramota… To je nešto protivno vrijednostima Evropske unije”, rekla je fon der Lajen Evropskom parlamentu u Strazburu.

Mađarska godinama prkosi Evropskoj uniji autoritarnim zakonima za koje kritičari kažu da sputavaju slobodu govora i da prijete nezavisnosti pravosuđa. Evropska komisija pokrenula je nekoliko pravnih postupaka protiv Budimpešte, ali bez rezultata pošto su Poljska i Mađarska blokirale proces koji zahtjeva saglasnost svih članica.

Posljednji sporni zakon, nazvan “Zakon protiv pedofilije”, prvobitno je namijenjen pooštravanju kazni za zlostavljanje djece, ali su u njega uključeni amandmani za koje kritičari kažu da povezuje pedofiliju s homoseksualnošću i da generalno stigmatizuje LGBTQ zajednicu.

“Evropa nikada neće dozvoliti da djelovi našeg društva budu stigmatizovani, da li zbog toga koga vole, da li zbog njihovih godina, etničkog porijekla, političkog mišljenja ili vjerskih uvjerenja”, rekla je fon der Lajen.

Svaka pravna mjera koju bi protiv Budimpešte pokrenula fon der Lajen naići će na podršku većine članica, ističe AFP, ukazujući da su na samitu EU prošlog mjeseca lideri kritikovali Orbana zbog zakona o LGBT.

Očekuje se da Evropska komisija pokrene postupak zbog povrede prava protiv Mađarske, što se, kako navodi AFP, svodi na tužbu zbog nesprovođenja zakona EU koja može dovesti do finansijskih kazni.

Poslanici Evropskog parlamenta, s druge strane, traže od Komisije da iskoristi svoja nova ovlašćenja da ne isplati sredstva kada je njihova potrošnja protivna vrijednostima EU.

Ta ovlašćenja su dio većeg kompromisa koji su prošle godine postigli lideri EU kada su dogovorili fond od 750 milijardi eura za oporavak od krize koju je izazvao COVID-19, ukazuje AFP i ističe da se tim ovlašćenjima Orban žestoko protivio.