U decembru se navršilo 20 godina od kada je na bioskopskim platnima prikazan prvi dio trilogije “Gospodara prstenova” – “Družina prstena” i to je bio početak jedne od najvećih i najuticajnijih filmskih franšiza svih vremena.
Uslijedili su nastavci “Dvije kule” i “Povratak kralja”, a trilogija u kojoj su briljirali Elajdža Vud, Ijan Makelen, Šon Astin, Vigo Mortensen, Orlando Blum, Šon Bin, Liv Tajler, Kristofer Li i brojni drugi slavni glumci osvojila je 17 “Oscara”, pohvale kritike i publike, kao i status jedne od najboljih franšiza u istoriji kinematografije.
“Gospodar prstenova” priča je o prijateljstvu i nadi i o tome da je zlo moguće pobijediti, a Srednju zemlju, orke, hobite, Legolasa, Aragorna, Sarumana i Saurona svijet je prvi put upoznao još krajem Drugog svjetskog rata, u knjigama čuvenog Džona Ronalda Ruela Tolkina. A na veliko platno “Gospodar prstenova” stigao je u režiji Pitera Džeksona i njegova popularnost ne jenjava ni dan-danas. Sva tri filma snimljena su u isto vrijeme na Novom Zelandu i to za godinu dana – od oktobra 1999. do decembra 2000. godine – u jednom od najvećih i najskupljih projekata u filmskoj istoriji.
Praznici su pred vratima i pravo je vrijeme da se u toplini doma krene u ponovnu avanturu po Srednjoj zemlji – od Okruga i Brija, preko Morije i Rohana, do Gondora i Mordora, ali pazite na Balroga, orke, gobline i špijunske vrane. Kao i na prsten, jer srca ljudi je lako iskvariti.
Romani
“Gospodar prstenova” je roman epske fantastike koji je napisao engleski akademik i filolog Džon Ronald Ruel Tolkin. Priča je započeta kao nastavak Tolkinovog ranijeg djela “Hobit”, ali se razvila u mnogo veću priču, sa preko 150 miliona prodatih kopija. Pisana je u etapama od 1937. do 1949. godine, a veći dio je napisan tokom Drugog svjetskog rata. Mada je zamišljena kao jednotomno djelo, prvobitno je objavljena u tri toma u 1954. i 1955. godini i u tom trotomnom obliku je i danas opštepoznata. Od tada je prevedena na mnoge jezike, što je čini jednim od najpopularnijih i najuticajnijih djela u literaturi 20. vijeka.
Podijeljena je u šest dijelova: “Povratak sjenke”, “Družina prstena”, “Izdaja Izengarda”, “Put u Mordor”, “Rat za prsten”, “Povratak kralja”, ali je zbog praktičnijeg distribuisanja objavljena u tri knjige: “Družina prstena”, “Dvije kule” i “Povratak kralja”.
Tolkinovo djelo bilo je predmet opsežne analize njegovih tema i porijekla. Iako se radi o velikom djelu samom po sebi, priča je bila samo posljednja inicijativa većeg epa na kojem je Tolkin radio od 1917. godine, u procesu koji je opisao kao mitopeja. Uticaji na ovo ranije djelo, i na priču “Gospodara prstenova”, uključuju filologiju, mitologiju, religiju i autorov prezir prema efektima industrijalizacije, kao i ranija djela fantastike i Tolkinova iskustva u Prvom svjetskom ratu.
Prvi dio – “Gospodar prstenova: Družina prstena”
Knjiga objavljena 21. jula 1954. godine
Prvi dio, “Družina prstena”, počinje kada Frodo Bagins, Bilbov nećak, nasljeđuje magični prsten od svog ujaka. Bilbov stari prijatelj Gandalf otkriva da je taj prsten u stvari Jedini prsten, predmet koji ima moć da iskvari srce onoga ko ga posjeduje. Sauron, mračni gospodar, šalje Utvare prstena, prerušene u jahače u crnom u Okrug, Frodovu domovinu, u potragu za prstenom. Uz pomoć odanog baštovana Sema Gemdžija i dvojice bliskih prijatelja, Merija Brendibaka i Pipina Tuka, Frodo uspijeva da im pobjegne. Frodo i ostali odlaze predati prsten u Rivendal, kojim vlada vilenjak Elrond. U putu im pomaže i Tom Bombadil, spasavajući ih od Starca Vrbe i nekoliko dana ih gosti, hrani, poji i savjetuje. U gradiću Briju Frodovoj družini se priključuje čovjek zvan Strajder, koji je u stvari Aragorn, sin Aratornov, nasljednik prijestola Gondora i Arnora. Aragorn, na zahtjev Gandalfa, vodi hobite do Rivendala. Međutim, Froda je teško povrijedio vođa Utvara, ali se uprkos tome oporavlja pod njegom vilenjačkog gospodara Elronda.
U Rivendalu se održava Elrondov savjet kome prisustvuju predstavnici svih rasa Međuzemlja, Vilenjaci, Patuljci i Ljudi. Vođeni Elrondom, dolaze do zaključka da mogu spasiti Međuzemlje jedino ako odnesu Jedini prsten u zemlju sjenki Mordor i unište ga u Plamen planini gdje je i iskovan. Frodo se dobrovoljno javlja za taj zadatak.
Film predstavljen 19. decembra 2001. godine
Prvi film iz slavne trilogije zaradio je pohvale i od kritike i od publike, a ovi drugi su često navodili kako film vjerno prati originalnu priču. Objavljen 19. decembra 2001. godine i doživio je veliki bioskopski uspjeh, zaradivši 871 milion dolara širom svijeta, a bio je drugi najuspješniji film 2001. godine u SAD i u ostatku svijeta, čime je postao peti najuspješniji film svih vremena u to vrijeme. Bio je nominovan za 13 “Oscara”, uključujući one za najbolji film, najboljeg režisera, najbolji adaptirani scenario, za najboljeg sporednog glumca, najbolju scenografiju, najbolju kostimografiju, najbolju montažu, najbolju originalnu pjesmu i najbolji miks zvuka, a osvojio je četiri – za najbolju fotografiju, najbolju šminku, najbolju originalnu muziku i najbolje vizuelne efekte. Film je takođe osvojio pet nagrada BAFTA, uključujući one za najbolji film i režisera.
Drugi dio – “Gospodar prstenova: Dvije kule”
Knjiga objavljena 11. novembra 1954. godine
U drugom dijelu, “Dvije kule”, priča se nastavlja paralelno u dvije knjige, i u prvoj govori o preostalim članovima Družine koji pomažu zemlji Rohan u ratu protiv izdajice Sarumana, nekadašnjeg vođe Reda čarobnjaka, koji želi prsten za sebe. Na početku prve knjige, Družina je raštrkana, Merija i Pipina su zarobili Sarumanovi uruk-hai, Boromir je smrtno ranjen braneći ih, a Aragorn, Gimli i Legolas polaze u potjeru za njima. Njih troje sreću Gandalfa, koji se vratio u Međuzemlje kao Gandalf Bijeli. Oni saznaju da je porazio Balroga i iako je tada i on sam stradao, poslan je nazad i preporođen. Na kraju prve knjige Gandalf, Aragorn, Legolas i Gimli pomažu pobijediti Sarumanove armije u Helmovom ponoru, dok je Saruman stjeran u ćošak od strane Enta, zajedno sa Merijem i Pipinom, koji pobjegnu iz zarobljeništva, i tada se dvije grupe sreću.
Druga knjiga drugog dijela govori o Frodu i Semu i njihovom putu do Plamen planine. Uspijevaju zarobiti i ukrotiti Goluma, koji ih tajno odvede u Mordor, pored ukletog Minas Morgula. Na kraju drugog dijela Golum izda Froda velikom pauku, Šelobi, i iako Frodo preživi, zarobe ga Orci. U međuvremenu, Sauron šalje sve svoje snage u napad na Međuzemlje, zajedno sa Kraljem-vješcem, Vođom Utvara i njegovom vojskom Minas Morgula u bitku protiv Gondora, u Ratu za prsten.
Film predstavljen 18. decembra 2002. godine
Premijerno je prikazan 5. decembra 2002. godine u Njujorku, u američke bioskope film je pušten 18. decembra, a u novozelandske bioskope 19. decembra iste godine. Film je dobio pozitivne kritike i od kritičara i od obožavalaca. Zaradio je 926 miliona dolara širom svijeta, što ga je učinilo najuspješnijim filmom iz 2002. godine, a u vrijeme izlaska bio je četvrti film s najvećom zaradom ikada.
“Gospodar prstenova: Dvije kule” smatra se jednim od najboljih i najuticajnijih fantastičnih filmova svih vremena. Film je dobio brojne nagrade – na 75. dodjeli “Oscara”, nominovan je za šest nagrada, uključujući one za najbolji film, najbolju scenografiju, najbolju montažu i najbolji miks zvuka, a osvojio je dva – za najbolju montažu zvuka i najbolje vizuelne efekte.
Treći dio – “Gospodar prstenova: Povratak kralja”
Knjiga objavljena 20. oktobra 1955. godine
U trećem dijelu, “Povratak kralja”, nastavljaju se avanture Gandalfa, Aragorna, Gimlija, Legolasa paralelno sa Frodovim i Samovim. Kao što je rečeno u prvoj knjizi, Družina pomaže u posljednjoj bici protiv Sauronovih snaga, uključujući i opsadu Minas Tirita u Gondoru i posljednjoj bici za život i smrt pred Crnim Dverima Mordora, gdje se savez Gondora i Rohana očajnički bori protiv Sauronove armije, da bi im odvratili pažnju od prstena, te tako davajući vremena Frodu da ga uništi. U drugoj knjizi Sam spasava Froda iz zarobljeništva. Nakon mnogo patnje stižu do Plamen planine, dok ih Golum prati. Međutim, iskušenje prstena se pokaže preveliko za Froda i on ga zadržava za sebe, ne želeći ga uništiti. Međutim, Golum ga napada i uspijeva mu odgristi prst sa prstenom. Sluđen uspjehom, Golum se posklizne i zajedno s prstenom pada u vrelu lavu, gdje prsten konačno biva uništen. Na kraju, Sauron je pobijeđen i Aragorn biva krunisan kao kralj. Ipak, to nije sve. Saruman uspijeva pobjeći i iskvariti Okrug prije nego umre. Frodo ostaje ranjen u duši i tijelu i zajedno s Bilbom odlazi na zapad, preko Mora u Valinor, gdje uspijeva naći mir.
Film predstavljen 17. decembra 2003. godine
“Povratak kralja” premijerno je prikazan 1. decembra 2003. godine u Velingtonu, u američke bioskope je pušten 17. decembra, a u novozelandske 18. decembra iste godine. Film je dobio pozitivne kritike i od kritičara i od obožavalaca. Zaradio je 1,120 milijardi dolara, što ga je učinilo najuspješnijim filmom iz 2003. godine, a u vrijeme izlaska bio je drugi film s najvećom zaradom ikada.
Ostvarenje je dobilo brojne nagrade- na 76. dodjeli “Oscara”, osvojio je svih 11 nagrada za koje je bio nominovan – najbolji film, najbolji režiser, najbolji adaptirani scenario, najbolja scenografija, najbolja kostimografija, najbolja montaža, najbolja šminka, najbolja originalna muzika, najbolja originalna pjesma, najbolji miks zvuka i najbolji vizuelni efekti. Osvojio je i četiri “Zlatna globusa”, mada su neki kritičari prigovarali da borbu dobra i zla predstavlja isuviše pojednostavljeno.
