Nikad Crnogorci neće dopustiti da sloboda Crne Gore bude ukradena

Za aktuelno.me

Piše: Novak Adžić

Mnogobrojni su i raznovsni, svirepi i monstruozni zločini počinjeni nad crnogorskim narodom od strane srpske vojske, žandarmerije i plaćeničkih bjelaških kontrakomitskih četa, pod kontrolom režima KSHS u Beogradu i njegovih izvršilaca i marioneta u Crnoj Gori. O tome postoji sijaset relevantnih istorijskih izvora i istoriograske literature koja se temelji na arhivskoj građi.

 Veća grupa crnogorskih iseljenika, emigranata, rodoljuba iz Argentine (nastanjenih u provinciji Santa Fe), koja se zalagala za očuvanje državnosti Crne Gore i za njeno punopravno, autentično, ustavno i zakonsko, kao subjekta međunarodnog prava, institucionalno predstavljanje i učešće na Pariskoj (Versajskoj) mirovnoj konferenciji, je početkom januara 1919. godine uputila protestno pismo, adresirano predsjedniku crnogorske Vlade u egzilu ministru Jovanu S. Plamencu. U njemu su Crnogorci iz Argentine naveli da je zvanična Srbija, na grozan način, oklevetala Crnu Goru, putem novca korumpirala jedan broj crnogorskih podanika i stavila ih tako u službu protiv Crne Gore i njene likvidacije kao države, te da srbijanska (srpska) vojska putem nasilja, odnosno, bajoneta nameće u Crnoj Gori novu vlast i vladu. Takođe, u tome protestu Crnogoraca iz Argentine ističe se da je u Crnoj Gori došao do izražaja, kako oni formulišu u tome aktu, « zločinački rad nebraće Srbijanaca ». Tvorci i potpisnici tog protesta apostrofiraju da su vjerni podanici Crne Gore i borci za njenu čast, te traže da se na međunarodnoj Mirovnoj konferenciji u Parizu prezentira energični protest zbog brutalnih nedjela Srbije prema Crnoj Gori i istakne zahtjev da « jugoslovenske trupe » napuste teritoriju Crne Gore, te da se omogući povratak u domovinu prognanih, odnosno, izbjeglih Crnogoraca.  To pismo Crnogoraca iz Argentine upućeno Božića 1919. glasi u cjelini:

„GLAS IZ JUŽNE AMERIKE

Gospodinu Predsjedniku Ministarskog Savjeta, Ministru Spoljnih Poslova,

Jovanu S. Plamencu

Pariz

Mi, sinovi i podanici junačke a danas tužne Crne Gore, okupljeni u ovoj daljini i tuđini, u mjesto Maximo Paz. Argentina, duboko smo dirnuti osjećanjima za našu dragu Otadžbinu, koja evo sedam godina iskuša teške borbe u Balkanskom i sadanjem svjetskom ratu, i junački se bori uz ostale saveznike, i žrtvova svoje najbolje sinove za pravo i pravicu, i za opšte dobro svih Južnih Slovena.-

Na žalost, sad kad bi trebalo da se počine od teškog i krvavog rata, oklevetaše našu milu domovinu baš oni, za koje ona sve žrtvova, t.j. zvanična Srbija, ona Srbija kojoj Crnogorci nekoliko puta spasiše opstanak; groznim klevetama i novcem zakupi neke jadnike te turi smutnju i počini bratoubistvo, a na štetu za sveopšte dobro.

–Čujemo iz tužne nam domovine vapaje naroda našega kojemu srbijanski bajunet natura novu vladu i nova prava.- U bezbroj pisama koje nam stižu iz domovine vidimo zločinački rad nebraće Srbijanaca.-Kao vazda vjerni i odani podanici Crne Gore, kojima je glavni cilj čast Crne Gore, molimo vas, gospodine Ministre, da naša imena objavite u „Glasu Crnogorca“ i ako je moguće da se na Konferenciji Mira sasluša naš energični protest, te da se konferenciji obrati pažnja na-brutalno i nevaljalo djelo zvanične Srbije u Crnoj Gori, da odmah evakuišu jugoslovenske trupe zemljište crnogorsko, i da se odobri povratak svih izbjeglica u Crnu Goru.

                              O Božiću 1919.

                              Paz. F.C.C.A.

                              Provincija Santa Fe

                              Repub. Argentina (Južna Amerika)

Lazar Mijajlov Kilibarda; Perko Vidakov Kilibarda; Nikola Matov Kilibarda;  Đorđije N. Kilibarda; Jovan Kilibarda; Marko Mićov Jovović Markovljanin; Golub Mitrović, Anto Boškov Bjelica; Milo Savin Bulajić; Rade Simov Kovačević; Vaso Simov Kovačević; Jovan R. Kovačević; Božo R. Kovačević; Pavle Kovačević; Trivko Vasiljević; Krsto Šakić; Filip V. Vuletić; Boško R. Vuletić; Drago S. Vuletić; Nikola S. Vuletić; Boško S. Vuletić; Janko N. Jovović; Novica P. Jovović; Ilija N. Jovović; Radosav J. Jovović; Petar R. Jovanović; Jošo R. Jovanović; Petar B. Jovanović; Đuro V. Jovanović; Gojko N. Perović; Mitar Rončević; Đuro I. Zvicer; Radovan S. Roganović; Drago Roganović; Veljko N. Jovović; Božo N. Jovović; Đorđije N. Jovović; Savo V. Jovanović; Zeko V. Jovanović; Blagoje Perović; Vlado Perović; Vaso Milović; Risto Đurković; Kosto Miljanić; Mijajlo Vučetić; Trivko Donkić i Novica Bulajić“.

(„Glas Crnogorca“, godina 48, broj 82, Neji kod Pariza, 8. februara 1920., str.3).

Predsjednik crnogorske izbjegličke Vlade i ministar spoljnih poslova Jovan Simonov Plamenac je iz Nejia na Seni kod Pariza 9. aprila 1919. godine, u ime Vlade Kraljevine Crne Gore, uputio pismo pukovniku Edvardu Hausu, članu američke komisije na Konferenciji mira u Parizu (Versaju) i savjetniku Predsjednika SAD Vudroa Vilsona za pitanja spoljne politike, u kome je apelovao i tražio od predstavnika Velikih Sila da narede da se iz tamnica oslobode brojni ugledni Crnogorci koje su u Crnoj Gori zatvorile srpske okupacione trupe. U tome dokumentu crnogorski premijer Jovan S. Plamenac je naveo sljedeće:

„Gospodine Pukovniče,

 Ugledni Crnogorci još leže u tamnicama u koje su ih bacile srpske trupe, jer su htjeli da odbrane legalna prava Crne Gore.

Čast mi je da ponovo apelujem u ime pravde i s punim pravom tražim da Velike Sile izvole narediti da se ti ljudi puste na slobodu, a da se zločinac-komandant srbijanskih trupa u Crnoj Gori – koji ih je bacio u zatvore, izvede pred lice pravde.

Izvolite primiti, gospodine Pukovniče, izraz mog osobitog poštovanja“.

(Citirani dokument prema: Prof. dr. Šerbo Rastoder, „Crna Gora u egzilu 1918-1925“, tom II, Podgorica, 2004, dok. br. 20, str. 164).

U kontekstu sa prethodno navedenim, od posebnog je značaja istaći da je vojni zapovjednik u Božićnom ustanku i načelnik generalštaba crnogorske vojske u Italiji, Krsto Zrnov Popović bio eksplicitan kada iz Cuca, dok je vodio gerilski rat protiv okupatora, 30. septembra 1919. piše generalnom konzulu u Rimu Veljku Ramadanoviću: »Mi pozivamo svakoga pravoga Crnogorca koji je u inostranstvo da hita u svoju domovinu da branimo čast i ponos Crne Gore, našu egzistenciju i suverenitet koja je krvlju i mukom Crnogorskom stečena nizom šest vjekova. Ne damo nikome da je oskrnavi, ma ko i koliko bilo naših neprijatelja dok ijednoga pravoga Crnogorca ustraje«.

Potom, crnogorske ustaničke vođe: oficiri Petar Lekić, Vojin Lazović, Pero Vuković, Božo Bećir, Milo S. Leković i Savo Raspopović, u jednom ustaničkom, komitskom pismu iz Medove 26. januara 1920., adresirano crnogorskom ministru u egzilu Milu M. Vujoviću, koji se tada nalazio u Rimu, decidirano su poručili: »Ubijeđeni u uspjeh naše pravedne stvari, gorostasno cijeneći da je čast, sloboda i nezavisnost naše domovine iznad svega, od te ideje samo smrt može nas razdvojiti i ništa drugo«[1]. Ove činjenice vrijedi zapamtiti kada se govori o ideologiji, programu i političkim težnjama crnogorskih zelenaša-suverenista.

Lideri crnogorskog narodnog ustanka su 20. septembra 1919. godine, sa svojega zbornog mjesta, sa planine Vojnik, obznanile Proglas, pod naslovom »Braćo Jugosloveni«, u kojemu su, pored ostalog, istakli i ovo: : »Na mjesto onih starijeh tirjana javio se iz Beograda nov, još gori tirjanin i dušmanin naše slobode i napretka, oličen u dinastiji Karađorđevića i i njegovim kupljenim slugama, a zaogrnut odeždom lažnog demokratizma. Bezbrojni su zločini, strahovito je nasilje koje je počinio ovaj novi demon jugoslovenstva. Nema danas svetinje, koja nam nije pogažena. Ubistva, najgroznija razbojništva, uništenje imovine, paljevine naših kuća, pokolj nemoćnih staraca i nejači, nasilje na nezaštićene ženskinje, interniranje, uzimanje taoca, mučenje i davljenje po policijskim podrumima i strašno morenje glađu do smrti, eto, to je sloboda, kojom nas je Beograd usrećio!… Nikad Crnogorci neće dopuštiti da im sloboda njihova bude ukradena! Crna Gora mora biti vaspostavljena u potpunoj njenoj slobodi i državnoj nezavisnosti. To će biti makar koliko današnja borba bila duga i krvava« [2]– kaže se u tome proglasu, kojega su »u ime vođa i ustaša crnogorskih« potpisali: Milisav Nikolić, bivši potpredsjerdnik Crnogorske Narodne Skupštine, major Krsto Popović, major Ivan Bulatović, major Savo Čelebić, Živko Nikčević, sekretar I klase Ministarstva, major Marko Vučeraković, major Pero Vuković, pješadijski kapetan Niko Kašćelan i pješadijski kapetan Milo Leković.

Potporučnik crnogorske vojske i ustanik i zelenaški komita (gerilski borac) i patriota Mašo Jokov Niković iz sela Vučedabići (barski okrug), u izjavi u Formiji (Italija) 10. juna 1919. godine, za čiju je istinitost jemčio svojim potpisom potporučnik Niko Niković, govorio o paljevini kuće komandira Marka Vučerakovića, stradanju njegove porodice i ubistvu njegovog brata Blaža Vučerakovića i stradanju naroda na tome području.

U toj izjavi on konstatuje da su okupacione vlasti i domaći izrodi, renegati, u njihovoj službi »u reon naše opštine zapalili dvije kuće g. Kom. Marka Vučerakovića iz sela Krnjica sa cijelim pokućstvom, i sve pokretno im uništili i odveli za njihove svrhe. Srbijanski vlastodržci, pomoću crnogorskih izroda, i četovođa te izdajničke rulje… i vođe pljačkaša, nasiljavali su mirno stanovništvo, sve one koji se nijesu mogli silom naćerati da se zakunu na vjernost, njihovom Petru od Srbije, strpali po njihovim zatvorima a sve im pokretno oduzeli i opljačkali. I tom prilikom kad su zapalili kuće rečenog Kom. Vučerakovića nijesu dozvolili Gospođi rečenog da obuje cipele nego su je čak i ozuli da ide bosa ukraj svojih dobara… i to, čak malo dijete od tri godine na sred opštine na Kameno-guvno htjeli su da ga zakolju kao jagnje, ali tom prilikom nijesu dali ostali opštinari. I toga momenta, kad su zapalili kuće rečenog Vučerakovića u odbrani svoje domovine i svojih opaljenih kuća poginuo je brat rečenog komandira Vučerakovića pok. Blažo Vučeraković. Isti je ostao četiri dana neukopat, pa čak peti dan su dozvolili da se ukopa ali ne pred crkvom, nego na isto mjesto đe je poginuo za višu uvjerenost«, navodi oficir Mašo J. Niković.

[1] Navedeno prema: Prof. dr Šerbo Rastoder, „Skrivana strana istorije (crnogorska buna i odmetnički pokret 1919-1929“, Bar, 1997, Tom 3, str. 1314.

[2] Arhiv Jugoslavije, Beograd, 14-181-672.  Ovaj dokument je istražio i u istorijskoj nauci prvi objavio prof. dr Šerbo Rastoder, Dr Šerbo Rastoder, “Skrivana strana istorije…”, Dokumenti, Tom drugi,  Bar, 1997, dok. br. 564, str. 701- – 703: Viđi i Dr Šerbo Rastoder,  “Političke stranke u Crnoj Gori 1918-1929”, Bar, 2000, str. 19. Vidi o tome i: Novak Adžić, “Sudbine crnogorskih patriota”, Podgorica, 2004., str. 192-193.

*Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala aktuelno.me i autora teksta