Gubitnici malignih namera

Piše: Nikola Samardžić

Ishodišta neuspeha evropske integracije Zapadnog Balkana postala su jasnija nakon napada Rusije na Ukrajinu. Neintegrisani ostatak bivše Jugoslavije zatečen je u praznom, neuređenom prostoru  međunarodnih odnosa, društva zarobljena siromaštvom, korupcijom, organizovanim kriminalom i opštim neredom. Sama upotreba termina Zapadni Balkan doprinela je zastoju reformi i integracija, procesa koji su nakon obustavljanja ratnih operacija bili mogući samo brzim i efikasnim okončanjem jugoslovenske dezintegracije. Evropska integracija Zapadnog Balkana zato i danas podrazumeva denacifikaciju, demilitarizaciju i decentralizaciju, možda i nov projekat društveno inkluzivne tranzicije, u svim državnim okvirima, ali i u gradovima i regijama, kako Evropska unija nije samo savez država nego i složena struktura upravljanja i identiteta. Ahtisarijev plan za Kosovo koji je Srbija odbacila 2007. predviđao je da se uzajamno priznanje, u odnosima Srbije i Kosova, istovremeno postavi na osnove prekogranične saradnje i nadležnosti opština u kojima su, na Kosovu, većina Srbi, a u ostatku Srbije, Albanci, tako da proces evropske integracije, time i ukidanja granica, postane logična i poželjna dalja primena rešenja koja su ne samo pomiriteljska nego i izrazito funkcionalna. Srbija je zatim 2008. potpisala Sporazum o asocijaciji i stabilizaciji sa EU, i poklonila NIS ruskom Gaspromu, čime je samu sebe postavila u procep u kojem je i danas. I u perspektivi evropske integracije, ali i pred potrebom okončanja dezintegracije, kako bi integracija bila moguća, a suštinske prepreke i suprotnosti se prevazilaze, Srbija i dalje drži u talačkoj krizi sve svoje susede na čijoj teritoriji je smestila svoju političku policiju, i istovremeno upravlja ilegalnim trafikingom malignih ideja, koruptivnih finansijskih tokova ili narkotika.

Logika okončanja jugoslovenske krize, koja podrazumeva nov kulturni dijalog i nove vrednosti komunikacije, predočila je i Deklaracija o zajedničkom jeziku iz 2017, koju su ponudili lingvisti i javne ličnosti iz Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Srbije i Crne Gore. U Deklaraciji se konstatuje da Bošnjaci, Srbi, Hrvati i Crnogorci govore zajedničkim „policentričnim standardnim jezikom“, i da je kulturna politika naglašavanja razlika u varijetetima ili varijantama dovela do poistovećivanja jezičkog izražavanja nacionalne pripadnosti, time i sredstvo iskazivanja političke lojalnosti. U slobodnom tumačenju, oni koji koriste bosanski, srpski, hrvatski i crnogorski savršeno se razumeju, ali nisu u stanju da se dogovore o bilo čemu ako predmet sporazuma, ili sporazumevanja, prethodno ne odobre njihove političke ili parapolitičke kaste.

Profesor Ranko Bugarski nedavno je upozorio na stav Odbora za standardizaciju srpskog jezika, koji deluje s podrškom SANU, da među južnoslovenske jezike spadaju bugarski, makedonski, slovenački i srpski jezik, da srpski jezik Hrvati, Bošnjaci i „neki Crnogorci“ nazivaju hrvatski, bosanski/bošnjački i crnogorski jezik.

Uloga Odbora i SANU nije standardizacija srpskog jezika, nego njegova provincijalizacija, kulturni model vizija zajednice koji predsednik Vučić i njegove službe nazivaju Srpski svet. Većina pripadnika ovog tela doselila se iz postvukovskih zabiti, ne razumevajući da je standard srpskog jezika, duže od sto godina, beogradski jezik i stil, koji dinamikom razvoja i promena prate procese urbanizacije i evropeizacije. Javna aktivnost Odbora je izrazito antisekularna, provincijalna i mizogina. Umesto književnim beogradskim, tom novopećinskom varijantom srpskog, koja se propoveda, izražava se i većina crkvenih zvaničnika, dok varvarskim novogovorima odjekuju propagandni programi televizija sa opskurnim političkim sadržajima i realiti programima. Profesor Bugarski je bio jasan, da je „Odbor jedan od vodećih eksponenata“ „ideologije srpskog nacionalizma“, koja je „nažalost duboko ukorenjena u našem društvu“. „Ljudi se ustručavaju da kažu nešto protiv Odbora jer su u strahu da će odmah biti označeni maltene kao narodni neprijatelji i da se mešaju u ono za šta nisu ni kompetentni, niti pozvani, a Odbor smatra da je jedini vlastan da o tome govori.“ „Reakcije hrvatskog i bošnjačkog nacionalnog saveta daju pravni osnov za intervenciju državnih organa. Kršenje prava nacionalnih manjina je osnov da svaka ozbiljna država reaguje preko svojih institucija. Srbija je uradila ono što je morala, i intervenisale su dve relevantne institucije, Zaštitnik građana i Poverenica za zaštitu ravnopravnosti, sasvim opravdano zahtevajući izmenu sporne formulacije. (Uzgred, Zaštitnik je zbog svoje odluke brutalno izvređan na stranicama jednog dnevnog lista od čelnika Odbora, koji su ga nazvali neznalicom i politikantom koji đonom ide na nauku.) Pomenuti saveti nacionalnih manjina, kao i Zaštitnik građana i Poverenica pritom se pozivaju na Evropsku povelju o regionalnim ili manjinskim jezicima, koju je Srbija ratifikovala 2006. godine. Ali i bez toga formulacija Odbora je sasvim neodrživa iz brojnih drugih razloga. Pitanje koji su južnoslovenski jezici nema mnogo veze sa pitanjem manjinskih jezika i pravima njihovih govornika, ali je to, kako rekoh, omogućilo neophodnu intervenciju države.“

Nimalo slučajno, Odbor za standardizaciju srpskog jezika drži se vukovskog jezičkog standarda.

Miloševićeva velikodržavna politika, koju su posle 2003. preuzeli Koštunica, Tadić i Vučić, nije izgradila veliku srpsku državu, naprotiv, učinila je da Srbija ostane bez važnih svojstava državnosti: bez jasno definisanih granica teritorije, izolovana od EU i svih država koje su ušle u NATO, u susedstvu prisutna gotovo isključivo u svojim malignim svojstvima, prožeta institucionalnim i urbanim neredom sa devastiranom životnom sredinom, bez opozicije koja nije antievropska, bez slobodnih udruženja koja nisu antievropska, bez jasne perspektive razvoja, bez dovoljno slobodnih javnih ličnosti koje nisu korumpirane, ucenjene ili uplašene. Negacija prava jugoslovenskim narodima da svoje jezike nazivaju kako hoće, uređuju ih i razvijaju u skladu sa svojim vizijama zajednice i kulture, jedan je od institucionalnih i identitetskih segmenata projekta Srpskog sveta, usput i Otvorenog Balkana, koji je Vučić donedavno izvodio s jasnom podrškom Putinove politike i agenture. Logika savremenih komunkacija i medija štaviše vodi jednoj novoj harmonizaciji naših jezika, ma kako se oni nazivali, i tretirali, i ta logika upućuje da su vizije Odbora za standardizaciju srpskog jezika i SANU – koja uporno potura nove, mrtvorođene memorandume – antievropske, neprijateljske prema susedima, anahrone i unapred gubitničke. Ali to nasilničko peglanje razlika i tuđih identiteta istovetno je genocidnim namerama Putina u Ukrajini. Ukrajina za Putina ne postoji, ne sme da postoji, on Ukrajinu zatire ne da bi je pokorio, nego kako bi je iskorenio.