Oživljavanje inicijative da se ratnom zločincu iz Drugog svjetskog rata Pavlu Đurišiću podigne spomenik u Gornjem Zaostru kod Berana, jedan od inicijatora, Goran Kiković, pokušava da pravda evroatlantskim vrijednostima, uz poruku da treba da zaboravimo podjele „i jednom zauvijek živimo u miru, demokratiji i prosperitetu“.
U Gornjem Zaostru, na tradicionalnom saboru, danas će nakon liturgije u Crkvi Sv. Mati Paraskeve i parastosa „nevinim žrtvama i pripadnicima jugoslovenske otadžbinske vojske stradalim u Drugom svjetskom ratu“ biti usvojena deklaracija o pomirenju i podizanju spomenika vojvodi Pavlu Đurišiću u tom mjestu, ali i u Beranama.
Dva obilježja
Prema riječima predsjednika Skupštine opštine Berane i člana Odbora za podizanje spomenika Gorana Kikovića, riječ je o novoj inicijativi – da se podignu dva spomenika – u Zaostru i u gradu.
– Vojvoda Pavle Đurišić bio je jedan od vođa 13-julskog ustanka 1941. godine u Beranskom srezu, a danas se, kao što znamo, 13. jul slavi kao državni praznik. Još jedan od argumenata je i to što je Crna Gora postala jedna od članica NATO pakta, a poznato je i to da su Sjedinjene Američke Države članica te organizacije i da se tamo već nalazi spomenik Pavlu Đurišiću – rekao je Kiković Pobjedi.
On dodaje da je prirodno da se spomenik Pavlu Đurišiću podigne, ne samo u Gornjem Zaostru gdje je on imao sjedište štaba, nego i u Beranama gdje se nalazi spomenik Đoku Pajkoviću, jednom od organizatora i učesnika ustanka.
– Pajković je u svojim knjigama pisao da je Pavle Đurišić osmislio plan osvajanja Berana od Italijana, po kojem su partizani već sjutradan oslobodili Berane. To je potvrdio i Radivoje Vukićević, takođe značajna ličnost tog vremena, pa smatram da je prirodno da u Beranama zasija spomenik vojvodi Pavlu Đurišiću. Time bi se pomirile strasti, time bi se ispravila istorijska šteta koja je nanesena Jugoslovenskoj kraljevskoj vojsci i donekle nadoknadila, time bi se mi – unuci, potomci poginulih na obje strane pomirili i za sva vremena zakopali ratne sjekire. To je dobra ideja da se ulaskom u evroatlantske integracije svi pomirimo i približimo, da zaboravimo naše podjele i jednom zauvijek živimo u miru, demokratiji i prosperitetu – dodaje Kiković.
Ideje
On ističe i da će Odbor, na osnovu deklaracije koja će na skupu biti usvojena, podnijeti zahtjev Vladi Crne Gore i premijeru Dušku Markoviću i nada se da će biti prihvaćen zahtjev i da će Vlada finansirati podizanje spomenika Đurišiću.
-Mi već imamo izliven spomenik Pavlu Đurišu za Zaostro, a tražićemo od Vlade da finansira podizanje spomenika u Beranama. Još jednom navodim da će to biti prilika da se svi pomirimo i zaboravimo podjele, da opojemo naše grobove, da opojemo jame bezdanice koje su pune vojske bezgrobne, svih koji su stradali u tom bezumnom vremenu bratoubilaštva, a znamo da su četnici kao i partizani bili antifašisti. Očekujemo da se to pomirenje desi kao što se desilo u Srbiji i da Skupština Crne Gore usvoji deklaraciju na osnovu naše deklaracije o pomirenju i da izjednačimo ulogu dva antifašistička pokreta u Crnoj Gori. To je uradila i Hrvatska i Slovenija, to su uradile mnoge evropske zemlje. Poznato je i to da Engleska priznaje za antifašističke pokrete na teritoriji bivše Jugoslavije jedino partizane i četnike. Rehabilitovan je Draža Mihajlović u Srbiji, a on je bio vrhovni komandant četničkog pokreta na svim prostorima, čime su se stekli svi uslovi za podizanje spomenika Pavlu Đurišiću i u Zaostru i u Beranama, odnosno time bi se podigao spomenik svim poginulima kojima je on bio komandant – poručio je Kiković.
Zločini
Pavle Đurišić rođen je 1908., a prije Drugog svjetskog rata završio je vojnu akademiju i rat je dočekao kao kapetan Vojske kraljevine Jugoslavije. Učestvovao je u 13-julskom ustanku 1941, jedinom opštenarodnom ustanku u porobljenoj fašističkoj Evropi, detalji su Đurišićeve biografije koju je prenio Miroslav Ćosović iz knjige profesora Radoja Pajovića – „Pavle Đurišić“.
Poslije propasti crnogorskog ustanka, Pavle Đurišić u decembru 1941. pristupa četničkom pokretu Draže Mihailovića kao jedan od komandanata tog pokreta za Crnu Goru. Ispočetka tajno, a poslije otvoreno sarađuje sa Italijanima.
– U prvo vrijeme Đurišić je nastojao da svoju saradnju sa okupatorom prikrije od javnosti po svaku cijenu, jer se plašio da to narod ne bi odobrio niti bi podržao Đurišićevu borbu protiv NOP-a. Kada je uspio da od okupatora dobije naoružanje, hranu, platu, da učvrsti svoju organizaciju i protjera partizane, saradnja sa njim se više nije mogla prikrivati, ali to tada za Đurišića nije bilo ni važno, jer je on uspio da postigne cilj i da ispuni očekivanja i Draže Mihailovića i italijanskog okupatora – napisao je Pajović.
Đurišić je početkom 1942. ponudio Italijanima da formira vojsku koja bi se borila protiv partizana i komunista, a da ga Italijani opreme oružjem, da ga snabdijevaju hranom i da daju plate njegovoj vojsci. U Kolašinu, koji mu je bio baza, Đurišić je imao i svoj zatvor u kom je skončalo mnogo partizana. Đurišić je vršio etnička čišćenja. Sa svojom vojskom napao je u avgustu 1942. Foču – na meti su mu bili i naoružani protivnici i civili – žene, đeca, starci. Akcija je bila uperena samo na muslimane i katolike.
U januaru 1942. Đurišićeve jedinice napale su i uništile 33 muslimanska sela u bjelopoljskom srezu. Tom prilikom ubili su oko 400 naoružanih ljudi i oko 1.000 žena i đece.
U februaru 1943. napao je muslimanska sela u pljevaljskom, čajničkom i fočanskom srezu i tom prilikom je ubijeno 1.200 odraslih muškaraca (od kojih je jedan dio bio naoružan) i 8.000 žena, đece i staraca. Đurišić je bez ustezanja izvijestio Dražu Mihailovića o tome kako je masakrirao civilno stanovništvo, taj dokument je sačuvan.
Prema navodima Pajovića, Pavle Đurišić ubijen je 1945. u ustaškom logoru Jasenovac.
U završnom poglavlju knjige dr Pajović je napisao da je Đurišić „postao najveći ratni zločinac na prostoru Crne Gore i Sandžaka, odgovoran je i za stradanje nekoliko hiljada pripadnika NOP-a i za masakr oko petnaest hiljada muslimana, uglavnom neboračkog stanovništva.
Na kraju, odgovoran je i za stradanje desetak hiljada sopstvenih četnika i izbjeglica koje je poveo iz Crne Gore u pravcu Bosne“.
Izvor: Pobjeda