Jovanović: Posjeta Đukanovića Vaseljenskoj patrijaršiji mogla bi imati istorijski značaj

Prvi put nakon 1899. godine, kada je knjaz Nikola – kralj Crne Gore posjetio Vaseljensku patrijaršiju, juče se dogodio, za našu zemlju, istorijski susret – predsjednik Milo Đukanović sastao se na Fanaru, sjedištu Patrijaršije, sa vaseljenskim patrijarhom Vartolomejom, a poslije iscrpnog razgovora, dogovorili su nastavak komunikacije.

Iz Đukanovićevog kabineta saopšteno je da je predsjednik „tokom boravka u Istanbulu posjetio sjedište Vaseljenske patrijaršije, gdje je imao veoma sadržajan razgovor sa Njegovom Svesvetosti patrijarhom vaseljenskim Vartolomejom“.

ISCRPAN RAZGOVOR

– Ova posjeta bi mogla da ima istorijski značaj. Vaseljenska patrijaršija je 9. maja donijela kanonski akt kojim je, kao drugostepena crkveno-sudska instanca, poništila sve anticrkvene odluke po kojima je Crkva Srbije od 1967. neosnovano proglasila Makedonce za „raskolnike“. Taj akt je uvod u reviziju tomosa Vaseljenske patrijaršije na temelju kojega je 1922. priznata Crkva Srbije sa jurisdikcijom koja obuhvata prostor čitave bivše Jugoslavije, uključujući i Crnu Goru – naglasio je za Pobjedu analitičar Vladimir Jovanović, komentarišući značaj ovog sastanka za budući odnos Vaseljenske patrijaršije prema rješavanju ozbiljnih problema sa Crkvom Srbije sa kojima se suočava Crna Gora.

Predsjednik je, kako su saopštili iz kabineta, „upoznao Njegovu Svesvetost sa istorijskim okolnostima u kojima je Crna Gora više puta obnavljala svoju nezavisnost i međunarodni subjektivitet“.

– U tom kontekstu istakao je da je Crna Gora veoma ponosna na svoje hiljadugodišnje trajanje, kao i činjenicu da je njena moralna vertikala kontinuirana borba za državno dostojanstvo i slobodu. S tim u vezi osvrnuo se i na duboke istorijske veze između Majke Crkve i crnogorske države – navodi se u saopštenju.

Istakli su da je predsjednik naše zemlje „govorio i o aktuelnom društveno političkom trenutku u našoj zemlji i predstavio dalje planove u vezi sa strateškim pravcem kojim se kreće Crna Gora od obnove državnosti na referendumu 2006. godine“.

– Pri tome je posebno naglasio značaj članstva Crne Gore u NATO uz konstataciju da su evropska i evroatlantska integracija sinonim stabilnosti za naš region – dodaje se u saopštenju.

Đukanović je, ističu, izrazio zadovoljstvo susretom i „podsjetio Njegovu Svesvetost da je riječ o prvoj posjeti crnogorskog šefa države Vaseljenskoj patrijaršiji nakon 1899. godine, kada je knjaz Nikola boravio u Istanbulu“.

Vaseljenski patrijarh Vartolomej je, piše u saopštenju, zahvalio je Đukanoviću „na iscrpnim informacijama o svim pitanjima koja zaokupljaju i njegovu pažnju“ i „ukazao da je dva puta imao priliku da boravi u Crnoj Gori kojoj upućuje blagoslov za što skoriji prijem u EU i dalji prosperitet“.

– On je podsjetio i na dugogodišnje prijateljstvo sa mitropolitom Amfilohijem posebno istakavši njegov doprinos realizaciji sabora na Kritu. Pomenuo je i ostale susrete koje je u međuvremenu imao sa predstavnicima iz Crne Gore. Njegova Svesvetost je upoznao predsjednika i sa skorom posjetom poglavara Ohridske arhiepiskopije Stefana – saopštili su iz kabineta Đukanovića.

U prijateljskom i otvorenom razgovoru, kako su naglasili, „Njegova Svesvetost patrijarh Vartolomej i predsjednik Đukanović razmijenili su mišljenja o svim relevantnim pitanjima od zajedničkog interesa, uz spremnost za dalje održavanje kontakata“.

Razgovoru Đukanovića i patrijarha Vartolomeja prisustvovao je i Njegovo Visokopreosveštenstvo mitropolit Emanuel.

Njegova Svesvetost, piše u saopštenju, blagosiljao je krštenje unuka predsjednika Đukanovića koje je obavljeno nakon zvaničnog susreta.

CRKVA SRBIJE UZROK RASKOLA

– Interesantno je da ovaj susret dolazi nakon što je Vaseljenska patrijaršija 9. maja rehabilitovala jerarhiju MPC-OA, sada pod dozvoljenim imenom Ohridska arhiepiskopija – kaže za Pobjedu Jovanović.

Jurisdikcija SPC „od Triglava do Đevđelije“ je, prema njegovim riječima, još važeća, dok Vaseljenska patrijaršija ne izda novi tomos, koji se najavljuje za Crkvu u Makedoniji, tj. Ohridsku arhiepiskopiju.

– „Tomos“ koji je SPC 5. juna izdala Makedoncima je nekanonski akt i u najboljem slučaju svjedoči da se Srbija napismeno konačno odrekla Makedonije. Makedonci nijesu nasjeli na taj srpski falš „tomos“ i obraćaju se sada Vaseljenskoj patrijaršiji koja je jedina mjerodavna adresa za izdavanje kanonskoga tomosa o autokefaliji – objašnjava Jovanović.

Ističe da će „Crnoj Gori biti veoma značajno ukoliko Vartolomej i Sinod Majke-Crkve u tomosu za Makedonce budu zapisali formulacije koje će makar relativizovati postojeće izričite kanonske nadležnosti SPC nad Crnom Gorom“.

– Nama, pravoslavnim Crnogorcima, Majka-Crkva je u Carigradu – naglašava Jovanović, odgovarajući na pitanje može li se ovaj susret dovesti u vezu i sa mogućim rješavanjem statusa Crnogorske pravoslavne crkve.

Naši preci su, dodaje on, u 9. vijeku od Vaseljenske patrijaršije, preko Svetoga ravnoapostolnoga Ćirila, primili hrišćanstvo – o čemu, kaže, svjedoči i „Ljetopis popa Dukljanina“.

– Majka-Crkva u posljednje vrijeme sve više shvata da postoji eklisiološki problem s jurisdikcijom Crkve Srbije u Crnoj Gori, jer je ta jurisdikcija natopljena otrovima sekularizma i etnofilije – kategoričan je Jovanović.

Crkva Srbije, podsjeća, uzrok je raskola među pravoslavcima u Crnoj Gori.

– Svojim stogodišnjim naopakim djelovanjem u Crnoj Gori, kao i prema Makedoniji, SPC je kompromitovala svoju ulogu koju joj je 1922. tomosom odobrila Vaseljenska patrijaršija, a koja je, nažalost, bila sve samo ne soteriološka. SPC je apsolutna negacija viševjekovne tradicije pravoslavlja u Crnoj Gori i eklisiološke prakse naše autokefalne Crkve – objašnjava sagovornik Pobjede.

U pogledu neposredne perspektive statusa crkvene jurisdikcije u Crnoj Gori, odnosno na prostorima bivše Jugoslavije, Jovanović skreće pažnju na nedavno objavljeni mjerodavni nalaz mitropolita Vaseljenske patrijaršije Andreja Nanakisa, profesora Univerziteta Aristotel u Solunu.

On je napisao da „u slučaju stvaranja i priznanja nove države unutar teritorije postojeće države, za koju je u prošlosti jurisdikciju tomosom o autokefaliji novoj Crkvi priznala Vaseljenska patrijaršija, onda se teritorija te nove države vraća u kanonsku jurisdikciju Vaseljenske patrijaršije“.

– Visokopreosvećeni Andrej je takođe napisao da se „Majci-Crkvi, dakle, Vaseljenskoj patrijaršiji, vraća duhovna i kanonska odgovornost uređenja crkvenih poslova unutar nove nezavisne države. Isto važi i kada država, koja ima tomos o autokefaliji, iz bilo kog razloga prestane da postoji. I u ovome slučaju se geografska teritorija države vraća Majci-Crkvi, koja je ove teritorije ustupila i za ovu državu stvorila specifičnu autokefaliju“ – podsjetio je Jovanović na stavove profesora Nanakisa.

Objašnjava da je drugim riječima „mitropolit prof. dr Andrej Nanakis poručio da izuzev Republike Srbije, ostale teritorije nepostojeće Jugoslavije, uključujući i Crnu Goru, sada su kanonska nadležnost Vaseljenske patrijaršije kao Majke-Crkve“.

Jovanović podsjeća i na tomos Vaseljenske patrijaršije iz 1922. u kojem je ona priznala „proglašeno jedinstvo autokefalnih crkava: Srpske, Crnogorske i Karlovačke i prima od ovih obrazovanu Svetu autokefalnu Ujedinjenu pravoslavnu srpsku crkvu (SPC)“.

– Vaseljenska patrijaršija, dakle, 1922. tretira Crnogorsku crkvu, ne kao zavisnu eparhiju, nego kao do tada autokefalnu, priznajući, u svojstvu konstitutivnog faktora, njezino ujedinjenje sa još dvije njoj ravnopravne, autokefalne crkve (Srpskom i Karlovačkom) u novoformiranu autokefalnu Crkvu Kraljevine SHS (SPC) – objašnjava on.

To je, uvjeren je, „crkveno-pravna osnova koja će u budućnosti imati značajnu ulogu u raspletu pitanja statusa Crkve u Crnoj Gori“.

– Osim toga, Crna Gora, obnovom nezavisnosti, na temelju drevnih kanona, ima apsolutno pravo na svoju Crkvu, kao dio jedinstvene Istočno-pravoslavne Crkve. Uostalom, nema ni crkvenog, ni moralnog ni bilo kakvog objašnjenja da Crna Gora ostane jedina država s dominantnim pravoslavnim stanovništvom na Balkanu bez kanonske autokefalne Crkve. Takve crkve imaju Grčka, Bugarska, Rumunija, Srbija, Makedonija; čak i Albanija, u kojoj je pravoslavnih veoma malo – zaključuje Jovanović.

Prijateljstvo sa Amfilohijem

Za analitičara Vladimira Jovanovića nije iznenađenje što je patrijarh Vartolomej u razgovoru sa Đukanovićem pomenuo i nekadašnjeg mitropolita crnogorsko-primorskog Crkve Srbije, pokojnog Amfilohija Radovića.

– Vartolomej ga je pomenuo izričito u kontekstu Sabora na Kritu juna 2016. godine. Ne zaboravimo, tada je Amfilohije, Vartolomejev školski drug iz 1960-ih, udario „nož u leđa“ Rusima, koji su Sabor na Kritu bojkotovali. Štoviše, Amfilohije je na tom saboru čak ismijavao ruskoga patrijarha, kada se obratio čitajući perikopu s alegorijom na Kirila Gundjajeva. Sve nakon Krita, Vartolomej najradije ne bi rado pominjao, jer se Amfilohije opet priklonio Rusima oko dodjeljivanja tomosa Pravoslavnoj crkvi Ukrajine, optužujući Vartolomeja i Vaseljensku patrijaršiju za čuda i pokore – podsjetio je Jovanović.

Ukazao je i na činjenicu da je Đukanović u Vaseljenskoj patrijaršiji primljen s najvećim počastima, te da to „raskrinkava i necrkvene odluke o njegovom ‘izopštenju’, koje je onomad donijela SPC, tj. (u međuvremenu) rahmetli Episkopski savjet Amfilohija Radovića“.

Vaseljenska patrijaršija: Razgovaralo se o pitanjima od zajedničkog interesa

Saopštenjem se sinoć oglasila i Vaseljenska patrijaršija navodeći, kako je prenio portal Antena M, da je predsjednik Crne Gore Milo Đukanović „primljen sa velikom počašću“, te da je „sa pratnjom bogoslužio u Patrijaršijskoj crkvi“.

Istakli su da se patrijarh Vartolomej na sastanku sa Đukanovićem osvrnuo i „na dugo prijateljstvo i saradnju koju je imao sa upokojenim mitropolitom crnogorskim gospodinom Amfilohijem“.

– Tokom njihovog srdačnog sastanka, kojem je prisustvovao visokopreosvećeni mitropolit halkidonski gospodin Emanuila (Adamakis), sveštenstvo Patrijaršijskoga dvora, kao i članovi pratnje ekselencije gospodina Predsjednika, razgovaralo se o pitanjima od zajedničkoga interesa – zaključeno je u saopštenju.