O gradnji i osveštavanju crkve Svetog Vasilija Ostroškog na Obzovici kod Cetinja

Za aktuelno.me

Piše: Novak Adžić

Crkva Srbije odnosno, Srpska pravoslavna crkva (SPC) nije bila, niti je mogla biti do 1920. godine, pravni ni stvarni, vlasnik ni posjednik (držalac) crkvenih objekata (hramova, crkava i manastira ) i crkvene imovine na prostoru koji se nalazio u državnim granicama Kraljevine Crne Gore, (do njene okupacije i nasilne aneksije izvršene 1918. godine i bespravnog ukidanja autokefalne Crnogorske crkve), iz prostog razloga što do tada nije ni postojala u Knjaževini i (od 1910. godine) Kraljevini Crnoj Gori.

Crkva Srbije, odnosno, SPC, nastala u Kraljevini SHS 1920. godine, je više decenija okupant, otimač, prisvajač, uzurpator crnogorskih bogomolja, odnosno, pravoslavnog, sakralnog istorijskog kulturnog nasljeđa crnogorskog naroda i države Crne Gore.

Iako beogradska Patrijaršija i njene filijale (eparhije) u Crnoj Gori, nema i nemaju nikakva svojinska i druga zakonita i savjesna držalačka prava (pravno valjanu državinu) na sakralnim pravoslavnim hramovima, koji su pripadali crnogorskom narodu i Crnoj Gori do 1918. godine, odnosno, 1920. godine, dogodilo se da se sramotnim, apsolutno pravno ništavim i veleizdajničkim tzv. temeljnim ugovorom, zaključenim početkom avgusta ove godine između Vlade Crne Gore Dritana Abazovića i Crkve Srbije (SPC) i njenog patrijarha Porfirija Perića, daruje joj ono što nije njeno, niti je ikad bilo. Naime, u normativnom dijelu tog ugovora, priznaje se i jemči SPC  svojinsko pravo koje navedena crkva nikada nije zakonito stekla i imala u Crnoj Gori prije 1918-1920. godine, nad kulturnim nasljeđem Crne Gore, odnosno, pravoslavnim sakralnim dobrima, koje beogradska Patrijaršija nije, niti je objektivno mogla, graditi, podizati, finansirati, upravljati i gazdovati njima, jer jer ni sama do tada (1920-1922) postojala nije, niti bi i da je i postojala prije toga kojim slučajem mogla to raditi i imati to pravo.

Inače, Srpska pravoslavna patrijaršila je kanonski konačno nastala 1922. godine, kada je dobila tomos od Carigradske patrijaršije, u Kraljevini SHS i njen prvi patrijarh u istoriji bio je Dimitrije Pavlović, bivši mitropolit beogradski i Pravoslavne crkve u Kraljevini Srbiji.

U pravoslavnim bogomoljama, hramovima, crkvama i manastirima u Crnoj Gori do 1920., obavljala je vjersku službu, bogosluženja, liturgije i brojne druge religijske procesije, obilježavala je razne vjerske jubileje, slave, praznike i vršila obrede za potrebe crkve, naroda i države Crne Gore, odnosno, domicilnog stanovništva nekadašnja autokefalna Crnogorska crkva-Pravoslavna crkva u Crnoj Gori, Crnogorska mitropolija, odnosno, njen episkopat, sveštenstvo i monaštvo. Ona je upravljala crkvenim objektima, hramovima (crkvenim zgradama), ali ni ona nije bila njihov vlasnik, već ih je, elem, u skladu sa zakonskim i kanonskim regulama koristila za potrebe crkve, države i naroda.

U monografiji “PEDESET GODINA NA PRESTOLU CRNE GORE 1860-1910“,   objavljenoj u slavlje jubileja 50 godina vladavine knjaza Nikole I Petrovića Njegoša i proglašenja Knjazevine Crne Gore za Kraljevinu (a koju monografiju je uredio dr Lazar Tomanović, istoričar, predsjednik Vlade Crne Gore, te koja je štampana u Kraljevskoj Crnogorskoj Državnoj štampariji na Cetinju 1910) , između ostalog, navodi se, kada se nabrajaju podignuti i obnovljeni hramovi u Crnoj Gori od 1860. do 1910, na strani 109, da je u na Obzovici kod Cetinja 1906. godine podignut hram, odnosno, crkva Svetog Vasilija Ostroškog.

Navedena crkva podgnuta je u doba nezavisne i međunarodno priznate države Crne kad je njen suveren bio knjaz Nikola I Petrović Njegoš. Crkva Svetog Vasilija Ostroškog na Obzovici kod Cetinja je crkva koju je podiglo svojim novčanim i drugim prilozima autohtono stanovništvo tog kraja i ona je istorijski pripadala i pripada bratstvenicima i mještanima Obzovice i potpuno je pravno, istorijski i na svaki drugi način neosnovano, da na isti hram može pretendovati Crkva Srbije, odnosno, SPC u Crnoj Gori, t.j, njena eparhija Crnogorsko-primorska na čelu sa velikosrpskim crkvenim namjesnikom, gaulajterom u Crnoj Gori mitropolitom Joanikijem II Mićovićem, koji je uzurpator i asimilator na tronu Svetog Petra Cetinjskog.

Crkva posvećena Svetog Vasilija Ostroškog na Obzovici podignuta je 1906. i osveštana je 15. oktobra 1906. godine od strane mitropolita i sveštenstva tadašnje autokefalne Pravoslavne crkve u Crnoj Gori-Crnogorske mitropolije, Cetinjske mitropolije, Crnogorske crkve- koja je bila državna crkva u ondašnjoj Knjaževini Crnoj Gori i čiji je poglavar bio arhiepiskop mitropolit Mitrofan Ban, kojega je crnogorski suveren knjaz Nikola I Petrović-Njegoš postavio na mitropolijski tron.

Crkvu na Obzovici osveštao je lično autokefalni crnogorski mitropolit arhiepiskop Mitrofan Ban sa sveštenstvom. Crkvu na Obzovici podigli su svojim ulaganjima, prilozima, doprinosima, radom, trudom, pregnućem mještani Obzovice, uz podršku i priloge okolnih mjesta, te uz podršku i pomoć državne vlasti Knjaževine Crne Gore. Poseban doprinos i značaj u finansiranju izgradnje crkve na Obzovici brojnim novčanim prilozima dali su iseljenici iz Obzovice i okolnih područja koji su bili tada u pečalbi, na radu u Americi, te koji su prema pisanju „Glasa Crnogorca“, pomogli u podizanju navedene crkve u svom mjestu, odnosno, rodnom kraju. Takođe, državna vlast Knjaževine Crne Gore dala je posredstvom upravnog organa države- Glavne državne kontrole, značajan novčani prilog da se podigne crkva i potpuno stavi u funkciju za vjerske, tradicijsko-običajne, kulturno- civilizacijske i druge praktične potrebe i obrede domicilnog stanovništva Obzovice, odnosno, njenih žitelja.

O podizanju, odnosno, građenju i osveštavanju crkve na Obzovici piše list “Glas Crnogorca”, Cetinje, br. 43 od 26. oktobra 1906, strana 4 .Odgovorni urednik “Glasa Crnogorca” tada je bio Aleksa Martinović. Članak pod naslovom “OSVEĆENJE CRKVE NA OBZOVICI” kojeg objavljuje u navedenom broju „Glas Crnogorca“ glasi:

“U nedjelju 15. ov. mjes. osvećen je novi hram Božiji trudom okolnog naroda i pobožnih priložnika iz mjesta i okoline a naročito iz Amerike. Tog dana izjutra je služena jutrenja, pa poslije liturđija, na koju je prispio sa Cetinja i njegovo Visokopreosveštenstvo Gospodin Mitropolit, koji je pred mnogobrojnim iskupljenim narodom iz okoline i Primorja držao poučnu besjedu i tom prilikom preko prisutnih rođaka i prijatalja udijelio svoj ahipastirski blagoslov njihovim milim i dragim u dalekoj Americi, uz čiju je pomoć u vidu priloga takođe podignut ovaj hram Božiji. Na podne, pislije sluzbe Božije, bio je priređen ručak za mnoge prisutne goste. Na ručku je Njegovo Visokopreosveštenstvo napilo (podiglo zdravicu, nazdravilo-op. N. A) u zdravlje Njegovog Kralj. Visočanstva Gospodara (knjaza Nikole-op. N. A), a g. Mitar Drecun, računoispitivač Glavne Državne kontrole u zdravlje priložnika i sviju onih pobožnih i rodoljubivih lica, koji su ma čime pripomogla, da se ovaj hram što prije podigne. Istoga dana palo je u korist novoga hrama 400 kruna kao priloga”.

U podignutoj i osveštanoj od strane poglavara autokefalne Crnogorske crkve mitropolita Mitrofana Bana crkvi Svetog Vasilija Ostroškog na Obzovici kod Cetinja potom su obilježavani jubileji i vjerski i drugi praznici. U tom smislu, “Glas Crnogorca”, naredne 1907 godine, piše kako je u istoj crkvi obilježen 29. aprila/12. maja 1907 (u pitanju je razlika između starog i novog kalendara) svečano dan Svetog Vasilija Ostroškog, kome je ta crkva i posvećena.

Naime, “Glas Crnogorca”, Cetinje, broj 21, od subote 5. maja 1907.godine, na strani 3, u članku pod naslovom “Svečanosti na Obzovici” izvještava sljedeće:

“U nedjelju, 29. aprila ov. god., kao dan sv. Vasilija Ostroškog Čudotvorca, služena je božanstvena liturgija u novopodignutom hramu sv. Vasilija na Obzovici. Iz Ljubotinja, Brajića i okolnijeh sela bio se okupio silni narod na službu, a bilo je naroda iz Budve i Cetinja.  Poslije sv. službe održato je molebstvije za dug život i zdravlje pobožnih priložnika ovog sv. hrama, a iza toga nošena je kroz okolinu litija. Po svršetku litije otpočelo je opšte narodno veselje, koje je trajalo do pet ura poslije podne, a tada se narod počeo razilaziti svojim kućama u najprijatnijem raspoloženju, moleći Boga i sv. Vasiliju, da se i iduće godine na današnji dan opet sastanu u dobrom zdravlju i zadovoljstvu i još u većem broju na molitvu u ovome svetome hramu.

Cijela svečanost tekla je uopšte u najljepšem redu i miru, kako se samo zamisliti može“.

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta