Autori: Paul Stronski i Ani Hajms
Ovogodišnja Karnegijeva analiza “Ruska igra na Balkanu” bavi se uticajem Moskve u regionu uključujući i ruskom ulogom u organizaciji puča u Crnoj Gori u oktobru 2016. godine, sa ciljem da se spriječi pristupanje zemlje NATO-u. Jedan od autora analize Paul Stronski je radio kao viši analitičar za rusku politiku u Birou Stejt Departmenta za obavještajne i istraživačke poslove SAD-a, bio je i direktor osoblja za Rusiju i centralnu Aziju pri Savjetu za nacionalnu bezbjednost. Portal Aktuelno po prvi put u regionu objavljuje integralni prevod ove analize.
Propaganda (6)
Moskva pojačava svoje komercijalno prisustvo i veze sa regionom posjetama na visokom nivou, snažnim informativnim kampanjama i partnerstvom sa lokalnim medijima, blogerima i političarima koji plasiraju rusku ili anti-zapadnu kampanju u novinama. Rusko korporativno sponzorstvo fudbalskih timova, dobrotvornih događaja, škola, sportskih udruženja i ruskog jezika ili kulturnih udruženja takođe poboljšava naklonost populacije. Ruska diplomatija u regionu se umnogome oslanja na navedene alate za ostvarivanje meke moći koji dolaze iz privatnog sektora, čime se dopunjava formalnija aktivnost ruske države preko ambasada, kulturnih centara, društava prijateljstva, crkve i počasnih konzula.
Mediji u regionu, koji podržavaju Rusiju ili koje podržava Moskva, snažno ističu lokalno nezadovoljstvo prema Briselu, Vašingtonu ili balkanskim političarima koji svoje zemlje previše usmjeravaju ka Zapadu. U ovim pričama koje se plasiraju u medijima, Zapad je predstavljen kao uzrok nedostatka demokratije u regionu, ekonomskih problema i produbljivanja etničkih podjela. Oni tvrde da je podrška SAD-a ili EU određenim pro-zapadnim političkim elitama, po svaku cijenu, osnovni uzrok neuspjeha država da riješe problem korupcije ili da razviju političke sisteme zasnovane na vladavini prava i jaka civilna društva. Ove priče su u stvari kritika Zapada ruske podrške „po svaku cijenu“ autoritarnim, krajnje desničarskim ili drugim navodno proruskim političarima i javnim ličnostima u regionu. Ruska propaganda u regionu često ističe navodnu sklonost Zapada u odbrani muslimanskih grupa na Balkanu nauštrb pravoslavnih hrišćana. Takođe ističu evropsko zagovaranje za prava manjina i LGBT populacije i tvrde da SAD podstiče etničko raslojavanje i nastoji da dođe do raspada balkanskih država. Imajući u vidu dugotrajnu ogorčenost zbog NATO bombardovanja Srbije iz 1999. godine, ove priče koje se plasiraju u medijima mogu naći plodno tle među etničkim Srbima. Igranjem na kartu ogorčenosti, ruska propaganda potkopava podršku građana i političkih elita Zapadu, koji je i dalje glavni trgovinski partner regiona, izvor stranih investicija i željena destinacija zamigrante.
U Evropi, Balkan se čini posebno ranjivim na lažne ili iskrivljene priče u vijestima. Indeks medijske pismenosti Instituta za otvoreno društvo navodi da su Srbija, Bugarska, Crna Gora, Bosna i Hercegovina, Albanija i Sjeverna Makedoniju kao evropske države, najmanje osposobljene za identifikaciju i iskorjenjivanje lažnih vijesti zbog zaostalih obrazovnih sistema i slabe političke pismenosti. Ruske novinske agencije takođe koriste prednosti osiromašenih balkanskih izvora vijesti besplatnim obezbjeđivanjem sadržaja u lokalnim medijima ili po izuzetno niskim cijenama. U Srbiji, gdje je Rusija počela sa pružanjem usluga na srpskom jeziku u Beogradu, Sputnik Srbija u 2015. godine, ovaj medij je omogućio plasiranje ruske propagande posredstvom vodećih medijskih kuća na srpskom jeziku.
Rusija je pokrenula i mobilnu aplikaciju RBTH Daily, mobilnu aplikaciju „RussiaBeyond“, na bugarskom, hrvatskom, makedonskom, srpskom i slovenačkom jeziku. Pored navedenih ruskih medija, lokalni sajtovi koji objavljuju pro-Kremljske stavove – koji se često direktno preuzimaju od Sputnika, RBTH-a ili drugih ruskih izvora informacija –su se od 2015. godini povećali u Srbiji i Crnoj Gori, iako njihovi izvori finansiranja nijesu jasni. Članci koji se preuzimaju i objavljuju na ovim lokalnim internet stranicama su uključivali anti-NATO ili anti-EU stavove i, što je još više zabrinjvajuće, pozivali su na ujedinjenje etničkih Srba iz Srbije, Crne Gore, Sjevernog Kosova i Republike Srpske u jednu političku cjelinu koja bi trebala da bude blisko povezana sa Rusijom. Iredentizam koji se zadržao u krajnjoj desnici Balkana, takve poruke su alarmantne.
Imajući u vidu rastuću stopu penetracije interneta u regionu, kao i rastuću upotrebu pametnih telefona u ključnim zemljama, kao i popularnost društvenih mreža, upotreba mobilnih platformi u Rusiji za širenje uticaja će vjerovatno nastaviti da raste u narednim godinama. Priče koje se prenose posredstvom ovih medija usmjerene su na smanjenje javne podrške u regionu za integraciju sa zapadnim političkim, ekonomskim i bezbjednosnim institucijama. Isticanjem srpskih ili pravoslavnih stradanja, ove priče takođe mogu dovesti u pitanje napore u vezi sa pomirenjem.
(nastavak slijedi)