Piše: Vladimir Jovanović
U Svetoj Istočno-pravoslavnoj Crkvi je običaj da se svaki arhijerej sahranjuje u svome manastiru, tj. u katedri u kojoj je stolovao.
Igrom sudbine ili svojevoljnim odlukama upokojenih mitropolita crnogorsko-primorskih, od njih UKUPNO PETORICE NIJEDAN NIJE POKOPAN u Cetinjskome manastiru. Gavrilo Dožić je sahranjen u Beogradu, Joanikiju Lipovcu se ne zna grobno mjesto, Arsenije Bradvarević je sahranjen u Beogradu, Danilo Dajković u Ostrogu, a Amfilohije Radović – u Podgorici.
Za razliku od njih, bezmalo svi poglavara Svete autokealne Mitropolije – Crnogorske pravoslavne crkve, počevši od prvih njezinih prvojerarha, Visariona iz 1485, arhiepiskopa Vavile iz 1493, preko Svetoga Petra Cetinjskoga, zaključno sa Mitrofanom Banom, pokopani su u Cetinjskome manastiru, Cetinju, ili u slučaju Njegoša – na Lovćenu.
Kako sam predočio u prethodnim nastavcima – na linkovima dolje – PRVI IKADA od prvojerarha Crkve Srbije ustoličeni mitropolit na Cetinju i u Crnoj Gori bio je 1961. Dajković, a ceremonijal je i organizovan i plaćen od strane komunističkih vlasti Narodne Republike Crne Gore.
Dajković nije, kako je to uobičajeno, do kraja života ostao eparhijski arhijerej na Cetinju. Bezmalo tri godine prije smrti, biva po svojoj molbi, decembra 1990. umirovljen je odlukom Patrijaršije Srbije. Za novoga mitropolita crnogorsko-primorskoga nijesu rukopoložili i novoga arhijereja, nego su odabrali Amfilohija, od 1985. episkopa banatskoga (Vršac).
Uslijedilo je Amfilohijevo ustoličenje za mitropolita na Cetinju od strane patrijarha Pavla Stojčevića – DRUGO U ISTORIJI kojim je načelstvovao prvojerarh Srbije.
Manje je poznato da je Stojčević, kao mladi episkop, bio svega oko dva mjeseca administrator Eparhije crnogorsko-primorske. Nakon što je 13. septembra 1958. u Beogradu za patrijarha izabran German Đorić, a uslijed činjenice da je katedra na Cetinje de facto vakantna, administriranje ovom eprhijom Crkve Srbije je povjereno Stojčeviću, tada episkopu raško-prizrenskome.
No, Stojčević, kod većine crnogorskih sveštenika, ne samo da nije bio popularan, nego je – nepoželjan. Arhijerejski namjesnik, protojerej-stavrofor Simo Martinović je pretestovao zbog postavljenja Stojčevića za administratora, te je početkom oktobra 1958. podnio ostavku. Kada je Stojčević, krajem oktobra iste godine, počeo obilazak parohija po Crnoj Gori, to je, kako je na temelju arhivske građe pisao dr Zvezdan Folić, „naišlo na loš prijem kod većine pravoslavnih sveštenika” („Država i vjerske zajednice u Crnoj Gori: 1945-1965”, Podgorica, 2008).
Međutim, za razliku od većine klirika, Stojčevića su veoma prijateljski dočekali Bogdan Burić, paroh u Zagredama kod Danilovgrada i Veselin Čukvas, paroh u Herceg-Novome. Ovo je interesantno: protojereji Burić i Čukvas, docnije, 1960-ih, optirali su da se obnovi Sveta autokefalna Crnogorska pravoslavna crkva.
U međuvremenu, protojerej-stavrofor Martinović je s grupom crnogorskih sveštenika 30. oktobra 1958. u Patrijaršiji u Beogradu razgovarao sa Germanom Đorićem. „Crnogorski sveštenici su izričito zahtijevali da se episkop Pavle povuče sa položaja administratora”, navodi dr Zvezdan Folić. „Patrijarh je prihvatio njihove stavove, a svoju odluku, nešto kasnije, obrazložio je time da je episkop Pavle ‘… ZADRT, MLAD I SKOROJEVIĆ, ali će doći pameti’”. Dužnost administratora preuzeo je lično patrijarh Germanu, dok se Simo Martinović vratio na dužnost arhijerejskoga namjesnika, etc.
To nas dovodi do 30. decembra 1992. na Cetinju, kada je ceremonijal ustoličenja Amfilohija, kojim načelstvuje Pavle Stojčević, obavljen u prisustvu nekoliko stotina osoba. Između ostalih, tu su i ondašnji predśednik Saveza komunista Crne Gore i predśednik Predśedništva Socijalističke Republike Crne Gore Momir Bulatović, kao i Radovan Karadžić, predśednik Srpske demokratske stranke BiH i sadašnji pravosnažno osuđeni ratni zločinac.
To je, dakle, DRUGA I DOSAD POSLJEDNJA intronizacija arhijereja na Cetinju i u Crnoj Gori od strane patrijarha Srbije.
I svega šest dana po ustoličenju Amfilohija – raskol.
Prvi put su na Cetinju nalagani odvojeno badnjaci – uprkos policijskim zabranama, progonima i difamacijama, otpočeo je proces obnove Svete autokefalne Mitropolije – Crnogorske pravoslavne crkve…
Od kako je 1920. osnovana Avtokefalna Ujedinjena srpska pravoslavna crkva Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca, koja se od 1929. naziva SPC, HIROTONISANO (rukopoloženo) je u Crnoj Gori ukupno pet episkopa od strane patrijarha Srbije – no, niti jedan od njih po hirotoniji nije odmah dobio eparhiju. Drugim riječima, sva petorica su bili vikarni episkopi, pa patrijarsi Srbije i nijesu mogli da ih intronizuju – ustoličavaju.
Prema mojoj evidenciji, prvi od tih hirotonisanih vikara u Crnoj Gori je Nikolaj Jokanović, iz Gacka (BiH), rukopoložen 1938. na Cetinju, od strane patrijarha Gavrila Dožića.
Naredni hirotonisani u Crnoj Gori vikar je Joanikije Mićović – njega je 1999. na Cetinju rukopoložio Pavle Stojčević.
I Jovana Purića, rodom iz okoline Valjeva, za vikarnoga episkopa, sa titularnom odrednicom – dioklijski, Stojčević je rukopoložio, ali u Podgorici, 2004. godine.
Patrijarh Srbije Irinej Gavrilović je, takođe za vikarne episkope dioklijske, rukopoložio u Podgorici, najprije, 2016. godine Kirila Bojović, a 2018. Metodija Ostojića.
Tek tri godine poslije hirotonije za episkopa, Joanikije Mićović je od Sabora Crkve Srbije dobio eparhiju. Postavljen je u proljeće 2002. za prvoga arhijereja godinu ranije osnovane Eparhije budimljansko-nikšićke.
Mićović je intronizovan 4. avgusta 2002. u Đurđevim Stupovima kod Berana. Ali, podatak da je Mićovića intronizovao ondašnji patrijarh Srbije – nijesam pronašao.
(Kraj)