Pola istine je često jedna velika laž

za aktuelno.me

piše Slobodan Jovanović

Ne znam da li ste gledali nekad kako izgleda šibicarenje na ulici? Znate ono, tri kutije šibica okrenute naopako, kuglica staniola i ruke koje premeću šibice tamo-amo? Prolaznik se trudi da pogodi ispod koje kutije šibica je kugla staniola, a ona se nalazi kod prevaranta. Tako nekako izgledaju i prekogranične namjere sa sjeverne strane, i namjere iz krugova SPC i njenih eparhija u Crnoj Gori. Vrte šibice, vrte, pokušavaju da zbune raznoraznim pričama, ponekad bajkovitim, ali nikako da dođu na polje prava i relevantnih činjenica.

Prvo su nas ubjeđivali iz eparhija SPC da imovina crkava u knjaževini/kraljevini Crnoj Gori nije bila državna, sve navodeći razne periferne dokumente, iskaze, djelove tekstova, stalno izbjegavajući one koji upravo govore da jeste bila državna imovina. Tako Velibor Džomić navodi crnogorski godišnjak „Orlić“ za 1869.godinu u jednom djelu, za koji on misli da mu ide u prilog, namjerno izostavljajući da u njemu piše „da glava crkve pod bilo kakvim izgovorom, bez znanja vlasti, ne može ništa prodati, promijeniti ili darovati od onoga što crkvi prinadleži“ (Orlić“, 1869. str.62. i 63), te da se crkvena imanja i crkve predaju „upravi preosvećenog g.Ilariona (Roganović, prim. SJ) sadašnjeg Mitropolita crnogorskog“. I još mnogo sličnih primjera, uporno bježeći od teme ko je suveremo odlučivao o imovini crkava, a ko je samo upravljao imovinom. Da bezobrazluk bude veći, ti „magovi“ pravne nauke su smislili da država treba da dokazuje vlasničkim papirima vlasništvo nad imovinom, a ne oni?

Velibor Džomić, sa zvučnim pravnim titulama, mr, dr, dobijenim na krivotvorenju istorije iz Drugog svjetskog rata, manirom sa početka teksta, svakodnevno ispisuje neku novu istoriju Crne Gore, ikako, prije nego je došao iz Kraljeva u Crnu Goru, nije znao da dođe do raskrsnice Nikšić-Cetinje, a ne da dođe do Ostroga. Preturajući po biblioteci Cetinjskog manastira izvlači djelove nekih dokumenta koji nemaju nikakav značaj za ono što je osnovna tema, već samo da zavedu „za Goleš planinu“. U jednoj TV emisiji je kao krunski dokaz da Crnogorska crkva kao takva nije postojala i da je to bila „Srpska crkva“, citirao izjavu crnogorskog emisara u Carigradu da tamo treba napraviti „srpsku crkvu“? Eto nivoa pravnog doktoranta?!

Velibor Džomić je dao nemjerljiv doprinos pravnoj nauci tvrdeći po beogradskim studijima da je dva i dva četiri, odnosno, da je crkovno – crkvino i da se tu nema što dokazivati, podrazumjevajući da je „crkvino“ – SPC-a. Tako bi, valjda, Velibor Džomić upisivao kao imovinu i porodične crkve, koje su podizane na porodičnim imanjima, a možda i čitava imanja. Pitao bih pomenutog gospodina zašto u katastarskim knjigama u Srbiji za hram Sv. Save na Vračaru piše – oblik svojine: državna RS; vrsta prava: pravo korišćenja? Ili crkvi crkovno važi samo za Crnu Goru?

Pošto priča oko imovine slabo pije vodu zato što SPC nema nijedan dokaz da se imovina vodila na njihovo ime prije 1918.godine, jer svakome ko se bavio tim pitanja je poznato da su crkve i manastiri u Crnoj Gori svaki za sebe bili pravna lica sa obavezom „čuvanja i dobrog gazdovanja sa imovinom kojom Crkva upravlja“, kako to piše u Ustavu pravoslavnih konsistorija u Knjaževini Crnoj Gori od 14 januara 1904.godine, krenulo su u osporavanje autokefalnosti CPC. Mada bi svaki dobar pravnik pitao – kakve to veze ima sa vlasništvom: jedno je kanonsko pravo, a sasvim drugo svjetovno. Vasništvo nad imovinom se propisuje ovozemaljskim zakonima, a ne vaseljenskim saborima i kanonima.

Ali, svejedno, da se pozabavimo i tom vrstom šibicarenja. Gospoda koja ništa ne znače u teološkoj nauci i koje niko ne uvažava kao poznavaoce kanonskog prava, našla su se da osporavaju najznačajnija imena u poznavanju kanonsko prava i najveće crkvene velikodostojnike, uključujući i srpske mitropolite, i to sve iz vremena kada je CPC bila autokefalna. Možda će Velibor Džomić nekome djelovati kao bolji poznavala kanonskog prava od dr. Nikodima Milaša, koji u svojoj knjizi “Pravoslavno crkveno pravo”, Mostar 1903, izdavačka knjižarnica Pažera i Kisića, u poglavlju “Današnje avtokefalne crkve”, navodi na strani 329: „3) Cetinjska mitropolija … smatrala se samostalnom u svome ustrojstvu i unutrašnjoj upravi, kao što je samostalna i danas. Samostalnost cetinjske mitropolije priznala je i carigradska patrijaršija”!!! Bojim se da će generacije budućih sveštenika učiti crkveno pravo, kao i današnje, iz knjige dr. Nikodima Milaša, a da će se Velibor Džomić smatrati kao još jedna epizoda u istoriji crnogorskog naroda kojom se niko pri zdravoj pameti neće ponositi.

Ja neću pominjati sintagme i diptihe, ograničiću se na dokumenta koje sam pronašao i objavio u dnevniku Pobjeda, poput zbirke dokumenata iz 1933. u arhivu Jugoslavije, pod nazivom “Inventar sumarno analitički AJ69, MINISTARSTVO VERA KRALJEVINE SRBA, HRVATA I SLOVENACA 1919 – 1929 (1918 – 1933)”, u kojem piše:

„Jedinstvena Srpska pravoslavna crkva u Kraljevini SHS stvorena je maja 1919. ujedinjenjem pravoslavnih crkava na teritoriji nove državne zajednice. Ujedinjenje pokrajinskih pravoslavnih crkava i vaspostavljanje Srpske patrijaršije, 1919, omogućeno je neposredno posle Prvog svetskog rata. Do tada, ove pokrajinske crkve imale su različit položaj: Beogradska i Karlovačka arhiepiskopija i Crnogorsko primorska mitropolija (koriste naziv koji je dobila 1931, prim. SJ) bile su samostalne (autokefalne). Isti status imale su i dvije eparhije, Dalmatinsko istrijska i Bokokotorsko dubrovačka, koje su do tada podpadale pod upravu Bukovinsko dalmatinske mitropolije. Srpska pravoslavna crkva u Bosni i Hercegovini imala je status samoupravne (autonomne) crkve pod upravom Vaseljenske patrijaršije u Carigradu. I pravoslavna crkva u Staroj Srbiji i Makedoniji, do 1912, zavisila je od carigradskog patrijarha.“

Jasno da ne može biti jasnije. Otuda i kupovina tomosa zbog zadiranja u tuđu jurisdikciju, za što sam takođe objavio dokument iz beogradskog Vremena, od 3. januara 1922. godine, „Pitanje naše patrijaršije“, u kojem se kaže: „Poznato je, da su u tom pogledu vođeni pregovori sa Vaseljenskom Patrijaršijom u Carigradu i da je naš tamnošnji pregovarač, g. Panta Gavrilović, u svoje vreme već bio došao do sporazuma. U zamenu za nekih 1 i po milion francuskih franaka pristala je carigradska patrijaršija da prizna našu autokefalnu ujedinjenu crkvu sa svojim patrijarhom na čelu. Ova transakcija, i ako izgleda malo nedolična u crkvenim stvarima, bila je neophodno nužna …“

Takođe sam pronašao dosta dokumenata u časopisima SPC „Glasnik“, poput Glasnika br. 1, g. I, od 14. oktobra 1920. g, u kome tadašnji mitropolit Srbije, Dimitrije Pavlović, budući patrijarh Beogradske patrijaršije, na strani 102 piše: ‘’Slično tome postupalo se i kod osnivanja nacionalnih autokefalnih oblasti u svima pravoslavnim državama. Tako su uzdignute katedre na stupanj autokefalne arhiepiskopije u prestonim gradovima Atini za Crkvu u Kraljevini Grčkoj, u Beogradu za Crkvu u Kraljevini Srbiji, na Cetinju za crkvu u Crnoj Gori, u Bukureštu za Rumuniju, u Sofiji za Bugarsku, a u Rusiji dignut je arhijerejski presto druge prestonice u Moskvi na stupanj patrijaršije.’’

Previše bi bilo za jedan tekst da nabrajam dalje na desetine dokumenta koji govore u prilog autokefalije Crnogorske pravoslavne crkve, mada to nema nikakvog značaja za pitanje vlasništva nad sakralnom imovinom. Dovoljno je i ovo.