NOVA VLAST I CRKVENO PITANJE Da li ”Đedovu unučad” čeka razdor zbog Zakona o slobodi vjeroispovijesti?

Za aktuelno.me

Piše: Vladimir Lajović

Mandatar nove vlade Zdravko Krivokapić je u ekspozeu koji je objavljen juče naveo da će “jedan od prioriteta biti izmjene, dopune i revizija svih diskrimantornih zakonskih i podzakonskih akata, a da će jedan od primarnih ciljeva biti donošenje u što kraćem roku izmjena i dopuna Zakona o slobodi vjeroispovijesti”.

U javnosti se međutim za proteklih 90 dana od kada su završeni parlamentarni izbori otvorilo najmanje dvije grupe pitanja, koja nijesu jednostavna i lako rješiva, naprotiv. Jedna grupa je političkih izazova, zbog koncepta Krivokapićeve vlade o kojoj se glasa sjutra, a koja nema stabilnu i usaglašenu većinu za donošenje reformskih zakona koje najavljuje. Druga grupa otvorenih pitanja su crkvene prirode, koja su dodatno generisana zbog smrti glavnih promotera, odnosno mitropolita crnogorsko primorskog Amfilohija, na jednoj i patrijarha srpskog Irineja, na drugoj strani.

Da krenemo od političkih i da podsjetimo da je Krivokapić tokom kampanje za parlamentarne izbore saopštio: “da Koalicija ‘Za budućnost Crne Gore’ djeluje jedinstveno i saborno i da svi za cilj imaju povlačenje Zakona o slobodi vjeroispovijesti”. Povlačenje tog akta tražio je i Demokratski front nakon izbora, ali je iz Građanskog pokreta URA saopšteno da ta partija neće glasati za povlačenje dodajući da se zalažu za, kako je rekao, moderan zakon koji nije diskriminatorski.

Bez saglasnosti nove vlasti oko crkve

Čini se da je jučerašnjim ekspozeom Krivokapić prihvatio Sporazum br 3. koji je njemu i predsjedniku parlamenta Aleksi Bečiću Građanski pokret URA Dritana Abazovića uputio prošle nedjelje a tiče se programskih prioriteta ekspertske vlade, sa 13 tačaka i 5 zakona, koji je izazvao konfuziju u javnosti, kojim je između ostalog, obuhvatio i donošenje u što kraćem roku izmena i dopuna Zakona o slobodi vjeroispovesti, s akcentom na ukidanje spornih članova. Sve ovo je odbačeno od predstavnika DF i Demokrata i navedeno da ne postoji saglasnost nove većine oko ovih pitanja.

Juče je to i potvrdio Budimir Aleksić iz Demokratskog fronta, i ponovio stav DF-a da je najbolje rješenje za Zakon o slobodi vjeroispovijesti izrada novog akta: “Ipak, ja i DF mislimo da bez obzira što je akt izglasan tako kako je izglasan, uz kršenje procedure, da nova Skupština donese zakon o poništavanju tog zakona. Onda da se formira radna grupa i da se radi demokratski zakon, a u to bi bili uključeni predstavnici svih vjerskih zajednica, države, struke, da urade kvalitetan tekst”, ocijenio je Aleksić.

Šta će se desiti kad i ako pomenute izmjene Zakona budu upućene parlamentu, veliko je pitanje i postoji li većina od 41 poslanik za jedan takav kompromis koji je u Ekspozeu naveo mandatar. Jer to nije samo pitanje nomotehnike, nego nosi sa sobom niz veoma delikatnih političkih pitanja, koja su veoma važna za Srpsku pravoslavnu crkvu, odnosno Mitropoliju crnogorsko primorsku, koja je samo pokojni Amfilohije Radović, imao snage za vrijeme neautoritativne vladavine patrijarha Irineja da nametne i izgura. Zato je Dritan Abazović, odmah nakon izbora onako hrabro obećavao “da će za 5 minuta usvojiti sve što predloži crkva i da svi treba da budu relaksirani”.

Nije to samo pitanje političkih partija, nego i pitanje kako će “litijaši” to prihvatiti, na čiju stranu stati jer među njima je veliki broj onih koji su bili tvrdokorni u stavu da je izdaja sve osim ukidanja Zakona i da će opet izaći na ulicu, jer su izmjene i dopune nuđene i od strane DPS-a tokom izborne kampanje, što je glatko odbijeno.

Složena pitanja

I tu dolazimo do drugog nivoa ovog složenog pitanja, koji se sve vrijeme držano u drugom planu, dok su svi navedeni subjekti imali zajedničkog neprijatelja i “sotonu” koja su dali pod prokletstvo, koja ih je držala u jedinstvu cijelu ovu raznorodnu interesnu grupu.

A dio tih otvorenih pitanja koja se sada već naziru su:

1.Pitanje registracije Srpske crkve po tom izmjenjenom zakonu. Da li će po tim izmjenama sad i SPC morati, kao i za sve vjerske zajednice, da se registruje, ili će se izmjenama ići na “priznavanje istorijskog subjektiviteta” kao što su neki najavljivali.

2. Ako se nova Vlada odluči na ovo drugo, da Zakonom prizna subjektivitet crkvi, kako će se zvati taj novi subjekt, “Pravoslavne crkva u Crnoj Gori”, “Mitroplija Crne Gore” ili “Srpska pravoslavna crkva” ili će ostati sve četiri eparhije kao sada. Svako od navedenih rješenja otvara niz pitanja, koja se ne mogu u kratkom roku ni riješiti ni usaglasiti, posebno zbog toga što je SPC trenutno “obezglavljena”. Koliko smo nezvanično mogli saznati, Amfilohije je iz bolnice slao pismo Sinodu SPC, za zakazivanje vanrednog Sabora, na kojem je trebalo ovo pitanje da se riješi. Iz tog perioda je u javnost izašlo saopštenje MCP o Amfilohijevom zdravstvenom stanju, u kome se prvi put pominje naziv “Mitropolija Crne Gore”. Jer jasno je da Srpska pravoslavna crkva ima istorijski kontinuitet na ovim prostorima tek od 1929. godine, što i stoji u članu 11. Zakona o crkva i vjerskim zajednicama Republike Srbije (“Sl.Glasnik RS” 36/06), što bi otvorilo niz komplikacija oko dokazivanja vlasništva nad imovinom u Crnoj Gori, izgradjenoj prije toga.

3. Kako će se episkop Joanikije kao administrator i svještenstvo Mitropolije crnogorsko-primorske, na jednoj strani, i Beogradska Patrijaršija i Vlada Republike Srbije na drugoj strani odrediti po ovom pitanju, jer su razlike u njihovim stavovima sve vidljivije. Zvanični Beograd i SPC su sve vrijeme insistirali na tome da su to srpske svetinje i u vlasništvu Srpske pravoslavne crkve. Međutim, u zemljišnim knjigama, osim u par izuzetaka, svi upisi koji su vršeni, vršeni su na Mitropoliju crnogorsko primorsku, bez pominjanja Srpske pravoslavne crkve (kao što i na grobu Amfilohija stoji).

4. Hoće li se zaključivati Konkordat između Vlade i Srpske pravoslavne crkve, i ko će u ime SPC to da potpiše? Ovo posebno, iz razloga da li će URA da prihvati da se toliko nacionalno bogastvo Crne Gore, bez dokazivanja prepiše na stranu crkve koja nije ni postojala kada su manastiri i crkve vlastela i vjerni narod u Crnoj Gori svojim sredstvima gradili.

Pored ovoga što je nabrojano, ima još niz pravnih i političkih pitanja koja će tek isplivati u prvi plan. Bilo bi dosta elemenata da se sumnja u mogućnost usvajanja izmjena Zakona, a kamo li činjenicu da slijedi pitanje izbora Mitropolita crnogorsko primorskog, za koja će nova Vlada imati očigledan politički interes.

Sa druge strane, imamo jasno izraženu želju predsjednika Vučića, odnosno vlasti Srbije, da se pitaju oko izbora i mitropilta i patrijarha, i to se sve dešava u vrlo teškom vremenu za Srpsku pravoslavnu crkvu.

Nikako ne treba zanemariti činjenicu da je SPC opterećena i oslabljena mnogim aferama i skandalima više episkopa, tenzijma oko pitanja Kosova, Beogradske Bogoslovije, statusom crkve u Sjevernoj Americi, raskolom u Makedoniji čija je pravoslavna crkva pred dobijanjem autokefalnosti, a tu su i zategnuti odnosi sa Carigradskom Patrijaršijom. Stoga pitanje crkve u Crnoj Gori, može da izazove raskol u redovima SPC. Posebno sada kada je ulog porastao, jer je u pitanju očuvanje vlasti u Crnoj Gori, koju sada vode “Đedova unučad”.

(Autor je vjerski analitičar i arhijerej Eparhije podgoričko dukljanske)

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta