Autori: Paul Stronski i Ani Hajms
Ovogodišnja Karnegijeva analiza “Ruska igra na Balkanu” bavi se uticajem Moskve u regionu uključujući i ruskom ulogom u organizaciji puča u Crnoj Gori u oktobru 2016. godine, sa ciljem da se spriječi pristupanje zemlje NATO-u. Jedan od autora analize Paul Stronski je radio kao viši analitičar za rusku politiku u Birou Stejt Departmenta za obavještajne i istraživačke poslove SAD-a, bio je i direktor osoblja za Rusiju i centralnu Aziju pri Savjetu za nacionalnu bezbjednost. Portal Aktuelno po prvi put u regionu objavljuje integralni prevod ove analize.
Kulturološki ratovi: Malofejev (8)
Osim medija, Kremlj koristi Rusku pravoslavnu crkvu kao sredstvo za ostvarivanje uticaja u zemljama sa značajnim pravoslavnim življem. Moskva igra na kartu o slovenskom bratstvu i pravoslavlju kako bi učvrstila svoje odnose sa političkim liderima, crkvom i nezavisnim grupama u Bosni, Bugarskoj, Grčkoj, Sjevernoj Makedoniji, Crnoj Gori i Srbiji. Ruski pravoslavni patrijarh Kiril istupa kao posrednik između svoje crkve i drugih patrijarha širom jugoistočne Evrope, uključujući i pravoslavne manjinske grupe u nehrišćanskim zemljama, kao što su Albanija, Bosna i Kosovo. Putinova popularna hodočašća na Svetu Goru u Grčkoj 2005. i 2016. godini su predstavljala najvidljivije globalne napore Rusije. Na ostrvu Atosu se nalazi dvadeset manastira i Sveta Gora se smatra kolijevkom pravoslavlja. Putinove posjete ostrvu su nesumnjivo ukazale da Rusija svim silama nastoji da se promoviše kao dobročinitelj modernog pravoslavlja. Na Balkanu, Rusija pokušava da podstakne veze sa lokalnim pravoslavnim zvaničnicima kako bi uticala na mišljenje građana i elita u svoju korist.
Ipak, nejasno je na koji način će nedavna podjela između Ruske i Ukrajinske pravoslavne crkve uticati na rusku meku moć u regionu, posebno sada kada je Vaseljenska patrijaršija stala na stranu Ukrajinske pravoslavne crkve tako što joj je priznala autokefalnost. Stiče se utisak da patrijarh Srpske pravoslavne crkve podržava Moskvu, kazavši da je Vaseljenska patrijaršija donijela katastrofalnu odluku. Druge pravoslavne crkve na Balkanu kao da su zatečene ovom odlukom. Vremenom bi ovaj raskol u pravoslavlju mogao oslabiti ruski uticaj i meku moć u regionu.
Oligarsi koji su povezani sa Ruskom pravoslavnom crkvom i krajnje desničarskim elementima u ruskom društvu aktivno doprinose naporima Rusije da djeluje na Balkanu, pružajući Moskvi mogućnost da opovrgne umiješanost ukoliko bi se osujetile aktivnosti u pogledu ostvarivanja uticaja. Najistaknutiji primjer je Konstantin Malofejev, čija je humanitarna fondacija Sveti Vasilije Veliki, najveća pravoslavna humanitarna organizacija u Rusiji, sa prijavljenim budžetom od preko 40 miliona dolara. Pored aktivnosti u Rusiji, ova humanitarna organizacija podržava kampanje jačanja porodičnih vrijednosti u istočnoj Evropi. Čini se da su Malofejev i njegova humanitarna organizacija ključna karika u približavanju Rusije konzervativnim pravoslavnim grupama na Balkanu. Na primjer, ova humanitarna organizacija je podržala napore da se donese „blagodatni oganj“, koji pravoslavnim hrišćanima simbolizuje svijetlo uskrsnuća Hristovog, iz crkve Hristovog groba u Jerusalimu u Srbiju po prvi put za pravoslavni Uskrs 2015. godine. Na internet stranici ove humanitarne organizacije je navedeno da je ona finansirala i obezbijedila da se blagodatni oganj donese iz crkve Hristovog groba u Jerusalimu u Beograd kako bi se obilježilo uskrsnuće Isusa Hrista. Plamen je takođe otputovao u Hrvatsku, Crnu Goru i Republiku Srpsku. Ruska medijska kuća iz Beograda „Ruski ekspres“, koordinirala je i prenosila svečanost uživo na ruskom i srpskom jeziku.
Malofejev je takođe finansijski podržao izgradnju spomenika ruskom caru Nikolaju II u Republici Srpskoj kao znak prijateljstva Rusije i bosanskih Srba. Njegova medijska kuća, TV Carigrad (Tsargard TV), odavno je pokazala interes za proširenje svog prisustva na balkanskom medijskom tržištu u cilju promovisanja pan-pravoslavne ideologije. Malofejeva konzervativna ekspertska organizacija Katehon je veliki protivnik SAD-a i Zapada i promoviše pan-pravoslavne stavove i pokreće razne teorije zavjere koje narušavaju ugledpolitičara u regionu koji su naklonjeni Zapadu. Takođe je objavio članke koji opravdavaju rusku „civilizacijsku ulogu“ na Balkanu. Malofejeve institucije su ključne komponente ruske meke moći u pravoslavnom svijetu.
Sankcionisan od strane Sjedinjenih Američkih Država zbog učešća u ruskoj aneksiji Krima i napora za destabilizaciju istočne Ukrajine, Malofejev je omogućio dodatne ruske pravoslavne i ruske nacionalističke kontakte krajnje desničarskim partnerima u jugoistočnoj Evropi. Šest mjeseci nakon aneksije Krima, navodno je koordinirao ulazak više od stotinu Kozaka u Republiku Srpsku – što se smatralo znakom ruske podrške tadašnjem predsjedniku Dodiku uoči izbora u Bosni u oktobru 2014. godine. Malofejev i Leonid Rešetnjikov[1], bivši visoki službenik spoljne obavještajne službe i član nadzornog odbora Katehona, su navodno bili uključeni u početnim fazama planiranja pokušaja državnog udara u Crnoj Gori u 2016. godini – zaplet koji će na kraju preuzeti elementi koji rade pod okriljem GRU-a, čime se pokazuje tamna strana ruske veze sa regionom.
(nastavak slijedi)
[1]Leonid Reshetnikov, bivši visoki službenik spoljne obavještajne službe i šef Ruskog instituta za strateške studije od 2009 – 2017. godine, član je nadzornog odbora Katehona. Stručnjak za Balkan i saveznik šefa ruskog Savjeta bezbjednosti Nikolaja Patrušova, pozvao je Rusiju da preuzme aktivniju ulogu na Balkanu 2016. godine. Rešetnikov je, prema izvještajima, pružio podršku pravoslavnim sveštenicima na Balkanu i pro-ruskim grupama civilnog društva da organizuju proteste 2016. godine protiv članstva Crne Gore u NATO-u.