Autori: Paul Stronski i Ani Hajms
Ovogodišnja Karnegijeva analiza “Ruska igra na Balkanu” bavi se uticajem Moskve u regionu uključujući i ruskom ulogom u organizaciji puča u Crnoj Gori u oktobru 2016. godine, sa ciljem da se spriječi pristupanje zemlje NATO-u. Jedan od autora analize Paul Stronski je radio kao viši analitičar za rusku politiku u Birou Stejt Departmenta za obavještajne i istraživačke poslove SAD-a, bio je i direktor osoblja za Rusiju i centralnu Aziju pri Savjetu za nacionalnu bezbjednost. Portal Aktuelno po prvi put u regionu objavljuje integralni prevod ove analize.
Igra nedržavnih aktera (12)
Ne treba preuveličavati uticaj krajnje desničarskih paravojnih grupa ili njihovu povezanost sa ruskom vladom. Kremlj ne koordinira direktno njihovim akcijama, već to radi preko punomoćnika i njihovo članstvo se u velikoj mjeri sastoji od nezakonitih marginalizovanih elemenata. Ipak, oni predstavljaju gotove alate koje je Rusija iskoristila da podstakne anti-EU i anti-NATO osjećaje koji su usmjereni protiv reformski orijentisanih političkih aktera u regionu. Moskva podržava slične nacionalističke organizacije i krajnje desničarske ličnosti na drugim mjestima u Evropi kako bi podstakla političko i društveno raslojavanje u zemljama sa mnogo jačim i otpornijim institucijama od institucija koje postoje u Bosni.
Dodik takođe njeguje veze sa nezvaničnim mračnim elementima Putinovog režima, kao što su „Noćni vukovi“ motociklistička banda, koja je postala javni simbol neslužbene ruske diplomatije. Noćni vukovi imaju regionalne podružnice u centralnoj i istočnoj Evropi, uključujući Bosnu, Bugarsku, Makedoniju i Srbiju, i podržavaju balkansku kozačku vojsku. Vojna misija ove organizacije je vraćanje „starih vrijednosti“ na Balkanu i promovisanje pan-slovenstva. Ova organizacija je nezvanično povezana sa Aleksandrom Borodajem, koji je učestvovao u aneksiji Krima, pomogao u pokretanju rata u istočnoj Ukrajini, koji takođe ima veze sa Malofejevim.
Ni balkanska kozačka vojska, ni Noćni vukovi, niti ove krajnje desničarske omladinske organizacije ne deluju pod direktnom kontrolom Kremlja, iako mogu imati neke veze sa visokim zvaničnicima ruske vlade i bezbjednosnim službama. Kremlj je navodno obezbedio 41.000 dolara Noćnim vukovima za njihovu balkansku turneju u martu 2018. kojom je potvrđena podrška Rusije Dodiku i njegovim secesionističkim naporima. Njegovanje kriminogenih elemenata balkanskog ponašanja Noćnih vukova i radikalnih nacionalističkih grupa uznemirava mnoge balkanske države, čime je najvjerovatnije ograničena sposobnost organizacije da stekne veći broj pratilaca u regionu.
Nevezano za gore navedeno, ove grupe služe kao potencijalno razorne snage i njihovi članovi mogu otežati političke reforme i sprovođenje pro-ruske agende na Balkanu. Na primjer, radikalni srpski nacionalisti koji su povezani sa kriminogenim miljeom i srpskim ogrankom Noćnih vukova navodno su učestvovali u državnom puču kojeg je 2016. godine orkestrirao GRU sa ciljem izvršenja atentata na crnogorskog premijera, što je kako kažu crnogorski i srpski zvaničnici državu uvuklo u politički haos. Već dobro dokumentovani pokušaj državnog udara na crnogorskim parlamentarnim izborima u oktobru 2016. godini navodno je bio orkestriran sa ciljem da spriječi pristupanje zemlje NATO-u koje je bilo planirano za narednu godinu. Malofejev je navodno organizovao puč. Pored regrutovanja srpskih nacionalista iz Crne Gore i Srbije kako bi se maskirala uključenost GRU-a, plan je navodno uključivao sajber napade na aplikacije za razmjenu poruka posredstvom društvenih medija kako bi se proširile dezinformacije o izbornim prevarama i naporima za pokretanje masovnih javnih protesta protiv vladajuće stranke. Naoružani plaćenici iz Srbije i Crne Gore navodno su planirali da se preruše u uniforme crnogorske policije, uđu u Parlament i pucaju na demonstrante. Prema srbijanskim medijima, dva ruska oficira GRU u Srbiji koji su navodno nadgledali i finansirali operaciju su napustili zemlju samo nekoliko dana nakon što je plan propao. Šef ruskog Savjeta bezbjednosti Nikolaj Patrušev doletio je u Beograd da smiri srpske uzburkane strasti, u početku opisujući događaj srpskim zvaničnicima kao ustanak protiv režima. Patrušev je osigurao povratak ruskih GRU oficira, kojima se sada sudi u odsustvu, zajedno sa dvanaest drugih aktera koji su uhapšeni u Crnoj Gori. Angažovanje nedržavnih aktera –organizacije Noćni vukovi, strani plaćenici i krajnje desničarske radikalne grupe –je postalo važan dio moskovskog alata za inostrani avanturizam na Balkanu i šire, pružajući Kremlju mogućnost poricanja ako neka operacija krene u pogrešnom pravcu.
(nastavak slijedi)