Kompanija Marvel komiks, slavi 80. rođendan, ali ne stari, kao svi mi ostali. Počeli su prvomsveskom stripa davne 1939. godine, a danas je jedno od najvećih imena u industriji zabave. Nedavni filmovi kao što su “Kapetan Marvel i Osvetnici: Kraj igre”, zaradili su na svjetskim blagajnama po više od milijardu dolara. Što nije loše za kompaniju koja se devedesetih našla pred bankrotom.
U ranim danima, Marvel je bio poznat kao Tajmli komiks i objavljivao je superheroje kao što su Podmorničar, podvodni avanturista koji je i danas prisutan u stripu, i Ljudska baklja – rana verzija lika koji će postati dio Fantastične četvorke.
Kris Marej, profesor studija stripa na Univerzitetu u Dandiju kaže da su Betmen, Supermen i Čudesna žena već šezdesetih godina prošlog vijeka bili popularni.
“Marvel je šezdesetih stvorio drugačiji dijapazon junaka koji su bili više poput običnih ljudi, pravi falični heroji. Likove kao što su Spajdermen ili Hulk motivisali su osećaj krivice ili bes”, kaže Marej.
Ali Marvelovi likovi i priče trudili su se da postignu više od pukog osećaja identifikacije među čitaocima. Oni su i odražavali društvene promene koje su se odigravale u Americi, prenosi BBC.
“Stavljen je naglasak na prilično važna pitanja toga vremena, pitanja društvene pravde, borbe protiv predrasuda. Likovi kao što su Iks-men i Crni Panter suprotstavljali su se predrasudama u duboko podijeljenoj zemlji”, objašnjava Marej.
Crni panter, prvi crni superheroj koji se pojavio u mejnstrim američkom stripu, smatra se da je bio inspirisan Pokretom borbe za građanska prava u Americi. On je prvi put predstavljen u svesci Fantastične četvorke iz 1966. godine.
“Oni su počeli da redefinišu šta znači biti superheroj u 21. vijeku, na sličan način na koji su junaci koje je Marvel prvi put predstavio ranih šezdesetih djelovali kao dašak svežine u to vrijeme. Oni izgledaju kao da osporavaju konvencije i stereotipe”, objašnjava profesor.
Novoji likovi su i Hulkling i Vikan – obojica članovi Mladih osvetnika – koji su u gej vezi, kao i članica Iks-mena Dast, koja je iz Avganistana i nosi hidžab. A tu je i Djevojka vjeverica, bucmasta studentkinja kompjuterskih nauka koja ima rep, može da pregrize drvo i kontroliše armiju glodara.
Kris smatra da su Marvelovi najveći trijumfi poticali upravo od likova kao što je Djevojka vjeverica, koji su pomalo drugačiji ili “autsajderi”.
Marvel je devedesetih naišao na finansijske probleme, a Marej kaže da je strip industrija bila godinama strašno precijenjena.
Strip kolekcionari kupovali su više primjeraka istog broja, vjerujući da će im cijena skočiti za 10-20 godina, pa su odlučili da ulože novac.
Broj 16 Amejzing fentezija iz 1962. godine, u kom se prvi put pojavljuje Spajdermen, jednom je prodat za 1,1 milion dolara, a prvo pojavljivanje likova kao što su Iks-men, Ajronmen i Nevjerovatni Hulk prodata su za stotine hiljada dolara.
Ali to nije bio slučaj sa stripovima štampanim devedesetih, zato što je Marvel – i druge kompanije – štampao milione primjeraka svojih naslova. Ponovno pokretanje serijala Iks Men 1991. godine obilježeno je s pet različitih naslovnih strana za isti broj – od kojih nijedna nikad neće biti kolekcionarska.
Kris dodaje da je Marvel rizikovao i širenjem na biznis sa igračkama i suvenirima – koji se u ono vrijeme nije isplatio. To je dovelo do toga da Marvel 1999. godine proda Soniju filmska prava za Spajdermena za samo sedam miliona dolara, a taj ugovor nešto je što se Marvel muči da razriješi godinama.
Ko god na kraju bude vlasnik prava na Spajdermena, Marvelova budućnost čini se da se oslanja više na velike ekrane (Crni panter je nominovan za najbolji film na Oskaru 2019. godine) nego na štampane stranice.
DC – i drugi rivalski izdavači – i sami su posljednjih godina prenijeli strip junake na velike ekrane.
Marvel je početkom godine najavio 10 novih filmova i osam novih TV serija koje su počele da se snimaju za novi striming servis Dizni+. Ali to ne znači da neće biti još 80 godina tradicionalnih stripova, pa bili oni u papiru ili digitalnom formatu.