Što je više činjenica, to se više laže!

Za aktuelno.me

Piše: Slobodan L. Jovanović

„Najglavnije je, samom sebi ne lažite. Onaj koji sam sebe laže, i svoju rođenu laž sluša, taj dolazi dotle da nikakvu istinu ni u sebi, niti oko sebe ne razlikuje, nego dolazi, dakle, do nepoštovanja i prema sebi i prema drugima.” -F.M.Dostojevski

Novoproglašeni ministar finansija u vladi Crne Gore, Milojko Spajić, tvrdio je da niko neće investirati u Crnu Goru u kojoj se SPC, koja po njemu postoji „osam vjekova“, oduzima imovina. To je odavno manir u Crnoj Gori da se ljudi bave nečim, i to autoritativno, a da im nikada nije palo na pamet da utvrde stvarno činjenično stanje! Bojim se da će to biti način djelovanja te nove vlade u svim resorima.

Slično tome se ponaša i Dritan Abazović i URA. Ne pada im na pamet da uđu u meritum stvari kada je u pitanju crkveno pitanje u Crnoj Gori, već komesarski odlučuju o pitanjima o kojima defitivno nemaju pojma. Njihov prijedlog za promjenu nekih članova Zakona o slobodi vjeroispovjesti, a da prethodno nijesu tražili bilo čije mišljenje, ili organizovali okrugle stolove o utemeljenosti tog čina, govori da ćemo mi imati Vladu koja će, iako nekompetentna po mnogim pitanjima, donositi oktroisane odluke, suprotne pravdi i pravednosti, iz ideoloških ili oportunih razloga, pod uticajem vjerskog pritiska, mitomanije i lažne istoriografije!

Navodnih 800 godina SPC

Pa da pođemo od tih 800 godina SPC i njenog prisustva u Crnoj Gori. Ne postoji u istoriografiji, niti u crkvenim dokumentima nijedan dokaz za takve tvrdnje, ako ne računamo neutemeljene tvrdnje unutar same SPC. Kada konsultujete sajt „majke crkve“, Vaseljenske patrijaršije (VP), o SPC ćete naći, doslovce, da je „sinodalnim tomosom, izdanim 1831.g, Srpskoj crkvi dodijeljena unutrašnja autonomija od Vaseljenske patrijaršije“, što navodi da ona postoji pod nacionalnim imenom od te godine. Nema sumnje da su početkom XIII stoljeća i ranije postojale crkvene organizacije na području srednjevjekovne Srbije kao eparhije i pomjesne arhiepiskopije, ali je sporan kontinuitet u crkvenom smislu sa Srpskom crkvom iz 1831. Postojao je crkveni život i na teritoriji drugih država u Srednjem vijeku, poput Rumunije i Bugarske, ali je istorijska činjenica da je sadašnja Bugarska crkva nastala ka egzarhat sultanovim fermanom 1872, i da je današnja Rumunska crkva nastala 1865, tri godine nakon osnivanja rumunske države, proglasivši se autokefalnom, ali je Carigradska patrijaršija to priznala tek 1885. godine.

Postavlja se pitanje otkuda stav Vaseljenske patrijaršije da se radi samo o 800 godina arhiepiskopske hirotinije Rastka Nemanjića a ne autokefalnosti Žičke arhiepiskopije? Istina, Rastko je, koristeći konflikt između Nikejskog carstva i Epirske despotovine, kupio od patrijarha Germana II i Teodora Laskarisa, nikejskog cara, oko 1233.godine, autonomiju za svoju arhiepiskopiju, suprotno kanonskim pravilima, odvojivši je od Ohridske arhiepiskopije. Ohridski arhiepiskop Dimitrije Homatijan, potom baca anatemu na Savu Nemanjića: „…isključujemo te iz zajednice vjernih kao prestupnika zapovjesti svetih i božanskih kanona i kao narušioca i smutitelja crkvenog ustava, koji su sveti oci od početka ustanovili…”

Žička i Pećka arhiepiskopija

Ali to ne znači da je Žička arhiepiskopija bila nezavisna, ona je bila samo samoupravni dio, prvo Ohridske arhiepiskopije, a docnije VP. Kada je arhipiskopija preseljena iz bezbjednosnih razloga u Peć, Dušan Silni je 1346. proglasio nekanonski pećkog arhiepiskopa Joanikija II za srpskog patrijarha i uzdigao Pećku arhiepiskopiju na rang patrijaršije. Carigradski patrijarh Kalist I je zbog toga bacio anatemu i prokletstvo na Dušana Silnog, Joanikija II i cijeli srpski narod i izopštio ih iz „Pravoslavne katoličanske crkve“.

Patrijarsi Carigrada, Aleksandrije, Antiohije i Jerusalima su 1531. posvjediočili i ovjerili svojim potpisima da nikada nije postojala autokefalna Pećka arhiepiskopija, već da je od početka, i kao Žička Arhiepiskopija, potčinjena Ohridskoj arhiepiskopiji. U svim dokumentima VP se navodi da su Srbi do 1879, kada je Srpska crkva dobila tomos o autokefalnosti od VP, imali najviše autonomiju ili samoupravu. Uostalom, to je provjerljivo u samoj VP. Pa i u aktuelnom Zakonu o crkvama i verskim zajednicama u Republici Srbiji, u članu 11, stav 1, sasvim pravno utemeljeno, priznaje se SPC kontinuitet sa pravnim subjektivitetom stečenim na osnovu Načertanija o duhovnoj vlasti (Odluka Narodne Skupštine Knjaževstva Srbskog od 21. maja 1836. godine) i Zakona o Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi („Službene novine Kraljevine Jugoslavije“, broj 269/1929)! O ovom drugom ćemo kasnije.

Božidar Vuković Podgoričanin, „iz sela Đurići kraj Podgorice, Dioklitijske zemlje, makedonska strana“, kako je u svakom štampanom izdanju o sebi pisao, takođe govori sa tim „makedonska strana“ da je u XVI stoljeću Ohridska arhiepiskopija imala jurisdikciju nad širim prostorom Balkana, uključujući i područje Crne Gore. Pa i Vladimir Ćorović, srpski istoričar, potvrđuje, da je to zato što su, kako on kaže „srpske zemlje“, bile u to vrijeme pod vlašću Ohridske arhipiskopije.

Cetinjska mitropolija Crnogorske pravoslavne crkve

Svejedno, fermanom turskog sultana, izdatim arhipiskopu pećkom Arseniju IV 1731. godine, određuju se granice njegove jurisdikcije, sa svim eparhijama i oblastima, uključujući i Rimokatoličku crkvu u Bosni, ali među njima nema ni pomena o Cetinjskoj mitropoliji ili Crnogorskoj crkvi! To rječito govori o statusu Cetinjske mitropolije u to vrijeme. Ali, o pitanju statusa Cetinjske mitropolije, odnosno Crnogorske crkve, napisano je mnogo toga, uključujući i od moje strane, nabrojani su mnogi dokumenti, počev od kataloga autokefalnih pravoslavnih crkava Sintagma, koji je, po odobrenju Carigradske patrijaršije, štampan u Atini 1855. godine, u kojem se pod rednim brojem  9. navodi Crnogorska pravoslavna crkva kao autokefalna, Diptiha Ruske pravoslavne crkve iz 1850. godine (śetimo se samo Amfilohijevog pisma ruskom patrijarhu od 10. juna 1992. godine, u kojem piše: „…da donesete rješenje o nekanonskom i pogrešnom unošenju Crnogorske mitropolije kao autokefalne crkve u Diptih Ruske pravoslavne crkve 1850. godine i da tu odluku u Diptihu opovrgnete, jer su u našoj svetoj Srpskoj pravoslavnoj crkvi takve prilike da postoji tendencija raskola u Crnoj Gori.”), pa sve do Srpske pravoslavne crkve, njenog Mitropolita Dimitrija, o čemu postoji bezbroj dokaza u Glasniku SPC prije 1918!

Ujedinjena Srpska pravoslavna crkva Kraljevine SHS

Uostalom, sva dokumenta vezana za nastanak novoustanovljene Ujedinjene Srpske pravoslavne crkve Kraljevine SHS 1920.godine  Dekretom regenta Aleksandra Karađorđevića  o ujedinjenju ‘’svih pravoslavnih crkvenih oblasti’’ u Kraljevstvu SHS, objavljenog u „Glasniku”, službenom listu Ujedinjene Srpske pravoslavne crkve , 14. jula 1920. godine, govore o statusu crkava i eparhija koje su ušle u njen sastav. O tome jasno govori dokument Mistarstva vjera KSHS od 1929: „Jedinstvena Srpska pravoslavna crkva u Kraljevini SHS stvorena je maja 1919. ujedinjenjem pravoslavnih crkava na teritoriji nove državne zajednice. Ujedinjenje pokrajinskih pravoslavnih crkava  i vaspostavljanje Srpske patrijaršije, 1919, omogućeno je neposredno posle Prvog svetskog rata. Do tada, ove pokrajinske crkve imale su različit položaj: Beogradska i Karlovačka arhiepiskopija i Crnogorsko – primorska mitropolija bile su samostalne (autokefalne)...“.

U samom tomosu VP iz 1922.godine, kojim je kanonski priznata ujedinjena pravoslavna crkva, piše da su u granice: „ujedinjenog Kraljevstva SHS ušle (su) i Avtokefalne Pravoslavne Crkve: Karlovačka, Crnogorska, kao i dvije dalmatinske eparhije: Zadarska i Bokokotorska, a zajedničkom odlukom predśednika ovih crkava skupljenih na Saboru proglašeno je njihovo jedinstvo sa Srpskom crkvom u jednu autokefalnu crkvu pod imenom “Avtokefalna Ujedinjena Srpska Pravoslavna Crkva Kraljevstva SHS“.

Slično piše u Službenim novinama KSHS od 3.juna 1922.godine, kada se zvanično proglašava da je Ujedinjena crkva dobila „Tomos“ od VP br. 1148, od 19.februara 1922.godine. Ta Ujedinjena crkva stiče pravni subjektivitet u KSHS Zakonom o Srpskoj pravoslavnoj crkvi od 8.novembra 1929, a Ustav dobija 16.novembra 1931, na čiji sadržaj je presudno uticao regent Aleksandar i ministar vjera KSHS sa 18 unešenih primjedbi, kada i mijenja ime u Srpska pravoslavna crkva.  Svaki od navedenih dokumenata nalazi se na propratnim slikama.

Navodnih 800 godina trajanja u Crnoj Gori

Notorna je istina da su nacije i nacionalne crkve proizvod novijih vremena i da su u Srednjem vijeku crkve bile pomjesne, nosile ime po metropoli ili mjestu osnivanja. Žička arhiepiskopija jeste osnovala Zetsku eparhiju na Prevlaci oko 1220, ali je formirala i u Stonu eparhiju u isto vrijeme, pa se ne govori o 800 godina SPC u Hrvatskoj? Po takvoj logici bi Grci imali skoro milenijumsku crkvenu tradiciju u Srbiji jer su Raška, Lipljanska i Prizrenska eparhija bile dio Ohridske arhiepiskopije, u kojoj su prevlast imali Grci, do osnivanja Žičke arhiepiskopije, a i Žička i Pećka arhiepiskopija su, poslije toga, formalno bile dio Ohridske arhiepiskopije.

Crnogorska pravoslavna crkva je utemeljena 1485. i bila je formalno pod jurisdikcijom Pećke arhiepiskopije do 1766, kada je VP ukinula Pećku arhiepiskopiju. Ona se i prije tih godina ponašala kao samostalna, da bi joj krajem XVIII stoljeća bila priznata autokefalnost, najprije od Ruske crkve. Sve do 1918, odnosno 1920, kada potpuno nekanonski, protivno sopstvenim pravnim aktima i aktima države Crne Gore biva ukinuta i prisajedinjena novostvorenoj Ujedinjenoj SPC.

Ukidanje i prisajedinjenje CPC novostvorenoj Crkvi u KSHS

Rješenje nekoliko članova Sv. Sinoda Kraljevine Crne Gore od 16. decembra 1918. god, broj 1169, kojim se CPC prisajedinjuje Ujedinjenoj crkvi, bio je dokument koji nema nikakvu pravnu vrijednost. Ustavom Sinoda CPC iz 1904. nije predviđena bilo kakva procedura ujedinjenja, posebno što nijedna odluka Sinoda CPC nije mogla biti izvršna bez saglasnosti kralja Nikole I. Osim toga, crkvena pravila, o tome poznati kanonsta Nikodim Milaš piše, govore da o najvažnijim crkvenim odlukama može odlučivati samo crkveni sabor! Nikako sinod.

U članu 10. Ustava CPC piše: „Sveti Sinod Knjaževine Crne Gore sastavljaju: 1. Arhiepiskop cetinjski i mitropolit Crne Gore, 2. Episkop zahumsko-rasijski, 3. Arhimandrit cetinjski, 4. Arhimandrit ostroški, 5. Tri protoprezvitera, i 6. Sinodski sekretar”. Dakle, sedam, sa osmim sinodskim sekretarom bez prava glasa! O „ujedinjenju“ autokefalne CPC odlučivala su samo dva člana Sinoda CPC, Mitropolit Mitrofan Ban i episkop zahumski Kiril Mitrović!!! Ostala dva potpisnika, mitropolit pećki, Gavrilo Dožić, nije bio član Sinoda, a sinodski sekretar Ivo Kaluđerović nije imao pravo glasa po Ustavu CPC! Još je Mitrofan Ban na samrti priznao izaslaniku Velike Britanije, grofu De Salisu, da je to uradio plašeći se za život, moleći crnogorski narod i kralja za milost i oproštaj!

Takođe, u Ustavu CPC, član 22, piše: „Odluke Svetog Sinoda u spoljašnjim poslovima da postanu izvršne i za svakog obavezne, potrebno im je vrhovno Knjaževsko odobrenje“. Ne treba biti previše veliki pravnik pa uvidjeti da je način na koji je ukinuta i „prisajedinjena“ CPC predstavlja protivpravni, kriminalni akt nasilja, posebno što je sproveden u okolnostima okupacije Crne Gore trupama drugih zemalja, među kojima su bile trupe države Srbije, čijoj crkvi je „prisajedinjena“.

Pitanje crkvene imovine i Zakon o slobodi vjeroispovjesti

Kada je u pitanju crkvena imovina i vlasništvo nad njom do 1918, u članu 719. Opšteg imovinskog zakonika za Knjaževinu Crnu Goru od 1888. godine se kaže: „Nepokretna dobra pravoslavnih crkava i manastira ne mogu se prodavati ili inače istupati bez naročitog dopuštenja državne vlasti“. Slično govore mnogi dokumenti o tome da je CPC imala pravo upravljanja nad imovinom, ali ne i vlasništva i slobodnog raspolaganja. Uostalom i ako uzmemo da je to pitanje oko čijeg tumačenja se može voditi spor i ako Opšti imovinski zakonik iz 1888,  Ustav Pravoslavnih Konistorija iz 1904, Ustav CPC iz 1804. i Ustav knjaževine/kraljevine Crne Gore ne daju precizan odgovor da li je sakralna imovina prije 1918-te pripadala državi ili autokefalnoj CPC, ono što je milion posto sigurno, to je da Avtokefalnoj Ujedinjenoj Srpskoj Pravoslavnoj Crkvi Kraljevstva SHS sigurno nije, jer u to vrijeme nije ni postojala!!! Je li moguće da institucija koja je oktroisana 1920. Dekretom regenta Aleksandra, pravno ustanovljena tek Zakonom o SPC 8.novembra 1929, koja je Ustav dobila 16.novembra 1931, i to voljom samog regenta i po njegovim nalozima, bude vlasnik imovine stvorene do 1918.godine bez ikakvog pravno valjanog akta koji bi to omogućio?

Nakon 1945. SPC je državnim aktom dobila pravo privilegovanog korisnika, dok su se svi crkveni objekti vodili kao posebna pravna lica i sa titularom društveno-političkih zajednica (opština, mjesnih zajednica, sela, i sl). Da bi se, počev od devedestih godina prošlog stoljeća, krenulo sa upisivanjem crkvenih objekata i zemljišta na SPC (MCP) bez ikakvog osnova, ili sa pravno besmislenim osnovama, kao što je pominjanje odluka državnih organa, bez navođenja o kojoj se odluci radi, kad je donešena, ko je donio, kada, đe je objavljena, ili upisi po osnovu izvođenja građevinskih radova od strane SPC kao osnov vlasništva?!

O vo su činjenice bez kojih nije moguće ozbiljno razgovarati o Zakonu o slobodi vjeroispovjesti, niti o njegovim članovima 62,63 i 64, koji se bave imovinom. U nekoliko navrata sam se uvjerio da članovi URA-e uopšte ne poznaju ovu materiju i da se njihovo poznavanje svodi na nametnute političke floskule. Puna su im usta o pljačkanju državne imovine, predlažu zakon o porijeklu imovine, a više nego komotno se odnose o ogromnoj vrijednosti koju je, bez ikakvog osnova, uzurpirala SPC, zavodeći besmislenim pričama o 800 godina, kanonima, budalaštinama da je crkveno Crkvino, pritom smatrajući sebe jedinom Crkvom, bez potrebe da se dokazuje vlasništvo i sl. Pitanje imovine nije pitanje ko ima više vjernika i većinske volje u pravnim državama, već se ono dokazuje pravno valjanim dokazima. Zakon o slobodi vjeroispovjesti je pokušao da ispravi pravno nasilje i kriminal kojim je ugašena CPC 1918, pravno nasilje i kriminal kojim je SPC ušla u pośed crkvene imovine, na isti način na koji se u svim državama ispravljaju kolektivna kršenja nečijeg prava, kao što su zakoni o restituciji i slično. Ako je moguće zakonima o restituciji u upravnom postupku vraćati stanje na prethodno, prije nezakonitog djelovanja, zašto nije moguće u upravnom postupku vratiti crkvenu imovinu na stanje prije 1918??? Uostalom, u upravnom postupku, bez ikakvog dokazivanja u sudskom postupku, SPC je došla do basnoslovne imovine.

Zar nije SPC tražila, pozivajući se na restituciju, imovinu u sporu koji je izgubila pred sudom u Strazburu? Kako ona može da traži imovinu koja je sada državna, pozivajući se na „nezakonito oduzimanje 1945“, a država Crna Gora ne može da vrati ono što je bezakonjem i pravnim kriminalom uzurpirano od strane SPC prije jednog stoljeća? Svi oni koji budu odgovorni i koji su odgovorni za dosadašnji kriminalni upis imovine na SPC bez ijednog valjanog dokaza, moraju jednog dana krivično odgovarati. Dok tako ne bude, teško da se može govoriti o pravnoj državi i uređenom društvu!

PS. Izvinjavam se na dužini teksta, ali to je usljed brojnih citata koji su neophodni da bi se potvrdila utemeljenost argumenata.

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta