Postupak mog razrješenja nije sproveden u skladu sa zakonom i tim povodom će se oglasiti moj advokat, izjavila je za Portal Analitika smijenjena direktorica nacionalne Uprave za statistiku Monstat Gordana Radojević.
Ona je precizirala da nije dobila rješenje o razrješenju, te da je o smjeni saznala iz medija.
Vlada je juče, bez održane sjednice i na osnovu pribavljene saglasnosti većine njenih članova, donijela odluku da razriješi Radojević sa dužnosti direktorice Uprave za statistiku. U rješenju, koje potpisuje premijer Zdravko Krivokapić, se kao razlog smjene navodi to što podaci iz Izvještaja o radu Uprave za statistiku za 2020. ukazuju na nepravilnosti u radu ove uprave.
U javnosti se, međutim, spekuliše da je Radojević smijenjena zbog predstojećeg popisa stanovništva, koji treba da bude sproveden do kraja godine.
Završene sve pripremne aktivnosti
Kako se navodi na sajtu Monstata, sve pripremne aktivnosti iz nadležnosti nacionalne Uprave za statistiku za realizaciju popisa su završene. Tradicionalni popis stanovništva, stanova i domaćinstva u 2021. biće sproveden metodom direktnog obilaska, odnosno od “vrata do vrata”.
“Pripremljeni su instrumenti Popisa stanovništva: upitnici, kao i metodološka i organizaciona uputstva za realizaciju popisa, u skladu sa EU regulativom i preporukama evropske konferencije statističara. Realizovan je probni popis stanovništva u periodu od 1.-15. aprila 2019, sa ciljem testiranja pripremljenih instrumenata popisa na uzorku od 50 popisnih krugova.
Razvijen je i primjenjen koncept kvaliteta evropske statistike, polazeći od Kodeksa prakse EU statistike (15 principa) i iskustva u realizaciji Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova iz 2011., u kojem je prema ocjenama EUROSTAT-a postignut visok nivo kvaliteta, posebno u pogledu tačnosti i pravovremenosti”, ističu iz Monstata.
Takođe, formirana je organizaciona struktura za pripremu i realizaciju popisa u Monstatu (sedam komisija u čijem radu učestvuje 40 zaposlenih).
“Uprava za statistiku je objavila dva javna poziva za predlaganje predstavnika NVO i druge zainteresovane javnosti u radnu grupu za pripremu nacrta zakona Popisa stanovništva, stanova i domaćinstva 2021. to: 29. 07. 2019. i 2. 09. 2019. na sajtu ovog organa i na sajtu e-Uprave.
Nije bilo zainteresovanih kandidata. Završen je Nacrt Zakona o popisu stanovništva, domaćinstava i stanova u 2021. kojim se uređuju pravila za prikupljanje sveobuhvatnih podataka o stanovništvu, domaćinstvima i stanovima. Uz to, ocjenjena je usaglašenost nacrta Zakona o Popisu stanovništva, domaćinstava i stanova 2021. od evropskog eksperta, u dijelu varijabli koji će se prikupljati popisom, kao i metodologije i upitnika koji su korišteni u probnom popisu sa regulativama EU 763 i 543, uz podršku projekta „Capacity building for Monstat, Montenegro” IPA/2018/399-546.
Zaključak eksperta EU je da je Uprava za statistiku spremna da realizuje Popis stanovništva, domaćinstava i stanova 2021. godine u skladu sa međunarodnim pravilima i preporukama”, naglašavaju iz Monstata.
Nije usvojen Zakon o popisu, nema registra kućnih adresa i brojeva
Radojević je u dopisu upućenom Ministarstvu finansija i socijalnog staranja 6. septembra ocijenila da je “način na koji državni sekretar Ministarstva finansija preuzima aktivnosti u vezi sa pripremom i realizacijom popisa stanovništva u CG u ovoj godini u suprotnosti sa važećim nacionalnim zakonodavstvom, kao i važećim evropskim standardima kvaliteta zvanične statistike”.
“Naime, prva ključna pretpostavka, odnosno princip legaliteta za aktivnosti koje se žele sprovesti u pripremi popisa stanovništva nije ispunjen, jer nije usvojen Zakon o popisu stanovništva, stanova i domaćinstava. Monstat je dostavio nacrt Zakona o popisu stanovništva, stanova i domaćinstava Ministarstvu finansija 5. aprila. Ministarstvu je bilo potrebno pet mjeseci da organizuje jedan sastanak sa Upravom za statistiku, 3. septembra, na kojem zahtjeva da sve aktivnosti pripreme i realizacije popisa trebaju biti realizovane u roku od tri mjeseca, odnosno do kraja godine”, navodi Radojević u dopisu.
Ona napominje da druga, ključna pretpostavka, odnosno princip dobre statističke metodologije nije ispunjen, “jer nijesu ažurirane geografske jedinice popisa – popisni krugovi, niti u Crnoj Gori postoji registar kućnih adresa i brojeva, čime se dovodi u pitanje kvalitet popisa i objava rezultata u skladu sa granicama naselja usvojenih od organa lokalnih samouprava”.
“Da se popisnice, odnosno upitnici mogu štampati bez procesa javnih nabavki u internoj štampariji drugih organa, kako su najavili državni sekretari MFSS-a na sastanku 3. septembra, predstavlja grubo kršenje Zakona o javnim nabavkama, Zakona o zvaničnoj statistici, kao i drugih nacionalnih zakona kojim se definišu nadležnosti i odgovornosti za obavljanje poslova državne uprave.
Štampanje popisnih obrazaca mora se sprovesti u transparentnom i javno otvorenom postupku, koji svim građanima garantuje zaštitu popisnog obrasca u skladu sa pravilima struke, principom statističke povjerljivosti, bezbjednosti i sigurnosti popisnog procesa u skladu sa zakonom. Ukoliko se štampanje želi izvršiti u štamparijama državnih organa, tada nabavka papira za štampu popisnica mora biti izvršena u skladu sa Zakonom o javnim nabavkama i drugim nacionalnim zakonima kojima se definišu nadležnosti i odgovornosti za obavljanje poslova državne uprave”, ističe Radojević u dopisu.
Podvukla je da je procjenjeni period za pripremu i realizaciju popisa od tri mjeseca u suprotnosti sa više zakonskih akata kojima se regulišu pitanja zvanične statistike i rada državnih organa, kao i sa evropskim statističkim standardom kvaliteta.
“Najkraće, zahtjev da se popis pripremi i realizuje u tako kratkom roku liči na mišljenje nadriljekara da pacijentkinja može roditi živo i zdravo dijete nakon tri mjeseca trudnoće, iako su poznati naučni dokazi i pravila struke da je za taj process potrebno minimum šest do devet mjeseci.
Da ne bi došlo do neuspješnog ishoda u realizaciji jedne značajne statističke i društvene akcije zbog zanemarivanja zakonom definisanih procedura, kao i pravila struke i nauke, želim da Vas upoznam da pravila struke i zakonom definisane procedure, po procjeni strulnog tijela Uprave za statistiku iz jula 2021, zahtjevaju minimum šest mjeseci od stupanja Zakona o popisu na snagu kako bi Monstat, 24 opštine i drugi nosioci popisa stvorili sve neophodne uslove za realizaciju popisa stanovništva u skladu sa zakonom i evropskim konceptom kvaliteta”, pojasnila je Radojević.
Prema njenoj ocjeni, “insistiranje da se odustane od poštovanja zakonom definisanih procedura i evropskog standarda kvaliteta kojima se reguliše unutrašnja organizacija Uprave za statistiku kada je u pitanju saradnja sa MFSS, jasno ukazuje na namjeru državnog sekretara da želi urušiti profesionalnu samostalnost i nezavisnost ovog organa, a koja je garantovana zakonom i ogleda se u praksi”.
“Uprava za statistiku je, dosljednom i beskompromisnom primjenom evropskih metodologija u prethodnom periodu izgradila sistem zvanične statistike koji počiva na četiri stuba;
1. zakonodavni i institucionalni okvir usklađen sa evropskim zakonodavstvom;
2. postojeća istraživanja bazirana na evropskim metodologijama, dok se dinamika uvođenja novih usklađuje sa raspoloživim kapacitetima;
3. uspostavljen evropski standard kvaliteta u organizaciji i realizaciji statisitčkih istraživanja;
4. kreiran IT sistem za prikupljanje i obradu podataka koji se razvija i održava sopstvenim kapacitetima.
Ovaj sistem počiva na 97 zaposlenih kao ključnom resursu, od kojih je 34 ekspertizu sticalo i kroz višemjesečna stažiranja u Eurostatu ili nekom drugom statističkom zavodu EU, kao i na izvorima podataka koje nam dostavljaju državni organi. Proizvodnja statistike u skladu sa internim, a ne evropskim metodologijama, kao i slanje tabela Eurostatu bez podataka, nijesu karakterisitke Uprave za statistiku, već praksa upravo onih koji nam žele nametnuti nova i svoja pravila rada u neuspješnoj proizvodnji zvanične statistike”, konstatuje Radojević u dopisu.
Kako je naglasila, zakonska, stručna i lična odgovornost kao direktorice Uprave za statistiku i rukovodioca pregovaračkog poglavlja 18 Statistika joj nalažu da štiti profesionalni kredibilitet zvanične statistike od neprofesionalnog uticaja bilo koje vrste“ a koji je ispoljen činjenicom da se od Uprave za statistiku zahtjeva da u roku od tri mjeseca realizuje sve aktivnosti popisa stanovništva, a da pritom još nijesu stvorene ključne pretpostavke- usvojena zakonska regulative ili uspostavljen adresni registar u Crnoj Gori”.
“Sigurna sam da nećete dozvoliti realizaciju popisa stanovništva na način na koji se to krenulo, suprotno važećim nacionalnim propisima i evropskom standardu kvaliteta, i da neću biti prinuđena da dalje tražim zaštitu institucije i struke pred nadležnim nacionalnim i međunarodnim institucijama”, zaključuje Radojević u dopisu.