Prije smo spremni glave da položimo i nekome glavu da skinemo nego što će nas neko povesti u zatvor, poručio je Andrija Mandić 24. aprila, četrnaest dana uoči presude za pokušaj terorizma. Ta grozničava izjava jednog od lidera Demokratskog fronta, koja je i svojevrsni pritisak na sud, samo je jedan od pokazatelja sa kakvim se iščekivanjima i tenzijama čeka ishod „suđenja vijeka“ procesa protiv kriminalne grupe optužene za pokušaj terorizma 16. oktobra 2016. godine nakon završetka parlamentarnih izbora u Crnoj Gori, piše Pobjeda.
Politički pritisci, praćeni raznim medijskim manipulacijama i spinovanjima, praktično traju nakon objave hapšenja grupe državljana Srbije u noći između 15. i 16. oktobra, a nastavili su se, različitog intenziteta, od podizanja optužnice sve do završetka procesa i zakazivanja datuma objavljivanja presude sudskog vijeća kojim predsjedava sutkinja Suzana Mugoša.
Poslije više od dvije godine od podizanja optužnice, osamnaest mjeseci od početka procesa protiv četrnaestočlane grupe koja se tereti za planiranje više terorističkih napada na dan parlamentarnih izbora, najvažniji sudski proces od obnove nezavisnosti, nazvan ,,suđenje vijeka“ sjutra bi trebalo da dobije epilog – prvostepenu presudu.
Od 6. septembra 2017, od kada su optuženi počeli iznošenje odbrane, suđenje je u više navrata uglavnom na zahtjeve odbrane i optuženih prekidano: tražena su izuzeća sudskog vijeća, predsjednika suda, glavnog specijalnog tužioca. Bilo je i obilje nedoličnog ponašanja, zabilježeni su slučajevi vrijeđanja sudskog vijeća, ali i tužilaca, od strane lidera DF-a Andrije Mandića i Milana Kneževića, koji su zbog toga 8. februara 2018. i udaljeni iz sudnice do okončanja dokaznog postupka. Pojedini advokati odbrane svoje klijente pokušali su da brane, bez namjere da dosljedno poštuju sudsku proceduru, sve sa ciljem da pravnu borbu izmjeste na teren politike, ali i pretpostavki i manipulacija. Zbog toga je vijeće sutkinje Suzane Mugoše, vrlo često, posezalo za novčanim kažnjavanjem učesnika u procesu. Kuriozitet suđenja je i bjekstvo optužene srpske državljanke Branke Milić, koja je prethodno puštena da se brani sa slobode nakon garancija mitropolita Srpske pravoslavne crkve Amfilohija.
Međutim, Milić je utočište potražila u Ambasadi Srbije u Podgorici, u kojoj se i danas nalazi.
Taj bizaran detalj, nezabilježen u crnogorskoj sudskoj praksi, ipak nije uticao na tok postupka: sutkinja Mugoša odlučila je da joj se sudi u odsustvu, uz obrazloženje „da neće dozvoliti da neko ucjenjuje sud“. Uz sve opstrukcije unutar sudnice, veliki je bio i medijski pritisak, unutar Crne Gore, ali i iz Srbije i Rusije, naročito tokom davanja iskaza Saše Aleksandra Sinđelića, svjedoka saradnika, čiji se kredibilitet pokušao totalno urušiti.
Time se pokušala minimizirati snaga dokaza optužbe, ali i diskvalifikovati glavni specijalni tužilac Milivoje Katnić, koji je tokom sudskog procesa bio čak na meti najtežih optužbi za navodno učešće u ratnim zločinima u Hrvatskoj. Nepotkrijepljene optužbe lansirao je jedan od lidera Demokratskog fronta Nebojša Medojević, a sve navode direktno i zvanično su negirali zvanični organi Hrvatske.
Prije početka suđenja, Tužilaštvo je već posjedovalo priznanja devet učesnika događaja, čije je nagodbe sa tužiocima sud prihvatio. Tokom suđenja, učešće u organizaciji priznao je optuženi Miloš Jovanović koji je detaljno ispričao da je po nalogu Saše Sinđelića trebalo da bude dio grupe koja je imala zadatak da nakon zatvaranja biračkih mjesta izazove krvoproliće kao uvod u nasilnu smjenu vlasti. Okrivljeni je naveo da mu to nije bilo prihvatljivo, ali da je pristao na drugu Sinđelićevu ponudu i za to dobio 500 eura.
Bilo je interesantno, 7. septembra, čuti odbranu bivšeg šefa elitne srpske jedinice Žandarmerije Bratislava Dikića, koji se pravdao da je u Crnu Goru sa svojom prijateljicomKristinom Hristić došao „turistički“ s namjerom da posjeti Manastir Ostrog.
Bivši general srpske policije nije, međutim, mogao da objasni zašto je pored svoja četiri i dva telefona Kristine Hristić, u Podgorici preuzeo od Mirka Velimirovića još jedan kriptovani koji je, prema navodima optužnog akta, trebalo da završi u rukama jednog od lidera DF-a.
Četiri mjeseca kasnije, u dopuni odbrane, Dikić je djelimično priznao navode iz optužnog akta, tvrdeći da je imao saznanja da su lideri opozicije namjeravali da nasilno uđu u Skupštinu i da osjeća moralnu krivicu što nije ,,pročitao“ nečasne namjere Saše Sinđelića. Tada je naveo da mu je Sinđelić saopštio da će se 16. oktobra desiti upad u Skupštinu.
Andrija Mandić, Milan Knežević, njihov službeni vozač Mihailo Čađenović, Branka Milić, Kristina Hristić, Dragan Maksić, Milan Dušić, Srboljub Đorđević negirali su da su bili dio logističke mreže koja je planirala izazivanje nereda na ulicama glavnog grada. Na optužnici su i agenti ruske GRU Eduard Šišmakov (Širokov) i Vladimir Popov, koji su označeni kao organizatori kriminalne grupe, kao i srpski državljani Nemanja Ristić i Predrag Bogićević, kojima se sudi u odsustvu.
Postupak protiv Ananija Nikića je razdvojen jer se on nalazi u Rusiji koja mu je „dodijelila status izbjeglice, pa je iz tih razloga odbila njegovo izručenje“.
Mandić i Knežević u odbrani su bili kategorični da su optužbe protiv njih izmišljene i ,,izrežirane u kuhinji“ glavnog specijalnog tužioca i vrha Demokratske partije socijalista. Poručili su da jedino vjeruju u sud naroda, odbijajući da se suoče sa pitanjima tužilaca Milivoja Katnića i Saše Čađenovića.
Većina ostalih optuženih, državljana Srbije, u svojim odbranama navelo je da je cilj njihovog dolaska u Crnu Goru skup sa kojim su bili upoznati samo oni.
Vijeće je pročitalo i iskaze Sišmakova (Sirokova) i Popova date Generalnom tužilaštvu Rusije, u kojima su potvrdili da su 2016. godine boravili u Srbiji, ali su osporili da su oni osmislili kriminalnu operaciju. U tom dopisu interesantno je priznanje Moskve da su Šišmakov i Širokov ista osoba, što znači da ima dva važeća ruska pasoša. Prvooptuženi Šišmakov u iskazuje naveo i da se dva puta sreo sa Sinđelićem: prvi put 2015. godine u Moskvi, a drugi put u oktobru 2016. godine, nešto prije održavanja izbora u Crnoj Gori, što suštinski potvrđuje Sinđelićeve navode o njihovim susretima.
Šišmakov se, tako je makar tvrdio, pod prezimenom Širokov, obreo u Beogradu radi „pripreme materijala za pisanje članaka o učešću Dunavske flote u Prvom svjetskom ratu“, a između ostalog i da „prikupi podatke gdje su sahranjeni ruski vojnici koji su poginuli na Balkanu 1916-1924“. Prvooptuženi je kao motiv ponovnog susreta sa Sinđelićem naveo navodnu pomoć koju je srpski državljanin trebalo da mu pruži prilikom dogovaranja intervjua sa rukovodiocima četničkog pokreta.
Verzija Vladimira Popova bila je da je Srbiju posjetio po zadatku izdavačke kuće „Strahovaja pressa“ redakcije časopisa „Morsko strahovanije“, gdje je izvršni direktor i dopisnik. Cilj posjete je, kako je kazao, reportaža o arhitektonskim spomenicima koji se nalaze u Srbiji, te je ,,sasvim slučajno bio svjedok susreta na Kalemegdanu sa Sinđelićem“.
Sudsko vijeće saslušalo je više svjedoka među kojima je i svjedok saradnik Aleksandar Sinđelić, koji je tokom 25 ročišta iznosio saznanja o planiranoj akciji i odgovarao na pitanja tužilaca i odbrane. Suština njegovog iskaza je da je po nalogu i uz novčanu naknadu od ruskog državljanina Eduarda Šišmakova organizovao grupe ljudi iz Srbije koje bi izvršile upad u Skupštinu. Sinđelić je detaljno objasnio kako je i kome davao novac za određene uloge i zadatke, kontaktima sa Dikićem, Predragom Bogićevićem, Nemanjom Ristićem, Mirkom Velimirovićem…
Bio je kategoričan da iza svega stoje lideri DF-a i da je zbog njihove izdaje „akcija propala”. Nakon što je Sinđelić okončao svjedočenje u sudnici Višeg suda, on je gostujući na Prvoj TV kazao da po povratku u Srbiju očekuje pritisak da promijeni iskaz o događaju iz oktobra 2016, što se uoči davanja završnih riječi, u martu ove godine i desilo.
U intervjuu jednoj beogradskoj televiziji on je rekao da je narod u Podgorici trebalo da se okupi u znak podrške i da nije bila planirana nasilna akcija. Međutim, Pobjeda je objavila snimak „Witness production“, napravljen petnaestak dana prije intervjua u kojem Sinđelić u potpunosti potvrđuje navode koje je dao pred sudom.
Reagujući na dostavljene video zapise, sudsko vijeće je istaklo da je za pravosudne organe validan isključivo iskaz dat u sudnici i da se njegova kredibilnost cijeni i kroz dokaze koji su predstavljeni tokom postupka.
Sutkinja Mugoša u svojstvu svjedoka saslušala je i Mirka Velimirovića, Ticijana Masuapočasnog konzula Malte u Crnoj Gori, Brajana Skota bivšeg operativca CIA, bivšeg ministra zdravlja Budimira Šegrta, poslanike DF-a Predraga Bulatovića, Nebojšu Medojevića, Milutina Đukanovića…
Da je oformljena zavjerenička grupa kojaje Crnu Goru trebalo trajno da destabilizuje, potvrdio je i Mirko Velimirović iz Zubinog Potoka, koji je uoči planirane akcije odlučio da pođe u podgorički Centar bezbjednosti i otkrije namjere kriminalne organizacije čiji je i sam bio član.
Velimirović je u iscrpnom iskazu naveo da ga je Sinđelić vrbovao za 16. oktobar, da je njegov zadatak bio da okupi što više ljudi koji će doći ispred Skupštine… Bio je zadužen i za nabavku 50 dugih cijevi i 3.000 metaka. S obzirom na to da je bio policajac, znao je šta znači kada se na jednom skupu planira upotreba tolike količine naoružanja pa je iz tih razloga odlučio da sve ispriča crnogorskim istražiteljima. On je potvrdio izjavu Sinđelića da je DF organizator.
Zanimljivo je bilo čuti i iskaz bivšeg operativca CIA i vlasnika bezbjednosne kompanije Patriotik difens iz Orlanda Brajana Skota koji je potvrdio da se radilo o ozbiljnoj operaciji i da je od njegove kompanije američki državljanin Džozef Asad tražio da „djeluje u Crnoj Gori“ 16. oktobra. Asad, takođe bivši operativac CIA i vlasnik konsultantske kompanije ,,Peregrini“, je nezavisni savjetnik u jednoj od tri kompanije kojima rukovodi Skot. Skot je odbio Asadovu ponudu jer je, kako je objasnio, Demokratski front koji se pojavljuje u ulozi poslodavca bio povezan sa ruskim obavještajnim službama. O tome je razgovarao sa prijateljem kompanije, Ticijanom Masuom, koji je kasnije, posredstvom videolinka, naveo da je o svemu obavijestio tadašnjeg ministra zdravlja Budimira Šegrta. Te navode povrdio je i Šegrt.
Sa druge strane, funkcioneri DF-a Predrag Bulatović, Nebojša Medojević i Milutin Đukanovićbili su kategorični da njihove partijske kolege nemaju veze sa optužbama i da je proces montiran.
Osim iskaza svjedoka, tokom 170 ročišta predstavljeni su i brojni materijalni dokazi među kojima su razgovori i razmijenjene poruke između aktera postupka, evidencija o prelasku državne granice, uplatnice, zaplijenjeni novac, fotografije Sinđelića sa ruskim obavještajcima na Kalemegdanu.
Najzanimljivija među dokazima je dokumentacija o prelasku granice Crne Gore osoba optuženih u ovom slučaju, čime je nedvosmisleno utvrđeno da je Džozef Asad napuštio Crnu Goru odmah nakon hapšenja grupe srpskih državljana, kao i da je Predrag Bogićević boravio u Crnoj Gori do dana parlamentarnih izbora. U dokaznoj građi postoji i uplatnica o 800 dolara koje je Sinđelić preko Western Uniona primio od Šišmakova za put u Moskvu.
Posebna stavka među dokazima su i specijalni kriptovani telefoni za koje je vještak za telekomunikacije Predrag Boljević kazao da su imali izmijenjene softvere i da ih je bilo nemoguće pratiti. Zatvorene brojeve imali su Sinđelić, Šišmakov, Velimirović, ruski komandosi koji su bili stacionirani na Zlatiboru i jedan od lidera DF-a Milan Knežević.
Tokom pretresa predstavljene su brojne komunikacije između optuženih, a jedna od važnijih je i ona između Nemanje Ristića koji govori Sinđeliću ,,da ništa ne brine jer će sve završiti ruska FSB…“ Takođe, javnost je mogla da čuje i razgovore svjedoka saradnika sa Velimirovićem i njegovu prepisku sa Dikićem. Među dokazima su i komunikacija lidera DF-a i njihovog vozača Mihaila Čađenovića.
U martu, nakon okončanja dokaznog postupka, tužioci, optuženi i njihovi branioci su dali završne riječi. Tužioci su istakli da su optuženi počinili krivična djela za koja se terete i da za to postoje mnogobrojni dokazi. Sa druge strane, odbrana je bila kategorična da su njihovi klijenti nevini i neosnovano optuženi.
Dan pred izricanje presude čini se da je samo jedno izvjesno: kakva god bude presuda, osuđujuća ili oslobađajuća, dramatično će uticati na crnogorsku politiku i društvo, ali i na karijere lidera Demokratskog fronta i nekih drugih političkih aktera, kao i čelnih ljudi crnogorskog tužilaštva i pravosuđa.