Izabrani narod

Za aktuelno.me

Piše: Milenko A. Perović

Djeluje kao fantazmagorično avetanje kad panađurski nacionalisti tvrde da su Srbi od Boga izabrani, pa valjda zbog toga misle da im pripada pravo da se drže kao “nebeski narod!”

Dolazi im to od stalnih pokušaja da upoređuju neuporedivo. Uobražavaju da postoji velika sličnost između srpskog i jevrejskog naroda po specijalnim zadacima koje su dobili od Boga, kao i zbog vjekovnih stradanja.

Zamišljanje svrhe izabranosti srpskoga naroda ipak se bitno razlikuje od starozavjetne priče o izabranosti jevrejskog naroda. Pisci Staroga zavjeta nalazili su svrhu zavjetnog odnosa jevrejskog naroda s Bogom u primjeru drugim narodima da se i oni drže Boga. “Ideolozi” srpskog nacionalizma izabranost shvataju kao zavjetni odnos u kome se Bog prihvata vrhovnog pokroviteljstva u pravljenju “Velike Srbije.”

Bez ironije, priča o izabranosti srpskog naroda ima osnova, ali u sasvim drugom smislu. Ne dolazi im izabranost od Jahvea ni od kakve druge transcendentne sile, nego od nesposobnosti odolijevanja usudu istorije koji gospodari od osmanskih vremena i ne misli prestati. Usud “izabranosti” određuje političku istoriju Srbije do danas. Da djelovanje toga usuda ne prestane, brinu se i ovozemaljski bogovi kapitala i geopolitike s Istoka i Zapada.

“Izabranost” je paradigma političke organizacije balkanskih društava na koju ukazuje njemački istoričar Hajnc Rihter (Heinz A. Richter). Balkan je od Osmanskog carstva – tvrdi on -naslijedio i svojim potrebama prilagodio „Muhtarski sistem.“ U Carstvu Osmana, muhtar (tur. izabrani) je bio starješina mahale, knez ili kmet. Kao institucija lokalne vlasti, djelovao je na rudimentarni klijentelistički način.

Rihter drži da sistem muhtara u oslobođenim balkanskim državama nije nikada ukinut. Moglo bi se na njegov stav dodati da je muhtarski sistem poopšten i učinjen centralnim oblikom organizacije političke vlasti u balkanskim državama.

Da Rihterova teza nije bez osnova, može pokazati analiza političkog bića Srbije od Miloša Obrenovića do danas, posebno ako se podupre Veberovim razlikovanjem „političke“ i „ekonomske klase.“ Izuzimajući djelimično socijalističko razdoblje, srpska „politička klasa“ – usidrena u režimima lične vlasti – dominirala je državom i društvom i provodila svojevrsnu muhtarsku klijentelističku politiku.

Karakter te politike određen je zanemarivanjem opšteg dobra i javnog interesa u korist parcijalnih interesa vladalaca i njihovih klijentela. Ona zakonomjerno proizvodi radikalnu društvenu nejednakost, zakržljalost političkog, ekonomskog i kulturnog razvoja, opštu korupciju, nepotizam, lobizam i totalnu privatizaciju političke sfere društva i sistema političkog odlučivanja.

Političko i ekonomsko biće tradicionalnog srpskog društva – koje kao usud djeluje do danas – u bitnom je bilo determinirano klijentelističkim odnosom „političke klase“ prema „ekonomskoj klasi“ i narodu u cjelini. Svi bitni politički, ekonomski i drugi odnosi gradili su se na opštoj zavisnosti klijenata od političkih pokrovitelja.

Izjalovljivali su se zbog toga svi pokušaji da se bitni društveni odnosi uspostave na modernoj okosnici odnosa rada i kapitala, na kapital-odnosu kao paradigmi moderne građanske društvenosti, kapitalističke ekonomije i političke organizacije života. Srbija se nije izgrađivala kao moderna demokratska zemlja ni građansko pluralističko društvo niti su u njoj ikada stvoreni uslovi za razvoj svih sfera života prema uzusima modernog građanskog svijeta.

Dominacija “političke klase” koja vodi klijentelističku politiku onemogućivala je razvoj cjelovite “ekonomske klase.” Ona je mogla stvoriti i trpjeti samo finansijsku i trgovačku buržoaziju, jer ju je mogla držati pod čvrstom kontrolom i klijentelističkom zavisnošću. Mogla je privilegijama ograničavati njene pretenzije na vlast u državi i društvu. Mogla je u svakom trenutku nelegitimnim političkim odlukama razoriti temelj njene ekonomske moći i političkih želja.

“Politička klasa” je kočila industrijski razvoj Srbije. Bojala se da će u industrijskoj buržoaziji – a s njom zajedno ide i organizovani proletarijat – dobiti ozbiljnog konkurenta u borbi za političku moć. “Politička klasa” živjela je i još uvijek živi prevalentno od eksploatacije seljaštva i cijelog društva.

Danas njoj odgovara neoliberalistička “ideologija” direktnih stranih investicija u industriju. Inostrana buržoazija ne može je ugroziti u pośedovanju vlasti. Nije joj to ni potrebno, jer u domaćoj “političkoj klasi” ima idealnog kolonijalnog upravnika i goniča industrijskih robova. S druge strane, “politička klasa” tako stvara opsjenu da ozbiljno radi na “smanjenju nezaposlenosti.”

Sistemom klijentelističke politike “politička klasa” onemogućava djelovanje tržišta i njegovih zakona, jer bi se njihova nemilosrdnost zakonomjerno okretala protiv interesa te “klase.” Umjesto tržišta,  pośedovanje političke vlasti bilo je i ostalo ključni regulatorni faktor u raspodjeli društvenog bogatstva.

Miloš Obrenović je bio najbogatiji čovjek u Srbiji. Svi “čelnici” klijentelističkog sistema politike do danas uspijevali su postajati njenim najbogatijim ljudima. Mjera njihovog bogaćenja na račun društva bila je ujedno i mjera bogaćenja “političke klase.” Finansijska i trgovačka buržoazija na ograničen način su participirale u raspodjeli društvenog bogatstva, dok su srednja klasa, radništvo i seljaštvo držani na rubu siromaštva!

“Politička klasa” i ove dvije grane buržoazije nikad nijesu bile zainteresovani za opšti društveni razvitak Srbije, nego isključivo za očuvanje vlastite privilegovane društvene pozicije. Između njih nikada nije bilo ozbiljnijih sukoba. Nije bilo sukoba ni s proletarijatom, jer je onemogućivano stvaranje ozbiljne industrijske baze društva iz koje se rađa proletarijat.

Tržište nikada nije postalo u Srbiji sabiralištem svih društvenih odnosa. U Srbiji su nastajali i širili se gradovi, ali se u njoj nikad nije zaokoštala civilizacija grada! Ni palanke nijesu bile središte života, kako je mislio Radomir Konstantinović. Naprotiv, panađur u svojim izvornim i mutiranim oblicima bio je i ostao mjestom petrificirane istine srpskog društva! Beograd nije grad ni metropola, nego nepregledni i trajni panađur!

Cjelokupna organizacija života omogućavala je i još uvijek vrlo uspješno omogućava “političkoj klasi” Srbije da sve društvene sukobe i aporije amortizuje njihovim prenošenjem na “nacionalni kolosijek.” Svoj cinični makijavelizam ona je uspješno – obavezno podržavana nepojamnom glupošću dobrog dijela srpske inteligencije – prepokrivala “brigom” za nacionalnu stvar!

Vlastodršci Srbije i njihovi intelektulni trabanti do danas uspješno upotrebljavaju ono što nazivaju “srpskom nacijom” kao slivnik u koji se staču sve društvene protivurječnosti! Srpski nacionalizam uspjeli su učiniti univerzalnim surogatom za rješavanje svih društvenih problema.

Kad se jedno društvo duže od sto pedeset godina sistematski navikava na ovakav “funkcionalni” nacionalizam, zakonomjerno se on učvršćuje kao dominantno i konstantno stanje društvene svijesti te poprima degenerativne tribalističke oblike.

Srpsko velikodržavlje je zakonomjero čedo ovoga tribalizma. Ono je bilo i još uvijek jeste – sa stanovišta interesa velikih sila na Balkanu – najpoželjnije stanje “izabranosti” u kome Srbija treba da se nalazi. “Srpstvo” je odavno postalo i još traje kao batina kojom velike sile mlate po Balkanu!

Neki Jevreji od nevolje su smislili anegdotu o svojoj izabranosti. Dosadila im bješe tolika transcendentna privilegija i svekolika stradanja koja su pretrpjeli zbog nje. Zbog toga, mole Jevreji Jahvea da ih napokon odmijeni na dužnosti izabranosti i da izabere neki drugi narod za uzvišene zadatke.

Valjalo bi i srpskom narodu kad bi kako mogao izmoliti pravoslavnog Boga da konačno oslobodi Srbe od teške obaveze “izabranosti” i da ih naputi da gledaju svoja posla. Počinuli bi i oni i okolni narodi!

* Zabranjeno je kopiranje i korišćenje objavljenog sadržaja bez saglasnosti redakcije portala Aktuelno.me i autora teksta