za aktuelno.me
piše Vlatko Sekulović
Kongres svake političke partije je prilika da se svedu rezultati rada u prethodnom periodu, sagledaju izazovi u predstojećem vremenu, ponovo afirmišu osnovne vrednosti na kojima počiva konkretan politički rad. Nedavno održani Kongres Demokratske partije socijalista bio je prilika da ova partija svede postignute rezultate od koji su sigurno najznačajniji obnova nezavisnosti Crne Gore, očuvanje multietničkog karaktera crnogorskog društva, mira i stabilnosti, članstvo u NATO, napredak u društvenim reformama, razvoju privrede i dalja modernizacija kroz proces pristupanja EU. Naravno među izazovima koji su istaknuti navode se pretnje usmerene ka identitetu Crne Gore kao građanskog društva. Pored uobičajenih ciljeva i vrednosti koji su i do sada bili prisutni u programskim aktima DPS-a, u novom programu posebno su istaknute određene identitetske vrednosti, poput antifašizma, što predstavlja svojevrsnu reafirmaciju istog.
Ipak, u vezi ovog potonjeg ostaju određene nedoumice, koliko god ove vrednosti bile isticane kao osnova identiteta savremenog crnogorskog društva. Naime, u delu reafirmacije antifašizma, ukazuje se na 13. juli kao „opštenarodni ustanak“. Međutim, antifašistički pokret Evropi nije obuhvatao sve pripadnike jednog društva ili nacije, te samim tim nijedan nije bio opštenarodni niti npr. u Francuskoj, niti u Italiji, niti u drugim zemljama. Tako je i u Crnoj Gori bilo onih koji su sarađivali sa fašistima i onih koji su se protiv istih borili, a bilo je i onih koji su menjali strane. Primeri Ljube Čupića, narodnog heroja, koji je od početka ustao protiv fašista, Pavla Đurišića, koji je učestvovao u 13-to julskom ustanku, pa na kraju završio kao nosilac jednog od najviših ordena, Gvozdenog krsta, nacističke Nemačke, ili Sekule Drljevića koji je od početka sarađivao sa fašistima, dokazuju prethodnu tvrdnju.
Savremeni crnogorski identitet zasnovan na antifašizmu se ne može temeljiti na drugim aktima, no na aktima utvrđenim na II zasedanju Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije, potom potvrđenih aktima Crnogorske antifašističke skupštine narodnog oslobođenja. Akti ovih skupština su bili direktni rezultat konkretnog antifašizma Narodnoslobodilačkog pokreta, Tita, Čupića i drugih, koji je bio zasnovan na ideji ravnopravnosti, afirmaciji i zaštiti nacionalnih identiteta, uključujući i crnogorskog, kao osnovnog ljudskog prava i preduslova mira i zajedničkog života u multietničkim sredinama.
Apstraktni antifašizam se u Srbiji koristi kao izgovor kako bi se afirmisala teza o dva navodna antifašistička pokreta, jednog koji je predvodio Tito i drugog kojim je navodno rukovodio Dragoljub Mihailović. Nesporna je istorijska činjenica da su četnici Vlado Zečević i Ratko Martinović vodili borbe za oslobođenje Loznice i Krupnja, te su septembra 1941. godine zajedno sa svojih 500 saboraca ušli u sastav Narodnooslobodilačke vojske, kao i da su neke četničke formacije učestvovale u spašavanju savezničkih pilota. Ipak ne može se na ovim primerima graditi tvrdnja o antifašističkom karakteru četničkog pokreta. Nesporne istorijske činjenice su da je Dragoljub Mihailović 1944. godine odbio naredbu Kralja Petra II da se pridruži jedinicama NOVJ i da se sa svojim preostalim sledbednicima krajem te iste godine, ne više od 3000 istih, udružio sa kolaborantom Nedićem i predratnim fašistom Ljotićem. Mihailović je sa svojim antikomunističkim saveznicima tokom čitavog II svetskog rata delio vrednosti srpskog nacionalizma i projekat etnički čiste i po mogućstvu što veće Srbije, uključujući i teritorije današnje Hrvatske, Bosne i Hercegovine, Makedonije i naravno Crne Gore.
Glavni propagator apstraktnog antifašizma i rehabilitator lika i dela smenjenog ministra odbrane Mihailovića, te njemu lojalnih otpadnika, je već decenijama Vuk Drašković koji je pozvan na gore pomenuti kongres kao gost. Bez obzira što se Drašković od II kongresa srpskih intelektualaca 1994. godine javno suprotstavio ratnim ciljevima srpskog nacionalizma, on i dalje jeste delimično odgovoran za raspirivanje nacionalističkih strasti pre raspada Jugoslavije, zajedno sa svojim kumom, četničkim vojvodom Šešeljem, i već zaboravljenim Mirkom Jovićem. Drašković uporno, iracionalno, i dalje optužuje za raspad i etničko čišćenje na jugoslovenskom prostoru 90tih godina prošlog veka, komuniste, navodeći najčešće primer Ratka Mladića kao bivšeg generala JNA koji je izvršio genocid u Srebrenici. Drašković i njemu slični uporno odbijaju da prihvate da je jednostavno Mladić prešao na drugu stranu, četničku, prihvativši ideologiju Mihailovića i Stevana Moljevića o etnički čistom srpskom prostoru. Ovu ideologiju i dan danas dosledno brani i sledi Draškovićev kum Šešelj, koji uporno osporava bilo kakav crnogorski identitet i crnogorsku državnost, nazivajući sadašnje rukovodstvo kriminalcima, narkodilerima, itd. Uz sve razlike Drašković je ipak na istom zadatku, zajedno sa četničkim vojvodama Šešeljem i Mandićem, rehabilitacije nikad rehabilitovanih ratnih zločinaca, poput Mihailovića (presuda kojom je ukinuta presuda iz 1946. godine Mihailoviću, nije se uopšte bavila ratnim zločinima koji su ovome stavljani na teret po načelu i pravilima komandne odgovornosti ustanovljene na Nirnberškim suđenjima nacistima). Paralelno sa ovim ide i drugi cilj, a to je afirmacija nekakvog „antisrpskog karaktera NOB-a“, te afirmacija jugoslovenstva kao proširene verzije srpstva kroz romansirane biografije i romane, forsirajući superiornost i dominaciju srpskog identiteta nad svim ostalim nacionalnim identitetima na prostoru bivše SFRJ. To što se danas Drašković zalaže za nezavisnost Crne Gore, pridruživanje NATO i EU, to je samo jedna od njegovih somnabulnih faza jer je za njega Mihailović nekadašnji borac za demokratiju, samim tim i borac protiv fašizma, koji bi danas sigurno bio za EU i NATO. Nacisti su u Nemačkoj došli na vlast demokratskim putem, pa to ne znači da su bili borci za demokratiju, jer je njihova demokratija bila samo za Nemce i to nacionaliste, ostalima je mesto bilo u logorima. Muslimanima i Bošnjacima je pod srpskim nacionalistima bilo mesta u masovnim grobnicama ili u Drini, kako su to činili sledbednici Mihailovića, zvali se oni Ratko Mladić ili Pavle Đurišić.
Drašković, koji je podneo velike lične žrtve tokom vladavine Miloševića i Šešelja, suprotstavljajući se istima, ne shvata da su ovi samo preoteli njegovu ideologiju s kraja osamdesetih godina prošlog veka. Milošević je odbacivši socijalizam prigrabio nacionalizam, koji je Drašković propagirao romanima poput „Noža“. Milošević je donekle i imitirao Draškovića, te je kao pandan Srpskoj gardi besprizornog Giške, napravio Arkanove tigrove. Moglo bi se reći da je Drašković devedesetih bio žrtva Draškovića osamdesetih godina prošlog veka, kada je „obnavljao“ srpski identitet na žrtvi, superiornosti i mržnji, umesto na bratstvu i međunacionalnoj solidarnosti. Jednostavno Milošević je „crveni četnik“, kako ga je nazvao Živan Berisavljević, koji je ukrao ideološku platformu Draškovića i učinio je svojom. Dok god Drašković svoju politiku zasniva na vrednostima „ravnogorskog pokreta prvog gerilca Evrope“, dotle jednostavno saradnja sa njim možda jeste moguća, ali sigurno nije korisna.