Sudska praksa Crne Gore se, posmatrajući povrede članova Konvencije koje je utvrdio Evropski sud za ljudska prava u odnosu na našu državu, mora još harmonizovati sa savremenim evropskim standardima zaštite ljudskih prava ocijenila je u intervjuu za Pobjedu sutkinja suda u Strazburu Ivana Jelić.
Jelić, koja je do početka mandata u Evropskom sudu za ljudska prava u avgustu prošle godine bila profesorica međunarodnog prava, kao i potpredsjednica Komiteta Ujedinjenih nacija za ljudska prava, za Pobjedu je rekla da je praksa ovog suda pokazala da domaći sudovi imaju najviše problema u primjeni člana 6 Konvencije. On se odnosi na pravično suđenje, naročito u odnosu na dužinu trajanja suđenja, kao i u primjeni testa proporcionalnosti u odnosu na član 8, koji štiti prava iz oblasti privatnosti.
“Imajući u vidu kogentnost člana 3, koji zabranjuje torturu, nečovječno i ponižavajuće postupanje i kažnjavanje, te značaj člana 5 koji štiti pravo na slobodu i bezbjednost ličnosti, kao i značaj medijskih sloboda i slobode izražavanja, zaštićenih članom 10, povrede Konvencije koje je Sud ustanovio u predmetima iz Crne Gore u odnosu na te članove govore u prilog tome da se crnogorska sudska praksa mora još harmonizovati sa savremenim evropskim standardima zaštite ljudskih prava. Vjerujem da će se harmonizacija unapređivati i imati poželjan rezultat, nadam se i uskoro, s obzirom na to daje Crna Gora opredijeljena za evropske vrijednosti i integraciju u Evropsku uniju, čiji su dio pravne tekovine upravo Evropska konvencija o ljudskim pravima i praksa Evropskog suda za ljudska prava”, istakla je Jelić.
Kako ističe, povećanje broja predstavki protiv Crne Gore pred Evropskim sudom za ljudska prava govori o povećanom povjerenju u Sud kao organ nezavisne sudske vlasti Evrope.
“Ono govori i o tome da je porasla svijest o ljudskim pravima, koja su imanentna svakom čovjeku, ali govori i o razvoju asertivnosti pojedinaca i društva u cjelini. Ipak, to ne znači da će sve te predstavke završiti presudama strazburškog suda. Statistika govori o tome daje najveći procenat predmeta, dosad, završio odlukama, odnosno odbacivanjem tužbi kao neosnovanih, neblagovremenih ili iz nekog drugog razloga predviđenog Konvencijom, kao što je neiscrpljenost domaćih pravnih ljekova. U odnosu na Crnu Goru, ustavna žalba se tretira kao djelotvoran pravni lijek i svako ko želi da se obrati Evropskom sudu za ljudska prava mora prethodno završiti postupak po ustavnoj žalbi”, smatra Jelić.
Prema njenim riječima, sud u Strazburu daje apsolutni prioritet rješavanju slučajeva o navodima kršenja člana 3 Konvencije, kao i člana 2 koji štiti pravo na život, člana 4 koji zabranjuje ropstvo, ropski položaj i trgovinu ljudima, te člana 5 koji štiti pravo na slobodu i bezbjednost ličnosti i zabranjuje arbitrarno lišenje slobode.
“U praksi, Sud nije pokazao ni najmanji stepen tolerancije kada je riječ o zlostavljanju ljudi, bilo da se radi o torturi, nečovječnom ili nehumanom postupanju i kažnjavanju. Prema zvaničnoj i svima dostupnoj statistici, Sud je do sad odlučio u više od 9.000 predmeta povodom navoda o kršenju člana 3 iz 45 država, te ustanovio povredu prava zaštićenih ovim članom u više od 7.000 presuda. Najveći broj kršenja dolazi iz Rusije, Turske, Rumunije i Ukrajine”, navodi ona.
Nakon desetomjesečnog rada u Sudu, njeno iskustvo je da se predmeti koji se tiču člana 3 rješavaju promptno i prioritetno.
“U Sekciji broj 2, u kojoj sudim u vijećima od sedam sudija i komitetima od troje sudija, najveći broj takvih predmeta odnosio se na Tursku i svi su rješavani u formaciji vijeća od sedam sudija. Jedan predmet je bio i protiv Crne Gore, u kojem je ustanovljeno kršenje člana 3 u odnosu na uslove pritvora. Kada imate ustanovljenu povredu nekog kogentnog ljudskog prava, odnosno prava apsolutne prirode i nesuspenzivnog karaktera, jer od zabrane kršenja tog prava nema odstupanja ni u vanrednim okolnostima, kao što su prava zaštićena članom 3, onda to nije dobro ni za državu ni za društvo koje u njoj živi. Ipak, moramo biti realni i istaći da Crna Gora nije negativni izuzetak i da je, nažalost, u većini država članica Savjeta Evrope ustanovljena povreda člana 3 Konvencije o ljudskim pravima, kao i u svim državama našeg regiona”, zaključuje Jelić.