Uprkos tome što se Srpska pravoslavna crkva neprestano poziva na misiju Svetog Save, dodjela tog ordena prvog reda predsjedniku Srbije toliko je podijelila vladike da nekolicina i mitropolit Amfilohije nijesu prisustvovali svečanosti – iako se radi o najvišem crkvenom ordenu koji je do 1945. godine bio državni.
Vjerski analitičar Draško Đenović za ,,Pobjedu“ podsjeća da se ove godine, mimo običaja, umjesto u Patrijaršiji svečanost dodjele održala u Sava Centru i još je zanimljivije da je istom prilikom orden dodijeljen i samom Patrijarhu Irineju od strane njemu bliskih arhijereja. Inače, kada se radi o promjeni protokola koju pominje Đenović jasno je da je to učinjeno zbog predsjednika Srbije i medijske pokrivenosti ovog događaja.
Priredbe u kojima učestvuje predsjednik Srbije prate se u direktnom prenosu gotovo svih pet TV stanica sa nacionalnom frekvencijom. Zato je teško i zamisliti da je ovaj orden Aleksandar Vučić primio u skromnim prostorijama Patrijaršije i da se o tome sjutradan pojavila samo kratka vijest.
SUKOB OKO VIŠE PITANJA
Pitanje je da li je podjela među vladikama uslijedila samo zbog dobitnika ordena ili je orden bio dobra prilika da se pokaže nejedinstvo o kojem se govori već duže vrijeme.
– Razlog zbog kojeg je došlo do podjele među vladikama je to što je u pitanju crkveni orden SPC, a sam Aleksandar Vučić je sebe javno deklarisao kao agnostika – kaže Đenović. On objašnjava da je crkveni orden, po prirodi stvari, namijenjen osobama za širenje, jačanje i promovisanje vrijednosti pravoslavne crkve.
– Vladike unutar Sabora SPC su inače kao i cjelokupno društvo podijeljene po više osnova (zilotskiji i liberalniji, ,,lokal patriotske“ struje, generacijske razlike, oni koji djeluju u većinski pravoslavnim zemljama nasuprot onim drugim, političkim opcijama koje su im bliske). Četrdeset devet arhijereja koji djeluju u 39 eparhija svakako ne mogu da budu jedinstveni. Otuda i poziv 14 episkopa, uključujući tu i Amfilohija Radovića i Atanasija Jevtića da se povodom dodjele ordena Sv. Save I reda predsjedniku Srbije sazove vanredno jesenje zasijedanje Sabora – kaže Đenović.
On skreće pažnju na činjenicu da je sadašnji patrijarh Irinej nekim svojim postupcima i dijametralno suprotnim načinom života i vođenja SPC u odnosu na svog prethodnika – Patrijarha Pavla koga su i nepravoslavni smatrali svecem koji hoda – stekao sebi dovoljno neprijatelja u Saboru.
– Ako dodamo godine (89) i nedavnu bolest patrijarha Irineja moguće je da pojedini krugovi računaju na njegovu slabost. Ono što je zanimljivo jeste da su najglasniji episkopi koji su prešli osmu deceniju života poput Amfilohija i Atanasija koji imaju po 81 godinu. Koliko god se svojevremeno za Patrijarha Germana govorilo da je ,,crveni patrijarh“ za Irineja se govori da je preblizak aktuelnoj vlasti u Srbiji. S druge strane, sadašnja vlast i država Srbija tu bliskost izdašno podmazuju donacijama SPC, te poreskim i ostalim olakšicama – konstatuje Đenović.
Zbog tog ,,podmazivanja“ 14 vladika neće uspjeti u nastojanju da se održi vanredni Sabor SPC jer su i oni korisnici tih donacija. Upravo zbog toga, crkva će vrlo brzo morati da prihvati političku realnost kada je u pitanju Kosovo, ali i druge pravoslavne crkve čije postojanje SPC sada ignoriše – na primjer autokefalnost ukrajinske crkve.
SVE SE KUPUJE
Ipak, ekonomski gledano crkveni predstavnici lako su prihvatili realnost kada su u vrijeme hiperinflacije 90-ih godina prošlog vijeka počeli da naplaćuju svoje usluge.
Tako je sferu duhovnosti pojeo novac pa se ne treba čuditi što svaki orden, pa i onaj najviši, ima tarifu koja se ustvari zove dobrovoljna donacija bez obzira što u opisu ordena Svetog Save stoji da se dodjeljuje za zasluge na polju kulture, narodne prosvete, nauke, javnih službi i crkve i za zasluge prema državi, naciji, kralju i civilnim i vojnim licima. Baš zbog toga zanimljiv je i dio spiska njegovih dobitnika.
Osim naučnika Nikole Tesle ovaj najviši orden je dobilo čak osam ruskih političara, ali i direktor najveće pravoslavne TV stanice u Moskvi Boris Kostenko, zatim gotovo svaki privrednik Srbije koji važi za ime u svijetu tajkuna od Bogoljuba Karića, Miroslava Miškovića, Milana Beka…, pa političari koji su bili na čelu Telekoma Srbije, Direkcije za građevinsko zemljište Beograda, sportisti poput Dejana Bodiroge, Vlade Divca i Novaka Đokovića i naučnici pretežno istoričari i umjetnici poput Emira Kusturice.
Cijena ,,Svetog Save prvog reda“
Nakon što je Rusija donirala dva miliona eura za oslikavanje Hrama Svetog Save u Beogradu, kroz rad njenih majstora, orden Svetog Save dobili su predsjednik i premijer Rusije Vladimir Putin i Dmitrij Medvedev. Vlada Srbije je oko milion eura donirala SPC za poreze i doprinose sveštenstvu (olakšice imaju i druge crkve u Srbiji) i orden je dobio predsjednik Srbije.
Povjerenje
– Svima je jasno da bi sadašnji režim u Podgorici volio da vidi odlazak Amfilohija Radovića s čela Mitropolije crnogorskoprimorske jer im se otvoreno suprotstavlja kao što se suprotstavio i dodjeli ordena Vučiću. On to jednostavno može da radi jer je osoba od integriteta u koga vjernici i sveštenstvo u Crnoj Gori imaju ogromno povjerenje – ocjenjuje Đenović.