O otimanju Crne Gore i ugnjetavanju Crnogoraca (1918-1929)

Za aktuelno.me

Piše: Novak Adžić

Širom Crne Gore- praksa otimača i anektora Crne Gore nastavila se od kraja 1918. pa nadalje i ona se manifestovala i u zatvaranju, mučenju i proganjanju crnogorskog naroda i uglednih ljudi boraca- Za Pravo, Čast i Slobodu Crne Gore. O tome svjedoči i dokument koji slijedi u nastavku teksta.

Naime, predsjednik opštine Komanske, dostavlja spisak zatvorenika iz komanske opštine, dokument br. 1168 od 27. X 1919. godine, Sreskom načelstvu Čevo. U tom izvještaju on navodi da su tadašnje vlasti KSHS uhapsile, zatvorile sljedeća lica i da su tada su uhapšeni: 1) Filip Simov Radulović, 2) Risto Ilije Radulović, 3) Milovan Mašov Radulović, 4) Stevo Đurov Radonjić, 5) pop Petar Vuković, 6) Luka Pavov Vukadinović, 7) Marko Milošev Begović, 8) Blažo Markov Begović, 9) Nikola Markov Begović, 10) Milo Muratov Vuković, 11) Milovan Barov Sekulić.

U tom izvještaju stoji i ovo: » Rečeni su kao činovnici išli 24. decembar 1918. godine oko Cetinja kad je bila buna u boj i zbog toga su pritvoreni«. Dalje, u istom izvještaju piše: » 12) Đuro Markov Begović pritvoren kao predsjednik što nije stao nekoj buni zbog komita, 13) Radovan Jošov Sekulić, na osnovu istog, 14) Ilija Petrov Vuković, dva su mu brata u komite, 15) Jovan Perišin Radulović, jedan mu je brat u komite i 16) Miloš Perišin Radulović, bio je u komite i uhvaćen i stavljen u pritvor«, kaže se u tome izvještaju o hapšenju navedenih crnogorskih rodoljuba.

Kad je poslanstvo KSHS u Carigradu, 6. novembra 1920. godine, obznanilo da mu se jave svi Crnogorci u Carigradu, radi promjene pasoša, grupa Crnogoraca iz Carigrada: Vojo Ivović, Nikola Petrović i Filip Vujović su odbili da uzmu pasoš KSHS- izražavajući vjernost kralju Nikoli i Crnoj Gori. Oni su 8. novembra 1920. godine napisali pismo iz Carigrada i poslali ga uredniku “Glasa Crnogorca” u Nejiu, na Seni kod Pariza, u kojem izražavaju molbu, kako kažu “da ne (nas-nap. N.A) spase od ovog nasilja i budemo zaštićeni te da naše slavno ime ne izgubimo Crnogorac, borićemo se dok je u nas Duha, od nasilja… “[1] isticali su u tome pismu, u kome oni demonstriraju svoju odlučnost da ostanu Crnogorci i da se odupru nasilju koje im to hoće to osporiti i oduzeti.

Crnogorski kralj Nikola I Petrović-Njegoš i crnogorska Vlada u egzilu, na čelu sa Jovanom Simonovim Plamencem su, sa gnušanjem, prezrenjem, imperativno, kategorički i rezistentno, (a to je, i ranije, u kontinuitetu, rađeno, od 1917. godine), više puta odbili i odbacili javnu i službenu ponudu Srbije i njenih predstavnika, da se kralj Nikola odrekne krune vladara, suverena, nezavisne, samostalne države Crne Gore i ponuđene mu za to, više puta, novčane apanaže od strane vlasti Srbije (od 1. XII 1918. g., KSHS), a u korist srpskog (srbijanskog i KSHS) kralja Petra i sina mu regenta Aleksandra Karađorđevića.

Činili su to, legalni i legitimni, ustavni, organi države Crne Gore u egzilu, jer su odbili da se odreknu Crne Gore, njene slobode i države, samosvojnog crnogorskog naroda, a za račun beogradskih trgovaca i velikosrpskih hegemonista i imperijalista, anektora, okupatora, subjugatora, osvajača Crne Gore, od kraja 1918. godine.

Evo jedan istoriografski izvor, koji o tome eksplicitno svjedoči.

Naime, Crnogorska Vlada, sa sjedištem u Nejiu (Parizu), predvođena Jovanom S. Plamencem, je 17. decembra 1920. godine, održala sjednicu, na kojoj je zvanično ponovljeno i potvrđeno da se je više puta ranije iskazana ponuda, odbačena, a opciono nova, o kojoj su beogradski mediji tada pisali, s indignacijom biće, kao i ranije, odbijena i da se od toga ne odstupa i u slučaju, ako se eventualno opet, oficijelno, iskaže takva nedostojna i neprihvatljiva ponuda.

Jer vladarska Kruna Crne Gore, čiji je nosilac kralj Nikola i dinastija Petrović Njegoš je izvorno, legalno i legitimno, pripadala i pripada samo crnogorskom narodu i suverenitetu Crne Gore, odnosno, ona je svojina crnogorskog naroda.

Elem, 17. decembra 1920, nakon održane sjednice, crnogorska Vlada u egzilu je o tome objavila zvanično saopštenje, kojeg je, u službenom dijelu, publikovao „Glas Crnogorca“, list koji je bio službeni organ Kraljevine Crne Gore, odnosno, crnogorskog Dvora i Vlade u emigraciji.

To službeno saopšenje crnogorske vlade glasi:

„Neji, 17. decembra.

Prema vijestima iz Beograda, izgledalo bi, da je srbijanska vlada donijela odluku, da ponudi kralju Crne Gore 300.000 franaka godišnje, a da se on odreče Kraljevskih prava, koja su mu spojena sa Crnom Gorom.

I kad bi se Nj. V. Kralj (Nikola-nap. N.A) odrekao kraljevskih prava, to ipak ta prava ne bi mogao nasljediti kralj Petar od Srbije (Karađorđević-Nap. N.A), jer je kraljevska kruna Crne Gore svojina crnogorskog naroda, a kralj Nikola je samo njen nosilac.

Crnogorska vlada je ovlašćena da izjavi u ime Nj. V. Kralja (Nikole-nap. N.A.) da će se takva svaka eventualna ponuda sa gnušanjem odbiti, pošto je samo Beogradu tradicionalno bilo da svoju čast i slobodu prodaje tuđinu za pare, a Crnogorci nijesu nikada molili, niti će ikada voditi takvu nečasnu i nedostojnu trgovinu s narodnim pravima“.

(„Glas Crnogorca“, službeni organ Kraljevine Crne Gore, službeni dio, godina izlaska 48, broj 90, Neji kod Pariza 12/25 decembra 1920, str. 1).

Crnogorska slobodarska, studentska omladina, sastavljena primarno od pristalica crnogorskih komunista, ali i sljebenika zelenaša (federalista), je početkom 1925. godine jasno i precizno govorila, pisala, o velikosrrpskim zločinima, okupacionom teroru sprovođenom u Crnoj Gori kontinuirano, nad crnogorskim narodom. Tako je ona, ista, u obznanjenom proglasu od 8. februara 1925. godine, eksplicitno navela i objasnila, koje je zlo snašlo Crnu Goru i crnogorski narod pod velikosrpskim okupatorskim režimom.

U tom proglasu, između ostalog, kaže se i ovo:

“Sjetite se, braćo i drugovi, sramnog i kukavičkog ubistva pokojnog Šćepana Mijuškovića i njegove braće u Nikšićkom zatvoru; varvarskog i divljačkog mučenja nad čitavim našim plemenima kao što je bio slučaj sa Bjelopavlićima, Cucima, Piperima i još mnogo drugim; sjetite se onog podlačkog postupka sa piperskim revolucionarom dr Vukašinom Markovićem; sjetite se onoga odvođenja čitavih plemena u taoce; sjetite se onoga sramnoga zabranjivanja da se svoja zemlja ne smije obrađivati”.

(Bibliotečko-arhivski fond Istorijskog instituta Crne Gore, dokument, broj 6805, III 1-1 (25). Moguće je da je ova građa naknadno preseljena u Državni arhiv Crne Gore, Arhivsko odjeljenje-Podgorica. Viđi o ovome i : Dr Dimitrije-Dimo-Vujović, « Ujedinjenje Crne Gore i Srbije », Istorijski institut Narodne Republike Crne Gore, Titograd, 1962,  str. 535-536).

Kakav je položaj Crna Gora imala u Kraljevini SHS, kako je bila obespravljena i ugnjetena, ilustrativno, pored ostalih, svjedoči i kazivanje dr Sekule Drljevića, poznatog crnogorskog pravnika, advokata i političara. Sekula Drljević, u svom tekstu »Crna Gora u državi ujedinjenih Južnih Slavena:  Srba, Hrvata i Slovenaca«, kojeg je objavio Savić Marović Štedimlija u knjizi »Gorštačka krv – Crna Gora 1918-1928«, Beograd, 1928. godine na strani 51 i 52, veli i ovo:

»Ipak je tačno, da je Crna Gora najviše izgubila i najviše zla i nesreće dobila. Počevši od državne nezavisnosti, sa kojom se sa pravom kroz vjekove ponosila, pa do lične i imovne bezbjednosti, koje su bile, bez ijednog žandarma, upravo savršeno obezbijeđene, izgubila je sve. Mjesto svoje »junačke slobode«, kako je rekao vladika Rade u »Gorskom vijencu«, oličene u sopstvenom oružju i svome plemićkom ponosu, crnogorski seljak dobio je pljačku svog oružja, žandarmerijsku stanicu u svakom selu, polomljena rebra žandarmerijskim kundacima, popaljene svoje kuće od podivljalih najamničkih banda, pljačku svojih reparacija, pljačku dvije trećeine svojih poreza«, navodi dr Sekula Drljević.

[1] Vidjeti o tome: dr Šerbo Rastoder, “Crna Gora u egzilu 1918-1925”, knjiga I, Podgorica, 2004, str. 65.

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta