Tri decenije od najtežeg granatiranja starog jezgra Dubrovnika, koje je 6. decembra 1991. godine u okviru vojne opsade tog grada izvela Jugoslovenska narodna armija, krajnje je vrijeme da sistematsko suočavanje sa prošlošću konačno postane prioritet vlasti u Crnoj Gori.
To se navodi u zajedničkom saopštenju Akcije za ljudska prava (HRA), Centra za građansko obrazovanje (CGO) i Documenta – Centar za suočavanje s prošlošću iz Zagreba, povodom kampanje obilježavanja mjesta i datuma stradanja u postjugoslavenskim ratovima u okviru koje je SENSE – Centar za tranzicijsku pravdu objavio video pod naslovom „Dubrovnik 1991 – Spomenici na nišanu“.
– Očekujemo da se obezbijedi pravda za žrtve ratnih zločina, pokrenu sudski postupci i donesu odgovarajuće presude kako bi Crna Gora sa sebe skinula teret kolektivne odgovornosti, jer kako je admiral Vladimir Barović u svom oproštajnom pismu saopštio, agresija JNA na Hrvatsku bila je djelo suprotno crnogorskoj časti – navodi se u saopštenju uz napomenu da je procesuiranje odgovornih za ratne zločine obaveza države prema domaćem i međunarodnom pravu, neodložan zadatak u procesu pristupanja EU i moralni dug prema žrtvama.
Napad 6. decembra
HRA, CGO i Documenta navode da je u granatiranju 6. decembra 1991. godine, 19 ljudi je izgubilo život, a 60 povrijeđeno i ranjeno, projektili su padali na staro gradsko jezgro, koje je od 1979. godine na listi svjetske kulturne baštine UNESCO-a, spaljena biblioteka Međunarodnog univerzitetskog centra sa oko 20.000 naslova, oštećene su mnoge vrijedne stare zgrade, kao i glavna dubrovačka ulica – Stradun.
Podsjećaju da je na Stradunu tada, s fotoaparatom u ruci, poginuo i mladi Pavo Urban, čijih posljednjih 12 fotografija svjedoče o granatiranju starog dijela grada, kao i da je manje poznato da je prva žrtva napada na Dubrovnik bio pjesnik Milan Milišić, Srbin po nacionalnosti, koji je poginuo u svom domu.
U saopštenju se ističe da je najviše rezervista JNA koji su učestvovali u napadu na Dubrovnik, njih više od 7.000, bilo sa teritorije Crne Gore.
Procesuiranje
Smatraju da crnogorsko državno tužilaštvo u saradnji sa hrvatskim državnim odvjetništvom mora da procesuira zločine počinjene prilikom rata na širem dubrovačkom području, a vlade Crne Gore i Hrvatske treba da nastave da zajednički obilježavaju godišnjice zločina da se oni ne bi ponovili.
– Iako su tokom rata na dubrovačkom području i opsade Dubrovnika nesumnjivo izvršeni brojni ratni zločini – stradalo je 116 civila, poginulo 194 hrvatskih boraca i 165 pripadnika JNA iz Crne Gore, 443 osobe su zatočene u logorima Morinj (Crna Gora) i Bileća (BiH) u nečovječnim uslovima, prognano je 33.000 ljudi, uništen 2.071 stambeni objekat i sprovođena organizovana pljačka privatnih i javnih dobara (podaci s kojima raspolaže Documenta), grad Dubrovnik je 138 dana bio bez struje i vode te 240 dana u pomorskoj i vazdušnoj blokadi – Crna Gora je procesuirala i kaznila samo četvoricu koji su učestvovali u zlostavljanju zarobljenika u logoru Morinj na tlu Crne Gore – kaže se u saopštenju.
Podsjeća se da je Haški tribunal zbog zločina izvršenih prilikom opsade Dubrovnika osudio samo generala-pukovnika JNA Pavla Strugara iz Crne Gore, na sedam i po godina zatvora i admirala Miodraga Jokića iz Srbije, koji je priznao krivicu, na sedam godina zatvora.
-Niko drugi nije procesuiran pred međunarodnim ili domaćim sudovima zbog ratnih zločina izvršenih nad starim gradskim jezgrom i na širem dubrovačkom području – navodi se u saopštenju.
Dodaju da se na čelu Specijalnog državnog tužilaštva u Crnoj Gori, koje je nadležno za procesuiranje ratnih zločina, u posljednjih šest godina nalazi Milivoje Katnić, „koji je u vrijeme opsade Dubrovnika u svojstvu oficira JNA vršio vlast u osvojenom Cavtatu“.
Lekcije
Konstatuju da je predsjednik Republike Crne Gore Milo Đukanović 2000. godine izrazio žaljenje „svim građanima Republike Hrvatske, posebno Dubrovnika i Dubrovačko-neretvanske županije, za svu bol, sva stradanja i sve materijalne gubitke koje im je pričinio bilo koji predstavnik Crne Gore u sastavu JNA u tim tragičnim događajima“.
– Devet godina ranije, Vlada Socijalističke Republike Crne Gore, kojoj je Đukanović bio na čelu, zajedno sa njenim predsjedništvom na čelu sa Momirom Bulatovićem, objavljivala je putem tada malobrojnih javnih glasila, dnevnih novina Pobjeda i Televizije Crne Gore, da Hrvati namjeravaju da osvoje Boku Kotorsku i takvom ratnom propagandom znatno doprinijela da odziv na mobilizaciju bude masovan – kažu iz HRA, CGO i Documenta.
Ističu da nijesu svi Crnogorci bili za rat, čak ni oni u JNA.
– Pamtimo otpor kontraadmirala Krsta Đurovića i admirala Vladimira Barovića, kao i pjesmu crnogorskih liberala na čelu sa Slavkom Perovićem sa protesta na Cetinju „Sa Lovćena vila kliče, oprosti nam Dubrovniče!“ U Crnoj Gori je u to vrijeme bio veoma aktivan antiratni pokret, koga su činili brojni političari, profesori i studenti, među kojima i oni koji su još aktivni u javnom životu, Rade Bojović, Nebojša Medojević, Džemal Perović, Žarko Rakčević, princ Nikola Petrović Njegoš i drugi – piše u saopštenju.