BEŠLIN ZA AKTUELNO: Političko krilo reketaškog tabloida vlada državom, tužna pojava ”okupacije u 26 slika”

Razorni udar na sekularni i građanski karakter države Crne Gore putem političkih litija, Srbija je nastavila grubim i neskrivenim medijskim, obavještajnim, finansijskim, propagandnim i svakim drugim miješanjem u crnogorske avgustovske izbore. Taj kontinuitet upliva u crnogorske prilike, dakle, od litija do izbora, sada se nastavlja i na lokalnim izborima u Nikšiću, rekao je u razgovoru za portal Aktuelno, prof. dr. Milivoj Bešlin, jedan od najistaknutijih mladih istoričara u Srbiji.

Bešlin ocjenjuje da je svaka priča o navodnoj srpskoj prikraćenosti u Crnoj Gori još jedna opasna, huškačka laž onih koji preko narativa o vlastitoj žrtvi pokušavaju da prikriju svoju pretenziju na Crnu Goru. To je preslikana miloševićevska zločinačka matrica iz 1990-ih, a njene posljedice toga mogu biti katastrofalne.

Srpski istoričar, takođe, upozorava da Crna Gora tone u jedan anticivilizacijski sunovrat nacionalističkog i neofašisitčkog antagonizma, poručujući da nam protiv četničkog cunamija preostaje ili građanska pobuna protiv ovakve vlasti ili masovnije iseljavanje.

Aktuelno: U martu se održavaju lokalni izbori u Nikšiću, a već se otvoreno vidi da se Srbija ponovo miješa u izborni proces u Crnoj Gori. Kako komentarišete ovoliki interes Srbije za ovu crnogorsku opštinu?

Bešlin: Politička i intelektualna elita Srbije, onaj nacionalistički dio, nikada se nije pomirila sa većinski izraženim stavom građana Crne Gore da žele da žive u svojoj, međunarodno priznatoj i suverenoj državi. Stari cilj velikosrpskog nacionalizma, izlazak na more, i danas je aktuelan, nažalost, koliko i u 19. vijeku. Srbija, kako ona većinska naprednjačka, tako i ona opoziciona, Crnu Goru treitira kao svoje unutrašnje pitanje. Pretenzija Srbije i udar na crnogorsku nezavisnost bili su posebno vidljivi od januara prošle godine, kada je SPC kao faktički državna crkva i zakonski i ustavno definisana kao institucija Republike Srbije, započela kleronacionalističku i šovinističku konzervativnu revoluciju u Crnoj Gori. Razorni udar na sekularni i građanski karakter države Crne Gore putem političkih litija, Srbija je nastavila grubim i neskrivenim medijskim, obavještajnim, finansijskim, propagandnim i svakim drugim miješanjem u crnogorske avgustovske izbore. Srbija se mnogo više angažovala oko crnogorskih izbora, nego oko vlastitih koji su iste godine sprovedeni bez učešća opozicije, što je zaista politički specifikum. Režim u Beogradu je to radio i kao prethodnica ruskih interesa na Zapadnom Balkanu. Taj kontinuitet upliva u crnogorske prilike, dakle, od litija do izbora, sada se nastavlja i na lokalnim izborima u Nikšiću. A što se i ne bi nastavio, zapadne demokratije su ćutale, njihove ambasade u Podgorici i Beogradu, takođe, a efekat za ekspanzivni srpski nacionalizam je postignut. Time su otvorena vrata za dalje i sve grublje miješanje u unutrašnje crnogorske poslove, ali je i ohrabren Vučićev ekspanzionizam u drugim državama regiona, prije svega u BiH.

Aktuelno: Jedan od visokih funkcionera SNS Vladimir Mandić, nakon boravka u Nikšiću komentarisao je situaciju u ovom gradu, poručujući da je “djelimično Krivokapić raskrinkan u narodu”, i da narod sve više uviđa da ova nova Vlada ništa ne radi”. Kako tumačite nezadovoljstvo SNS-a Krivokapićem? 

Bešlin: Po ugledu na otvoreni autoritarizam u Srbiji, kao i izgradnju jednog tragikomičnog kulta ličnosti vođe, pretpostavljam da su stratezi vladajućeg naprednjačkog režima očekivali da će i u Crnoj Gori, posle svega što su uložili u pobjedu ove tri koalicije, dobiti čistu transmisiju svoje volje. Kako se to nije desilo u potpunosti, stalni je pritisak na slabu i krajnje nekompetentnu vladu Zdravka Krivokapića, da bi se od nje do kraja napravio izvršni organ za realizaciju zamisli Vučića i njegovog režima. Međutim, Krivokapić je dijelom za svoj, ničim izazvani, dolazak na mjesto premijera CG, što je iznenađenje i za njega samog, osim Beogradu dužan i nekim zapadnim ambasadorima, o čijim poslovima u regionu ćemo jednom čitati i proruskom tabloidu čiji su vlasnici napravili parapolitčku organizaciju Ura. Tako je ovaj politički nedorasli, ali ideološki jasno profilisani negator postojanja građanske i sekularne države Crne Gore, na mukama da zadovolji tako široku anticrnogorsku koaliciju… Muka je biti premijer države koju niste željeli, to je pozicija Dodika u institucijama BiH. Kontradikcija u temelju. I kao rezultat toga imate da se država razara smišljeno iz samog vrha i ciljano.

Aktuelno: U srpskim medijima maltene se vodi predizborna kampanja u susret lokalnim izborima u Nikšiću. Ove izbore nazivaju  “osvajanje Milovog grada”, “Bitkom za Nikšić”, “Bitkom za Staljingrad”… Kako ocjenjujete  ovakvu kampanju?

Bešlin: Kao što rekoh, to je nastavak tretiranja Crne Gore kao unutrašnjeg pitanja Srbije i direktnog ugrožavanja suvereniteta susjedne države. Nekažnjeno je prošla činjenica da je Vučićev režim u Srbiji sproveo lažne izbore tokom 2020. godine i da iz njih izašao faktički jednostranački parlament. Nevjerovatno, ali zapadne demokratije se prave da je sve u redu. S druge strane, opozicija u Srbiji ne nudi nikakvu alternativu, uz marginalne izuzetke, oni samo obećavaju da će doslednije sprovoditi Vučićev ideološki koncept tzv. srpskog sveta, odnosno velike Srbije. U takvim okolnostima, nema razloga da se politička invazija na Crnu Goru ne nastavi i da se Nikšić ne tretira onako kako naprednjački autoritarni režim tretira bilo koji grad u Srbiji koji treba preoteti nasiljem. Takvu situaciju smo nedavno imali u Šapcu. Ali ne zaboravite da je sličan metod korišćen i na lokalnim izborima u susjednoj Bosni i Hercegovini, prije svega u Srebrenici, zbog čega je CIK u BiH poništio te izbore. Metod je svuda isti i razoran je po demokratski poredak, instalira nasilje i brutalnu kupovinu glasova, obesmišljava cio izborni proces i razara društveno tkivo. Opet, sve to prolazi bez ikakve vidljive reakcije i regiona i EU.

Aktuelno: Srpski predsjednik, Aleksandar Vučić, nedavno je izjavio da „antisrpska histerija“ i politika „velikocrnogorskog“ nacionalizma predsjednika CG Mila Đukanovića ne može donijeti bilo kakve ozbiljne rezultate, kao i da je u vrijeme vlasti DPS-a, Srbima u Crnoj Gori bilo „skoro sve uskraćeno, sem vazduha“. Kako Vi tumačite ovakve poruke predsjednika Srbije?

Bešlin: Da nije opasna ta izjava bi bila groteskna. Riječ je o odgovoru na intervju koji je predsjednik CG Milo Đukanović dao Tamari Nikčević  za Pobjedu u kome je govorio o velikosrpskom nacionalizmu koji i spolja i iznutra ne samo ugrožava crnogorsku samostalnost, već i ruši njen građanski i sekularni koncept i direktno negira postojanje crnogorske kulture, nacije, identiteta. U tom smislu je osnov Vučićevog odgovora da se napravi nepostojeća simetrija iako krajnje manipulativan, ipak, zanimljiv za analizu, jer nije smišljen u Beogradu. Autentična prevara da se izjednače dva nacionalizma u CG – srpski i crnogorski je u stvari izum proruskog tabloida Vijesti i njihove brutalne propagandne mašinerije. Tu laž najdrskije rasprostire njihova parapolitička organizacija Ura, preko svojih pseudointelektualnih vedeta, istih onih koje zamuckuju kad ih pitate gdje vam je nepostojeća knjiga koju ste lažno prijavili za izbor u univerzitetsko zvanje ili šta se desilo u Srebrenici 1995. godine. Cilj te lažljive simetrije je samo jedan: opravdati vlastitu mračnu ulogu u tome što su širom otvorili vrata četništvu u Crnoj Gori i učinili sve da sruše njen građanski, multikulturalni i sekularni karakter. Istorija za njih neće imati milosti, jer su postali marionete u rukama jednog proruskog, autoritarnog režima iz susjedne države, čime su ugrozili interese vlastite države i društva.

Aktuelno: Po čemu se to najbolje vidi?

Bešlin: Možda se to najbolje vidi u nedavnoj odluci da se Univerzitet Crne Gore stavi pod direktnu vladinu, odnosno, političku kontrolu. Zapanjujuć je izbor osobe koja je izabrana za čelnu funkciju Univerziteta. I tu vidite kako su kadrovi dvije lažne građanske stranke, ovi “promjene a ne podjele” i političko krilo reketaškog, proruskog tabloida koji vlada državom, širom otvorili vrata naci-šovinizmu i najgorim desničarskim ekstremistima, utemeljiteljima fašistoidnih portala namijenjenih za odstrijel i linč antifašista. To je zaista tužna pojava “okupacije u 26 slika”. Univerzitet je na potezu, svaki naučni radnik je pred izazovom: pristati na kolaboraciju sa zlom ili mu se suprotstaviti. Mnogi će karakteri biti i već jesu na probi. Kamo sreće kada bi svi učili o naučnom i ljudskom integritetu od ljudi koji čine najmlađu visokoškolsku ustanovu u Crnoj Gori – Fakultet za crnogorski jezik i književnost. Profesionalno poštenje, ljudsko dostojanstvo i hrabrost koje su ti mladi ljudi pokazali, ne samo u otporu nepočinstvima ove vlasti, nego i one prethodne, putokaz je kako se može i u zlim vremenima i u siromašnom društvu ostati uspravan. E, da je više takvih primjera…

Aktuelno: Ima li simetrije dva nacionalizma?

Bešlin: Nacionalizam je ideologija etničke identifikacije koja ima osnovni cilj da etnička ili nacionalna jedinica bude istovjetna sa političkom, dakle svi pripadnici jedne nacionalne grupe da budu u okviru iste države. On podrazumijeva i druge karakteristike ali u teorijskim definicijama ovo je temeljni uslov. Zbog toga u regionu s pravom govorimo o velikosrpskom, velikohrvatskom i velikoalbanskom nacionalizmu. To ne znači da drugih nema, ali ofanzivnu snagu imaju tri navedene ideje, posebno jer su ove ideologije poslednjih decenija bile spremne da počine strašne zločine da bi realizovale svoje namjere: svi Srbi/Hrvati/Albanci u jednoj državi.

Zbog svoje agresivnosti ste i imali u CG tako veliki broj napada na predstavnike bošnjačke, albanske i crnogorske zajednice od strane ekstremnih srpskih nacionalista posle pobjede opozicije 30. avgusta. Taj trend se nastavio, imate napada na Crnogorce u Nikšiću, skrnavljanje crnogorske zastave… Sve ono što niste vidjeli do sada. Ne zaboravite, sva ona tenzija oko referenduma 2006. kao i brojne pobjede dojučerašnje vlasti – nikada nijedan prozor nije napukao, a kamoli ljudska glava. Zbog toga je svaka priča o navodnoj srpskoj prikraćenosti u CG još jedna opasna, huškačka laž onih koji preko narativa o vlastitoj žrtvi pokušavaju da prikriju svoju pretenziju na CG. To je preslikana miloševićevska zločinačka matrica iz 1990-ih. Posljedice toga mogu biti katastrofalne.

Aktuelno: Jedina smo zemlja u okruženju koja još uvijek nije nabavila vakcine protiv korona virusa. Iz DPS-a se pitaju da li je razlog za odugovlačenje sa nabavkom vakcina plan srpskog predsjednika da se uoči izbora u Nikšiću Vučić pojavi kao spasitelj sa donacijom. Vjerujete li da je takav scenario moguć?

Bešlin: Skandalozan je nemar i neogovornost ministarke zdravlja, ali posebno plaši ljudska ostrašćenost. Crna Gora trenutno ima najkritičniju zdravstvenu situaciju u regionu, ali i šire. Predstavnici pojedinih lokalnih uprava šalju dramatične vapaje. Za to vrijeme, dok “kuća gori”, SPC ministarka zdravlja vodi svoje ideološko-političke ratove, odbija hiljade donacija za vakcine i umjesto njih, preko režimske propagande, šalje skupo plaćene brošure o vakcinama. Dok su vakcine na slikama, smrt je stvarna. Za sve ove zastrašujuće stvari neko će, vjerujem, jednom odgovarati i krivično, ne samo politički, na izborima. S druge strane, u Srbiji je situacija sa vakcinama, zaista, povoljna. To me raduje kao građanina, jer, kada se založim za nemiješanje Srbije i Vučića u lokalne ili bilo koje druge prilike u regionu, prije svega u Crnoj Gori ili BiH, time se u stvari zalažem za demokratsku Srbiju od koje smo, nažalost, sada svjetlosnim godinama udaljeni. Srbija može biti demokratska i kao takva konstruktivni faktor u regionu ili ekspanzivna, autoritarna i velikosrpska i kao takva ključni faktor nestabilnosti u regionu. Ali takva Srbija ne radi samo protiv svojih susjeda, nego i protiv sebe same. Građani Srbije u ogromnom broju obolijevaju i stradaju od korone. Režim dokazano laže o brojkama. Jagma za vakcinama je velika kao i u čitavom svijetu. U svijetu se pojavljuje ono što nazivaju “nacionalizam vakcine”, gdje države jedne drugima otimaju kontigente te spasonosne tečnosti za koju vjerujemo da će nam vratiti naš pređašnji život. Nigdje nije zabilježeno da neko otima od svojih građana vakcine da bi ih davao drugima, ne bi li tako postizao svoje imeprijalne pretenzije. Ali toliko košta velikosrpstvo. Vučić će očito određenu brojku vakcina upotrebljavati kao vid političke igre u regionu, prema CG i BiH. Nijedna demokratska država to ne radi. Ali autokratske države koriste vakcine kao politički resurs. Vučićeva Srbija i po tome mnogo više liči na azijske diktature, nego na evropske demokratije.

Aktuelno: Kako ocjenjujete rad nove Vlade u CG i izjavu premijera da Crna Gora možda ne bi bila nezavisna da se on pitao?

Bešlin: Gledajući brzinu, isključivost, brutalnost i revanšizam sa kojima je novi režim krenuo, možemo zaista govoriti o ponašanju koje je karakteristično za okupirana područja. Prateći stavove iz evropskih medija i izvještaja o napretku, Crna Gora je važila za posljednju oazu multietničkog sklada i nesumnjivog šampiona u regionu u evroatlanskim integracijama. Mjerljivi parametri su svjedočili o tome. Danas se u regionu i Evropi o CG govori kao o “bolesniku Balkana”, što je strašno i uvredljivo. Ali već iz toga vidimo dubinu sunovrata u koji se palo i politiku “spaljene zemlje” koju novi režim primjenjuje. Potrebne su decenije da bi se izgradile neke pozitivne stvari poput građanskog mira i multikulturalnog sklada, a sve to može se srušiti u nekoliko dana ili sedmica. Ne bih sad nabrajao sve one katastrofalne stvari od nezakonitosti prilikom donošenja prvih zakona u Skupštini, usvajanja antievropskog crkvenog zakona za koji nije dobijeno zeleno svijetlo Venecijanske komisije, postavljenja dokazanih ruskih špijuna u Ministarstvu odbrane, “vučićevske” performanse i zloupotrebu institucija infantilnog i politički neiživljenog potpredsjednika Vlade, ukidanje autonomije Univerziteta Crne Gore, likvidaciju nacionalne aviokompanije, tajno zaduživanje pod sumnjivim okolnostima, udar na profesionalni, dakle, nepolitički dio državne administracije, kriminalni pritisci na tužilački dio pravosudne vlasti koji je već izazvao oštro negodovanje evropskih institucija, prijetnje gušenjem javnog servisa, privođenja i prijetnje novinarima, prijetnje sudijama Ustavnog suda, davanje imena ulica ratnim zločincima i masovnim ubicama, prijeteći fašistički grafiti na džamijama i kućama targetiranih pojedinaca, očite primjere korupcije i nepotizma i da ne pominjem sve one silne napade na ljude samo zbog drugačijeg političkog stava ili “pogrešne” nacionalnosti. Crna Gora tone u jedan anticivilizacijski sunovrat nacionalističkog i neofašisitčkog antagonizma, totalnog negiranja i razaranja institucija što će sve skupa da se odrazi na kvalitet života svakog čovjeka. Ovaj režim je pokazao da promjene lako mogu biti i promjene na gore. Nevjerovatno je da je nova vlast zadržala sve negativne karakteristike prethodne: klijentelizam, nepotizam, partijsko zapošljavanje itd. a da sistematski razara samo dobre stvari koje su zatekli. Zapanjujuća je drskost i sistematičnost sa kojom anonimni činovnik koji sada vodi ministarstvo vanjskih poslova razara najbolji dio države Crne Gore – njenu diplomatiju i sa kakvom stupidnom pakošću i nevaspitanjem se patuljak obrušava na džinove.

Aktuelno: Vaše riječi ne zvuče optimistično. Šta nam preostaje?

Bešlin: Ostaje ili građanska pobuna protiv ovakve vlasti ili masovnije iseljavanje onih koji se ne mire sa četničkim cunamijem i atmosferom mržnje, nasilja i revanšizma u društvu. Obje vrste otpora su legitimne, ali znam da samo ovaj prvi, kolektivni duh otpora, može od Crne Gore napraviti bolje društvo.

A.Šofranac