Posljednjih dana se, posebno od klirika i politički eksponiranih vjernika Srpske pravoslavne crkve, intenziviraju u javnom prostoru pitanja i teme suočavanja s prošlošću i Drugog svjetskog rata. U tom kontekstu se naziru dimenzije političkih i društvenih odnosa preispitivanja smrti u religijskom i ideološkom smislu, saopštio je državni sekretar u Ministarstvu za ljudska i manjinska prava Aleksandar Saša Zeković.
“Ne treba isključiti da su moguće i konretne inicijative i projekti koje će, neminovno, društvo u većini, bez obzira na političke razlike, okupiti protiv revizionizma prošlosti, oko očuvanja crnogorskog suvereniteta i odbrane od (veliko)srpske dominacije koja nakon društvenih mreža i medijskih portala počinje da se osjeća i u svakodnevnom životu. Dio pobjednika sa avgustovskih parlamentarnih izbora, uključujući i Srpsku pravoslavnu crkvu, treba da pokažu više umjerenosti i opreznosti u odnosu na relativizovanje antifašističkih tekovina i rehabilitacije poraženih vojnih snaga”, kazao je Zeković.
Antifašistička borba nije zasnovana, kako se sve češće ponavlja, na “bratoubistvu, bratomržnji i bogoubistvu”.
Prema njegovim riječima, proglašavanje konstituisanja novih saziva državnog parlamenta i Skupštine opštine Budva pobjedom “većom” od 9. maja, kada slavimo Dan Evrope i pobjedu na fašizmom, predstavlja opasnu poruku koja nas udaljava od nacionalne politike pomirenja. Razbutkali “oganj vjere” umjesto u pravcu revizije prošlosti i poništavanja istorijskih činjenica treba učiniti konstruktivnim i inkluzivnim.
“Ministarstvo za ljudska i manjinska prava je iniciralo obrazovanje posebne radne grupe koja bi, u početnoj fazi, razmotrila sve mogućnosti i paralelna iskustva (Slovenije, Hrvatske, Bugarske, Srbije i drugih), u odnosu na pitanja prikrivenih masovnih grobnica iz Drugog svjetskog rata. Suština je da kao društvo izbjegnemo revizionistički narativ. Važno je da se ne dogodi manipulacija odnosno politička, ideološka i vjerska (zlo)upotreba mrtvih zbog čega je neophodno osigurati objektivan pristup koji će ponuditi zbirku mogućih promišljanja, rješenja i iskustava”, pojašnjava Zeković.
Ne smije se i ne može se negirati činjenica da je među stradalima tokom rata i oslobođenja zemlje, bilo i onih koji nijesu zaslužili da im se oduzme život. Zeković navodi da su oni dio crnogorske baštine i njihovo prihvatanje može da predstavlja potrebni podsticaj međusobnom razumijevanju i pomirenju.
“Iskustva drugih nacija koje su prošle kroz slično iskustvo ukazuje nam da budemo oprezni, posebno sa terminologijom, jer nevino stradali nijesu oni koji su ubijeni zbog učinjenih zločina, podrške pokretu koji je podržavao okupatora ili koji su stradali u direktnoj borbi. Po mom mišljenju ekshumacije, to već pokazuju aktivnosti Višeg državnog tužilaštva u Podgorici u odnosu na lokaciju u opštini Nikšić, mogu predstavljati izuzetno komplikovane, skupe ali i nemoguće aktivnosti pa zato, nakon sabiranja svih iskustava i mogućih pristupa, pažnju državnih organa treba usmjeriti prema humanističkom i dostojanstvenom odnosu prema mrtvima”, pojašnjava u saopštenju.
Zeković dodaje da nije siguran koliko je realno moguće voditi i uspješno završiti proces istraživanja i identifikacije ostataka iz prikrivenih grobnica. Pažnju zato treba usmjeriti u pravcu pristojnog obilježavanja grobišta ili dostojnog sahranjivanja posmrtnih ostataka iz jama uz odgovarajuće obilježavanje.
“Crnogorskom društvu je potreban naučno utemeljen i objektivan pristup koji je i jasno o odlučno kritičan prema pokušajima revizionizma i delegitimizacije antifašističkih tekovina i partizanskog pokreta u Crnoj Gori”, zaključuje Zeković.