Priredio: Vladimir Jovanović
Makedonska pravoslavna crkva (MPC) bila je 19. jula 1967. autonomni ogranak Srpske pravoslavne crkve (SPC). Tog dana, na 200-godišnjicu ukidanja Ohridske arhiepiskopije, održan je u Ohridu Treći crkveno-narodni sabor (Трет македонски црковно-народен собор) koji je, nakon višegodišnjih odlaganja i ignorisanja zahtijeva MPC za potpunom crkvenom nezavisnošću od strane SPC — samoproglasio autokefaliju.
Arhijerejski sabor SPC okupio se 14. septembra 1967. u Beogradu na vanrednome zasijedanju. Ocjenjuje da se MPC „samovoljno i nekanonski sâma otcijepila od svoje Majke Crkve u RASKOLNIČKU vjersku organizaciju”, pa s tim u vezi odlučuje: „PREKINUTI sa ovom jerarhijom bogoslužbeno i kanonsko opštenje i staviti u dužnost Sinodu SPC da protiv vinovnika raskola povede postupak”…
O ovim događajima — koji, svjedočimo, i sada imaju implikacije — postoje brojni izvori i tumačenja. Izdvajam arhivski dokument, zabilješku s kraja 1967. Miloša Minića (1914-2003), predśednika Skupštine Socijalističke Republike Srbije, koju je, nakon sastanka sa Germanom Đorićem, tadašnjim patrijarhom SPC, dostavio „Kabinetu Predsednika Republike” (Josipu Brozu Titu).
German-Hranislav Đorić, rodom iz Jošaničke Banje (Srbija), patrijarh je od 1958. do 1990, upokojio se 1991. godine.
Sastanak Minića i Đorića je održan 11. decembra 1967. u Beogradu.
U to vrijeme, SR Srbija, SR Makedonija i SR Crna Gora, skupa s još tri republike, bile su federalne konstitutivne jedinice u sastavu međunarodno priznate Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije.
Dokument o kojem je riječ pohranjen je u Arhivu Jugoslavije („Zabeleška Miloša Minića, predsednika Skupštine SR Srbije o razgovoru sa patrijarhom Srpske parvoslavne crkve Germanom, prilikom posete koju je patrijarh German učino predsedniku Skupštine 11. decembra 1967. godine”, 836, II–10). Taj dokument referenciran je u knjizi dr Veljka Đurića-Mišine „German Đorić, patrijarh u obezboženom vremenu” (Slanci, Manastir Svetog prvomučenika i arhiđakona Stefana, 2012), a citirao sam ga u knjizi „Crnogorska pravoslavna crkva i Vaseljena (1766-1925): Prilozi istoriji hrišćanstva u Crnoj Gori” (Podgorica, 2014)…
Evo za nas najvažnijih izvoda; navodim iz izvornika koji je napisan na srpskome jeziku:
„…Patrijarh German je došao u posetu sam, bez uobičajene pratnje.
U dvočasovnom razgovoru razmatrano je više pitanja od interesa za odnose Srpske pravoslavne crkve (SPC) i države uopšte, od interesa za SPC u SR Srbiji i posebno pitanje u vezi sa odnosima SPC i autokefalne Makedonske crkve (MPC). Pitanja su u toku razgovora pokretana od obe strane…
U toku daljeg razgovora patrijarh German je vrlo opširno objašnjavao istorijat, razloge i motive koji su doveli do odluke vanrednog arhijerejskog sabora o nepriznavanju autokefalosti MPC. Najveći deo objašnjenja je poznat, jer je sadržan i u dokumentima dva poslednja arhijerejska sabora SPC održana ove godine. Ova objašnjenja su na liniji opravdavanja stava koji su ti sabori SPC zauzeli o pitanju autokefalnosti MPC.
Za mene je bilo jedino NOVO VRLO OTVORENO IZNETO STRAHOVANJE patrijarha Germana da je odvajanje MPC od SPC, proglašenjem autokefalnosti MPC, samo uvod u dalje inicijative, za dalje cepanje SPC.
Ovo strahovanje je patrijarh German izložio U KONTEKSTU ARGUMENATA kojima se rukovodio Arhijerejski sabor SPC u odluci da ne prizna autokefalnost MPC, ističući da ćemo na ISTO STRAHOVANJE naići kod svih članova Arhijerejskog sabora SPC, iako to ni direktno ni indirektno NIJE POMENUTO u dokumentima Sabora.
Na moju primedbu da ne znam ništa o takvim inicijativama, da me začuđuju takve pretpostavke i takva strahovanja, jer ne vidim nikakav znak da su i takve pretpostavke mogle uticati da Sabor SPC usvoji poznatu odluku o autokefalnosti MPC, patrijarh German je, očigledno nastojeći da govori sa uverenošću, izneo nekoliko momenata.
Prvo, da je Pravoslavna CRKVA U CRNOJ GORI bila AUTOKEFALNA, i da se kasnije sjedinila sa SPC.
Ako se oni, tj. Srpska pravoslavna crkva saglasi sa autokefalnošću MPC, zašto ne bi i u Crnoj Gori zatražili autokefalnost Crkve, kad je Crna Gora u prošlosti VEĆ IMALA AUTOKEFALNU CRKVU…”