Vlada namjerava da i kinematografija postane dio srpskog sveta

Na primjeru filma treba istaći da je on nacionalni kada je evropski i to je najznačajniji i najpoželjniji doprinos filma crnogorskom kulturnom identitetu. Jasna je namjera da se inauguriše sistem vrijednosti okrenut nekim sasvim drugačijim procesima i vrijednostima. Rezultat, dakle, može biti namjera da i kinematografija postane ne samo dio ‘srpskog sveta’, već i trendova koji uspostavljaju odrednicu ‘pravoslavni film”, kaže u razgovoru za Dnevne novine profesor Fakulteta dramskih umjetnosti Janko Ljumović.

Profesor FDU podsjeća na činjenicu da kulturna politika nije u fokusu direktnog monitoringa i evaluacije od strane zvaničnog Brisela.

“Kada je to tako, lako je opravdati put u Rusiju, kao i stvaranje krajnje anahronog modela kulturne i obrazovne politike koji je na djelu upravo kroz imenovanja čelnih ljudi povezanih sa interesima crkve i pod njenim direktnim uticajem. Priča o evropskim integracijama i evropskim vrijednostima na taj način postaje prostor floskula i demagogije, priča opasna za građansko i moderno društvo i očigledno sasvim van fokusa briselske administracije” ističe Ljumović.

Ministarka Vesna Bratić dovela je na čelo Filmskog centra Cme Goreosobu koja je državljanka Srbije i jedna od osnivača i istaknutih članova srpske nacionalističke stranice Dveri. Kako Vi gledate na ovoliku drskost aktuelne ministarke, njenog premijera i članova Vlade, čime otvoreno bacaju rukavicu u lice građanskoj, antifašističkoj, multikulturalnoj Crnoj Gori?

LJUMOVIĆ: Kada postoji manjak ili odsustvo stručnih referenci u biografiji, onda se bavimo drugim aspektima imenovanja koji su obično neodvojivi ili od nemara ili su rezultat političke ideologije. Mislim da je u pitanju i jedno i drugo, i da sve to zajedno poražavajuće govori o našoj stvarnosti. Imenovanja direktora nacionalnih ustanova kulture bez referenci, nažalost, bila su i praksa prethodne crnogorske Vlade. Aktuelnim izborom direktorice Filmskog centra Crne Gore crnogorska kinematografija može da se usmjeri ka ideološkoj zloupotrebi filma na temeljima već izraženih nacionalističkih tendencija u savremenoj filmskoj umjetnosti unutar “srpskog sveta”, a sigurno da su u igri i ovdašnji filmski radnici koji su dočekali “oslobođenje”, pa ćemo tako biti u prilici da konačno vidimo njihova djela u Veneciji, Kanu ili Sarajevu. Naravno da sam ironičan, jer znamo koji je krajnji domet takvih jurišnika na filmske fondove.

Koliki je značaj jedne institucije kakva je Filmski centar Crne Gore za očuvanje kulturnog identiteta Crne Gore? Šta sve može biti posljedica ovakvog kadrovskog rješenja u Filmskom centru Crne Gore?

LJUMOVIĆ: Filmski centar Crne Gore je, kao najmlađa nacionalna ustanova kulture utemeljena na savremenoj evropskoj kulturnoj politici u oblasti kinematografije, uspio za četiri godine ne samo da primijeni načela organizovanja, upravljanja i finansiranja kinematografije, već je uspješno konstituisao novu crnogorsku kinematografiju koja je imala zavidan uspjeh i prezentaciju na međunarodnom planu.

Savremena umjetnost upravo u polju filma ima najveći potencijal da bude reprezent kulturnog identiteta države, a to su pokazali mnogobrojni filmski autori i producenti kako u prošlosti, tako i danas. Govorimo o igranim, dokumentarnim i kratkim filmovima. Važan činilac savremene kinematografije i evropskog filma su koprodukcije, i tu se desio značajan uspjeh i strateško pozicioniranje Crne Gore na filmskom tržištu regiona i Evrope. To je zasluga takođe Filmskog centra Crne Gore.

Na primjeru filma treba istaći da je on nacionalni kada je evropski i to je najznačajniji i najpoželjniji doprinos filma crnogorskom kulturnom identitetu. Nadovezujući se na prethodni odgovor, jasna je namjera da se inauguriše sistem vrijednosti okrenut nekim sasvim drugačijim procesima i vrijednostima. Rezultat, dakle, može biti namjera da i kinematografija postane ne samo dio “srpskog sveta”, već i trendova koji uspostavljaju odrednicu pravoslavni film. A to je situacija paradoksalna za nacionaliste i desničare, zapravo slična iskustvu Oktobarske revolucije, kada su Sovjeti tragom Lenjinove izjave proglasili film najvažnijom umjetnošću. A znamo iz tog iskustva da su umjetničku vizuju ruske avangarde ubrzo zamijenili propagandisti.

Do sada je ministarki četiri resora sve polazilo za rukom. Smijenila je koga je htjela u vaspitno-obrazovnim ustanovama, uredila po svome i državni univerzitet, sada pravi čistke u kulturi. Odakle osobi koja je došla iz Trebinja tolika snaga da može da radi što joj je volja po Crnoj Gori, odnosno ko sve, po Vama, stoji iza Bratić išto je krajnji cilj? Ima li to veze i sa njenim desetodnevnim boravkom u Rusiji?

LJUMOVIĆ: Okolnost da obrazovna i kulturna politika zemlje kandidata za članstvo u EU, kao i činjenica da svaka članica EU samostalno kreira pomenute javne politike, govori da se one dominantno kreiraju unutarnacionalnih politika. Takođe, treba istaći činjenicu da kulturna politika nije u fokusu direktnog monitoringa i evaluacije od strane zvaničnog Brisela. Kada je to tako, lako je opravdati put u Rusiju, kao i stvaranje krajnje anahronog modela kulturne i obrazovne politike koji je na djelu upravo kroz imenovanja čelnih ljudi povezanih sa interesima crkve i pod njenim direktnim uticajem. Priča o evropskim integracijama i evropskim vrijednostima na taj način postaje prostor floskula i demagogije, priča opasna za građansko i moderno društvo i očigledno sasvim van fokusa briselske administracije.

Ima li crnogorskog kulturnog identiteta sa novom vlašću, odnosno ima li Crna Gora kulturnu politiku? Gdje su, po Vama, a bih ste svojevremeno i ministar kulture, korijeni problema koji danas proizvode toliko tenzija i podjela upravo u dijelu identitetskih pitanja?

LJUMOVIĆ: Crna Gora nema transparentnu kulturnu politiku, sama Vlada ne poštuje Zakon o kulturi. Vjerovatno i samoj Vladi ne odgovara da zvanično stane iza dokumenta Nacionalni program razvoja kulture, kao petogodišnjeg plana razvoja kulture, jer bi onda u njemu napisali sve ono što bi bilo daleko od pojmova, ciljeva i instrumenata savremene evropske kulturne politike. Ovako na djelu imamo jedan krajnje neproaktivan i netrasparentan model odlučivanja i upravljanja u sektoru kulture. Korijeni svih problema su u našem dubokom neuvažavanju duha vremena i odsustva primjene ili polovičnih uspjeha savremenih načela kulturnog razvoja, a njen važan dio je i politika i kultura sjećanja.

Atak na materijalnu i nematerijalnu kulturnu baštinu

Ako znamo da je jednim rješenjem nove vlasti oko 600 manastira, hramova i crkava upisano na SPC, gdje će završiti kulturna baština Crne Gore?

LJUMOVIĆ: Stanje kulturne baštine u Crnoj Gori je i dalje u lošem stanju uprkos nizu mjera i projekata koji su pokrenuti od kraja prve decenije XX vijeka. Dio takvog lošeg stanja je relacija između države i pravoslavne crkve, koja je u velikom broju slučajeva samovoljno i bez standarda struke realizovala radove, rušenja, dogradnje i izmjene na zaštićenim kulturnim dobrima. Pitanje vlasništva nad sakralnim kulturnim dobrima je samo kruna namjere da se crnogorskoj kulturnoj baštini oduzme pravo da njom upravlja, da je štiti i valorizuje. Prekrojeni krajolici mnogih crkava i manastira, uz najekstremniji primjer poništavanja izvorne tradicije upražnjavanja kulta Svetog Vladimira Dukljanskog i postavljanja crkve na Rumiji to pokazuju. Svjedočimo dakle ataku i na materijalnu i na nema terijalnu kulturnu baštinu.