Autori: Paul Stronski i Ani Hajms
Ovogodišnja Karnegijeva analiza “Ruska igra na Balkanu” bavi se uticajem Moskve u regionu uključujući i ruskom ulogom u organizaciji puča u Crnoj Gori u oktobru 2016. godine, sa ciljem da se spriječi pristupanje zemlje NATO-u. Jedan od autora analize Paul Stronski je radio kao viši analitičar za rusku politiku u Birou Stejt Departmenta za obavještajne i istraživačke poslove SAD-a, bio je i direktor osoblja za Rusiju i centralnu Aziju pri Savjetu za nacionalnu bezbjednost. Portal Aktuelno po prvi put u regionu objavljuje integralni prevod ove analize.
Šta je u igri? (13)
Rusija aktivno traži način da proširi svoj uticaj na Balkanu, da projektuje moć u zapadnu Evropu i iskomplikuje formulaciju transatlantske politike prema regionu. U ostvarivanju svojih ciljeva Moskva djeluje iz nekoliko uglova.
Stiče se utisak da je Moskva najuspješnija u iskorišćavanju trajnog lokalnog nezadovoljstva prema Zapadu, njegovanjem konzervativnih pravoslavnih birača i ultra desničarskih nacionalističkih grupa. Rusija takođe propagira priče o „obojenoj revoluciji“ ističući da zapadne države navodno podrivaju lokalne samouprave zbog sticanja geopolitičke prednosti kroz strane programe pomoći, humanitarne fondacije i nevladine organizacije. U regionu u kojem teorije zavjere ne prestaju, a gdjeraste prisustvo Rusije u tradicionalnim i novim medijima, ove priče se relativno lako održavaju među konzervativnim i ekonomski obespravljenim stanovništvom.
Moskva takođe pokušava da preko korupcije i ograničene transparentnosti privuče političku, medijsku i ekonomsku elitu, otvarajući trgovinske mogućnosti za ruske kompanije gdje god je to moguće. Moskva koristi prednosti u ključnim balkanskim državama kako bi pokazala domaćoj i globalnoj javnosti da Rusija i dalje ima uticaj i snagu u Evropi, uprkos EU sankcijama i njenoj diplomatskoj izolaciji. Primarni cilj Rusije u ovim nastojanjima je da uspori, ako ne i zaustavi, balkanske države da se integrišu u EU i, posebno, u NATO. U zemljama u kojima se integracija ne može zaustaviti, Moskva se nada da će ti kulturni, ekonomski i politički napadi obezbijediti poluge ekonomskog i političkog uticaja čak i nakon što zemlja uđe u ove organizacije.
Za Rusiju, međutim, Balkan nije glavna oblast od strateškog interesa, pa nije vjerovatno da će Moskva koristiti silu kako bi spriječila širenje NATO-a ili EU u regionu. Jednostavno rečeno, region nije toliko bitan za Kremlj kao bivši sovjetski prostor, gdje je Rusija dva puta otišla u rat zbog pogrešno usmjerenih zabrinutosti oko izgleda Gruzije i Ukrajine da postanu članice NATO-a. Umjesto toga, balkanske države su značajne jer su arene u kojima Rusija može da projektuje moć i uticaj u Evropi da bi generalno uznemirila Zapad. Imajući u vidu turbulentnu nedavnu prošlost regiona, Rusija je pokrila ultra desničarske grupe i podzemlje na Balkanu što predstavlja rizik, ali je konzistentan sa pristupom Kremlja u drugim djelovima Evrope.
Taktike Moskve, međutim, nijesu nužno povećale moć ili uticaj Rusije u regionu. Njen plan da poremeti članstvo Crne Gore u NATO-u nije uspio, prisiljavajući predsjednika ruskog Savjeta bezbjednosti da očisti nered. Iako je budućnost Prespanskog sporazuma nejasna, otkriveni su ruski napori da osujeti ovaj proces, što je rezultiralo neslaganjem Atine i Moskve. Ruski ekonomski napadi u region nisu spriječili ostvarivanje bliskih političkih ili ekonomskih veze između većine balkanskih država i Zapada. Nedavna anketa sprovedena u nekoliko balkanskih zemalja sugeriše da ljudi generalno još uvijek podržavaju put ka Zapadu – uključujući Srbiju, gdje otprilike polovina stanovništva podržava članstvo u EU. Spori tempo ulaska u EU i NATO za države koje aspiriraju članstvu pruža Moskvi prostor za napredovanje, ali Rusija nije nužno prihvatljivija alternativa.
Na ekonomskom fonu, ruski uticaj je ograničen prvenstveno na energetiku, tržište nekretnina i bankarski sektor. Mnoge balkanske države žele da diversifikuju svoje ekonomske i trgovinske partnere, dok je Rusija samo jedan od mnogih potencijalnih partnera. Finansijska moć Kine ili zalivskih država, blizina Turske ili EU generalno imaju prevagu nad onim što Moskva može da ponudi. Čak u mjestima gdje je ruski ekonomski utjecaj veći, poput Republike Srpske, veći dio tog uticaja je zapravo simboličan. Evropske integracije ostaju glavni cilj svih balkanskih država.
(nastavak slijedi)