Piše: Božidar Proročić
Iz knjige u pripremi ,,Ukrajinska pobunjenička armija besmrtnih 1942-1956“ koja govori o razvoju, ulozi, značaju, formacijama, borbama UPA za nezavisnu Ukrajinu predstavljamo jednog od poslednjih živih komandanata UPA-e lergendarnog Miroslava Simčiča čiji je život i patriotska borba postala jedan od simbola nepokornosti i vjere u svoje stavove.
Miroslav Simčič (ukr: Миросла́в Васи́льович Си́мчич pseudonim: ,,Krivonis“) jedna od poslednjih živih ličnosti i legendarni komandant hrabrih boraca UPA. Rođen je 5. januara 1923., selo Vižni Bereziv – ukrajinska vojna i javna ličnost, horužnik UPA, politički zatvorenik, koji je pod sovjetskim okupacijonim režimom proveo 32 godine u zatvorima i logorima. Vitez ordena ,,Slobode“ i ,,Zasluga“, počasni građanin Kolomije i Lavova čovjek koji je svojim životom i borbom sebe u ugradio u najveće ideale nezavisne Ukrajine.
Rođen je 5. januara 1923. u selu Vižni Bereziv, Kolomijski okrug, Stanislavsko vojvodstvo, Galicija (sada Kosiv okrug, Ivano-Frankivska oblast, Ukrajina), u porodici seljaka srednje klase. Oba su mu đeda bili borci-opriškami (Pripadnici ukrajinskog seljačkog pobunjeničkog pokreta u Galiciji, Zakarpatju i Bukovini protiv poljskog plemstva, moldavskih boljara i mađarskih feudalaca, a kasnije i protiv austrijske administracije). Rodno selo Simčiča jedno je od sela starog ukrajinskog plemstva, koje je osnovao ugledni knjaz Danilo Galicijski. Mnogi istaknuti Ukrajinci došli su iz takvih sela. Njegov ujak Grigori Golinjski (ukr: Григорій Васильович Голинський rođen je 19. marta 1895., selo. Vižni Bereziv, Kolomijska oblast, tada Kraljevina Galicija i Vladimir, sada Vižni Bereziv, Kosiv oblast, Ivano-Frankivsk Region – poginuo juna 1941, Ivano-Frankivska oblast – ukrajinski vojni komandant odreda ,,Guculjskog“), nekadašnji komandant Ukrajinsko-Galicijske Armije, imao je veliki uticaj na njegovo odrastanje, po njegovom savjetu dečak je poslat na školovanje u ,,Matičnu školu“ koja se nalazila u obližnjem Nižnjem Berezovu. Tokom godina školovanja Simčič je veoma želio da bude kozak i za to se spremao u brojnim prepirkama sa svojim poljskim vršnjacima. U jednoj od tih prepirki povrijedio je sina ,,Viita“, (Službenik lokalne gradske ili seoske vlade ili samouprave u srednjovejkovnoj Nemačkoj, Litvaniji, Poljskoj i Ukrajini), zbog čega je neko vrijeme bio isključen iz škole.
1941. pridružio se omladinskoj mreži OUN-a. Prije nego što je diplomirao na Kolomijskom arhitektonskom fakultetu, u jesen 1943. godine poslan je u prvi odred ukrajinskih snaga Nacionalne samoodbrane u Kosmaču, đe je služio kao mitraljezac. Posle dvije borbe sa Njemcima, ovaj odred prešao je u ,,Crnu šumu“, izuzev ,,Skubi-jeve“ čete, na osnovu koje je formirana nova stotina. Okružni vođja Bogdan Viljšinski- ,,Orao“ šalje Simčiča nazad u Kolomiju, da sprovodi izviđanje. U proljeće, dolaskom boljševika, sotnik-oficir ,,Skuba“ poslao je Simčiča u oficirsku školu, koja je bila organizovana u selu Zavjoeli u Kosmaču. Nakon završetka ove obuke, poslan je u BUSA (Bukovinska Samoodbrana), u stotinu ,,Kriga“ na mjesto terenskog oficira. Na zahtjev komadanta stotine Dmitra Negriča-,,Mraza“ u kasnu jesen 1944. godine, komanda je vratila Simčiča iz Bukovine u rođeni kraj. Dmitro Negrič -,,Mraz“ je uputio mladog oficira da obuči novostvorenu Berezivku stotinu. Stotine su napale na oblast Snjatin i okrug Zabolotiv, đe su porazile nekoliko kolektivnih gazdinstava i razbile lokalne borbene jedinice (tzv. ,,skakače“ ). Potom je stotina napala Bukovinu, vratila se prije Božića 1945., a nakon praznika dobila je naređenje da odu u Kosmač.
Najuspješnija bitka u stotini Simčiča bila je Ruširska bitka kod Kosmača, u koju je, prema ,,Centru za proučavanje oslobodilačkog pokreta“, sovjetska strana, pored divizije NKVD, učestvovala 31, 33 i 87 pripadnici pograničnih odreda i neke druge sovjetske formacije. U Ukrajinskoj pobunjeničkoj armiji ovdje su iz Kaluša upale lokaln odredi ,,Gajdamakija“, ,,Karpatskog, “ vjerovatno ,,Guculjski“ i ,,Pobjeda“, kao i čuveni odred ,,Skaženi“ Pavla Vacika-,,Pruta“ (koji je zamijenio ranjenog komandanta ,,Rizun-a“). Ukupno – ne manje od 10 stotina (odreda) koji broje više od 1200 boraca i oficira. Očigledno, jedan od tih pograničnih sovjetskih bataljona na putu za Kosmač, u selu Šepit, naišao je na Berezivsku stotinu, u kojoj je Simčič tada komandovao trećom četom. Zajedno sa stotinom ,,Gonta“, ova stotina je opkolila i pobijedila taj bataljon u jednom danu. U bitki je Dmitro Negrič- ,,Mraz“ bio teško ranjen i predao je komandu Simčiču, koji je prethodno uspješno zatvorio neprijateljski proboj, sa dva voda i borbu doveo do pobjedničkog kraja. Snage UPA napuštile su Kosmač i dozvolile su jedinicama NKVD-a da uđu u selo. Kasnije su partizani opkolili Kosmač. Bitka je trajala tri dana bez pauze. Nakon što su ispalile svu municiju, jedinice NKVD-a poslale su radiporuku Stanislavu u štab divizije kako bi dobili pojačanje, jer više nisu imali sa čim da se brane i uskoro su trebali da se predaju. Ukrajinska SB UPA presrela je radioporuku. Stanislav im je rekao da će poslati pomoć i pojačanje. Komanda UPA odlučila je da ne dozvoli pomoć.
Dok su se glavne pobunjeničke snage vodile u žestoku bitku na Kosmaču, nekoliko stotina je bilo postavljeno na prilazima selu kako bi se približili divizijama NKVD. Berezunima je naređeno da se povuku do potoka Rušir i pripreme zasjedu: put od Jablunova do Kosmača morao je biti blokiran. Novi oficir ,,Jurko“, koga je umjesto Dmitra Negriča- ,,Mraza“ imenovala komanda UPA, nije poznavao to područje, pa je uputio iskusnog Miroslava Simčiča-,,Krivonis-a“ da vodi bitku. Teren je bio savršen za zasjedu i napad. Pobunjenici su se u rasporedili, maskirani u snijeg, razmještajući se na padinama iznad puta. Ova ojačana stotina bila je naoružana sa 22 laka mitraljeza, minobacačem, oklopnim vozilom, više od 20 automata i oko 15 poluautomatskih pušaka, a ostatak karabinama (granatama) i drugim oružjem. Kolona NKVD pojavila se ujutro: 12 kamiona-strudbeker (prema drugim izvorima – više od 15) sa brojnim vojnicima, a jedan automobil zaustavio se ispred mosta koga su srušili pobunjenici. Za 2,5 sata borbe gotovo svi su ubijeni – 405 vojnika i oficira NKVD-a. Postoji verzija da je u ovoj bici poginuo komandant divizije, general-major Mikola Dergačov. U dokumentima se pominje kao potpukovnik. Boljševici su, navodno da bi smanjili i prikrili obim gubitaka u toj operaciji ponizili njegov položaj i zvanje.
Nakon 40 minuta borbe eksplozivni metak pogodio je Miroslava Simčiča-,,Krivonosa“ u lijevu ruku i slomio mu kost iznad lakta. Nikome nije rekao da je ranjen, kako ne bi pao borbeni duh i moral svojih vojnika i boraca. Simčič je navukao rukav ogrtača preko zgloba da krv ne bi tekla. Na kraju bitke se onesvijestio zbog gubitka krvi. Počela je gangrena. Ljekari su kategorički predlažu da mu se amputira ruka. Međutim, slavni komandant je odbio amputaciju i, po savjetu lokalnog travara, počeo svakodnevno pranje rana i dezinfekciju mješavinom planinskog ljekovitog bilja.
Zimi 1946. Simčič je zaražen tifusom do proljeća. U ovo vrijeme, komandant ,,Dmitro Negrič -,,Mraz“ gine, stotina sa novim komandantom ,,Pidgirskim“ trpi gubitke i rasipa se. Ali borci ne odustaju. Simčič je zvanično postavljen za komandanta ,,Berezivske“ stotine, obnavlja je i vraća borbenu gotovost. Stotine Miroslava Simčiča – ,,Krivonosa“ prolazi kroz brojne borbe i sukobe. 4. decembra 1948. – Miroslav Simčič- ,,Krivonis“ i ,,Monah“ (Petro Tomič) provjerili su svoja zimska skrovišta. Snijeg je prestao da pada i nije ostavio tragove. Odlučili su da sačekaju u provjerenoj (sigurnoj) kući, đe ih je viđela ćerka domaćinovog rođaka. Ispostavilo se da je ovaj rođak zaposleni službenik tajne policije MGB-a. Odjednom su kuću okružili boljševici. Prijatelji su se borili od prvog sata dana do deset sati uveče, očekujući da će s početkom noći pobunjenički borci doći u pomoć. Petro Tomič ,,Monah“ je teško ranjen iz mitraljeske vatre, boljševici su zapalili kuću. Miroslav Simčič ,,Krivonis“ i Petro Tomič ,,Monah“ onesvijestili su se od dima. Kada su pucnji prestali iz zapaljene kuće, boljševici su nalili pokrivač vodom, prekrili vlasnika kuće i prisilili ga da izvuče pobunjenike iz plamena.
Osuđen je 1949. godine od Vojnog suda Ivano-Frankivska zbog učešća u UPA na 25 godina zatvora. Čudom je preživio užasne uslove u zatvorima i koncentracionim logorima. Aktivno je učestvovo u ustancima u zatvorima sa ,,urkama“ (zatvorenici koji nisu povezani sa zločinima već zbog političkih, disidentskih i drugih pobuda uhapšeni). Kasnije je ponovo osuđen na dodatnih 25 godina zatvora zbog „učestvovanja u nacionalističkoj grupi“. 1956. Komisija Vrhovnog sovjeta SSSR-a smanjila je kaznu na 10 godina. 1963. Simčič je pušten. Međutim, 30. januara 1968. ponovo je uhapšen pod takozvanim ,,novootkrivenim okolnostima.“ Nakon duge i teške istrage, koju je Simčič proveo u samici, čak ni ,,pošteno“ sovjetsko pravosuđe nije bilo u stanju da dokaže bilo koji ,,novootkriveni zločin.“ Da se ne bi oslobodili žestokog neprijatelja sovjetske vlade, u decembru 1969. Prezidijum Vrhovnog Sovjeta SSSR-a poništio je rezoluciju iz 1956. godine. Vrhovni sud SSSR-a je svojom odlukom od 20. januara 1970. godine poslao Simčiča na izdržavanje kazne zbog kazne iz 1953. godine (završetak kazne 30. januara 1982. godine).
Godine 1976. Simčič se žalio Komisiji UN za ljudska prava. 14. jula 1978. godine uprava logora je pozvala Simčiča na osnovu toga što je do kraja 1977. godine odslužio 25 godina. Nadzorna komisija odbila je da podnese svoj slučaj na dalje razmatranje, jer „zatvorenik Miroslav Simčič nije krenuo putem rehabilitacije“ (to jest, odbio je osuditi svoje učešće u UPA i sarađivati sa KGB-om). Godine 1979, Miroslav Simčič se obratio MGB-u i KGB-u ili da bude prebačen u 35. logor u regionu Perma, đe su bili smješteni politički zatvorenici, ili u region Zaporožja (njegova porodica je živjela u Zaporožju), pošto su uslovi u novom logoru sa njegovim zdravstvenim stanjem je preteški i njegovoj ženi je veoma teško obilaziti njega. Na pitanje da piše pisma na ruskom jeziku Simčič je odgovorio da nije pisao i da neće pisati na ruskom. Nakon trosatnog razgovora sa Simčičom, pukovnik Karpov, zaposleni u permskom UVTU, rekao mu je: ,, Vidim da niste se promijenili ovih 27 godina, i ne podnosim to. Ostanite sa svojim uvjerenjima. “
U novembru 1980. godine, u posjedu Miroslava Simčiča pronađeni su zapadni leci sa vjerskom temom. 16. decembra 1980. godine, prebačen je u samicu na 15 dana zbog „neuspjeha u sprovođenju svog plana“. Tom prilikom, politički zatvorenik Valerij Marčenko poslao je telegram tužiocu ukrajinskog SSR Gluhu sa predlogom da se procesuira šef VTU 310/88 Zaporoške regije Grigorenko.
Iz telegrama: ,, Simčič treba ljekarsku pomoć, porodica nije primala pisma od njega više od dva mjeseca, njegova supruga je dva puta dolazila u logor i tražila da vidi svog supruga (ona sumnja da je u ovom logoru). “
Grigorenko odgovara: ,, Nemamo menažeriju (mjesto đe se čuvaju rijetke vrste). Ne znam zašto ne želi da vam piše.“
6. juna 1981. godine Simčičeva supruga, Raisa Moroz, podnijela je žalbu generalnom tužiocu SSSR-a, navodeći da je VTU J.J-310/88 u regionu Zaporožje, đe je njen suprug prebačen iz političkog logora, zaposleni su pozvani i od njih je traženo da svjedoče o Simičičevim antisovjetskim izjavama:
,, Moj muž je star i nemoćan, više nije u stanju da nanese štetu vlastima i sistemu, jednostavno zbog fizičke slabosti. Zato tražim od vas da intervenišete, zaustavite ovaj izmišljeni slučaj i pružite mom mužu priliku da bude pušten na slobodu nakon 30 godina zatvora, koji se završava 30. oktobra 1982. godine, i da živi sa svojom porodicom. “
22. januara 1982. godine u Zaporožju u njenom odsustvu izvršen je tajni pretres u stanu supruge Miroslava Simčiča. Nekih sat i po vremena nepoznati ljudi su nešto radili u stanu. Policija koju su pozvale komšije odbila je da preduzme bilo kakvu akciju. Godine 1982 Miroslava Simčiča, bez puštanja na slobodu, sud je prepoznao kao posebno opasnog ,,povratnika“ i osudio ga na osnovu čl. 187-I Krivičnog zakona Ukrajinskog SSR-a na 2,5 godine logora ,,za klevetu sovjetskog državnog i društvenog uređenja. “
Tokom 1980-ih nekoliko pisama Simčičevih izjava objavljeno je u časopisima Zapadne Njemačke, Kanade i Sjedinjenih Država, koje je tamo uredio i poslao Valerij Marčenko.
Izašao je iz zatvora 1985. godine. Ukupno je odslužio 32 godine, 6 meseci i 3 dana zatvora. Bio je pod nadzorom još godinu dana nakon puštanja na slobodu. Čak i nakon proglašenja nezavisnosti Ukrajine, zaporiška policija je ,,iz navike“ dolazila je da provjeri posebno opasnog kriminalca. 2008. godine u Kolomiji je podignut spomenik njemu. 11. maja 2013. god. Miroslav Simčič postao je počasni građanin Lavova. Miroslav Simčič je trenutno u penziji. Živi u Kolomiji, Ivano-Frankivska oblast, počasni je građanin Kolomije. Član gradskog okruga Kolomije u bratstvu OUN-UPA Karpatske oblasti. Životni put Miroslava Simčiča bio je osnova knjige Mihaila Andrusjaka ,,Braća groma. “ 15. novembra 2017. godine, na zahtjev Okružnog tužilaštva Ivano-Frankivska, Okružni sud u Kosivu je rehabilitovao Miroslava Simčiča.
Dobio je sljedeća odlikovanja:
Odlikovan je ,,Ordenom slobode“ (21 avgusta 2015 godine) dodjeljuje se — za značajan lični doprinos izgradnji države, konsolidaciji ukrajinskog društva, društveno-ekonomskom, naučnom i tehničkom, kulturnom i obrazovnom razvoju Ukrajine, aktivnoj društvenoj aktivnosti, značajnim radnim dostignućima i visokom profesionalizmu
Ofrden ,,Za zasluge“ III stepena (26 novembra 2005) dodjeljuje se —za značajan lični doprinos nacionalnom i državnom preporodu Ukrajine, posvećenost u borbi za uspostavljanje ideala slobode i nezavisnosti, aktivno društveno djelovanje.
Nagrada presjednika Ukrajine —,, Jubilarna medalja za 25 godina nezavisnosti Ukrajine“ (19 avgust 2016) dodjeljuje se— za za značajne lične zasluge u stvaranju nezavisne Ukrajine, uspostavljanju njenog suvereniteta i jačanju međunarodnog integriteta, značajnom doprinosu izgradnji države, društveno-ekonomskom, kulturnom i obrazovnom razvoju, aktivnim društveno-političkim aktivnostima, savjesnom i besprijekornom služenju ukrajinskom narodu.
,,Medalja za zasluge Prikarpatja.“