Autori: Paul Stronski i Ani Hajms
Ovogodišnja Karnegijeva analiza “Ruska igra na Balkanu” bavi se uticajem Moskve u regionu uključujući i ruskom ulogom u organizaciji puča u Crnoj Gori u oktobru 2016. godine, sa ciljem da se spriječi pristupanje zemlje NATO-u. Jedan od autora analize Paul Stronski je radio kao viši analitičar za rusku politiku u Birou Stejt Departmenta za obavještajne i istraživačke poslove SAD-a, bio je i direktor osoblja za Rusiju i centralnu Aziju pri Savjetu za nacionalnu bezbjednost. Portal Aktuelno po prvi put u regionu objavljuje integralni prevod ove analize.
U fokusu Srbija i RS (11)
Kada su u pitanju bezbjednosne veze, napori Moskve na Balkanu su prvenstveno fokusirani na Srbiju, državu koja nema formalnih aspiracija za pridruživanje NATO-u i Republiku Srpsku. Srbija je postala posmatrač u vojnom savezu Organizacije za kolektivnu bezbjednost (CSTO) 2013. godine i učestvuje u vojnim vježbama sa Rusijom i drugim partnerima CSTO-a – posljednja vojna vježba rusko-bjeloruskog „Slovenskog bratstva“ je organizovana u julu 2018. godine. Moskva i Beograd su potpisali sporazum o vojno-tehničkoj pomoći u 2016. godini, odnosno program podrške u modernizaciji srbijanske vojske, na osnovu kojeg će se modernizovati i zamijeniti vojne zalihe iz vremena bivše Jugoslavije koja je koristila borbene avione MiG-29, tenkove T-72 i borbena patrolna vozila koje je poklonila Rusija ili Bjelorusija. Ove donacije su, međutim, donekle kontroverzne jer se Srbija suočava sa visokim troškovima modernizacije opreme – većina opreme je dostigla upotrebni vijek trajanja.
Rusija je obezbijedila vojnu obuku za srpsku omladinu u Srbiji i Rusiji, vjerovatno u sklopu napora za promovisanje kulturoloških veza i vojno-patriotske solidarnosti između omladine u Rusiji i etničkih Srba u regionu. Srpska policija zatvorila je jedan kamp za obuku 2018. godine usljed glasina o zlostavljanju omladine. Rusija je takođe uspostavila humanitarni centar za reagovanje u vanrednim situacijama u Nišu, Srbija, u cilju poboljšanja regionalnog reagovanja na prirodne nepogode, incidente ili ljudske katastrofe. Dok je s jedne strane centar posjeduje napredne sposobnosti za reagovanje u vanrednim situacijama i široki opseg opreme za hitne intervencije, nekoliko zapadnih država je navelo da on služi kao centar za prikupljanje obavještajnih podataka ili kao vojna baza. Nevezano za svrhu centra, ova ustanova obezbjeđuje Moskvi potencijalnu platformu za prikupljanje operativnih informacija za praćenje dešavanja u Srbiji i ključnu poziciju u drugim ključnim državama od interesa, uključujući Bosnu, Bugarsku, Kosovo i Sjevernu Makedoniju. Zasad Srbija nije udovoljila ruskim zahtjevima za dodjeljivanje diplomatskog statusa niškom objektu, što bi ograničilo sposobnost Srbije da kontroliše operacije i da na svom terenu prati prirodu ruskih aktivnosti.
Bezbjednosna pomoć Moskve Republici Srpskoj raste, iako formalno protivrječi duhu Dejtonskog sporazuma, koji zabranjuje formiranje nezavisne vojske bosanskih Srba. Dodik krši Sporazum jačanjem vojnih kapaciteta nezavisnih policijskih entitetskih snaga – npr. Republika Srpska je kupila najmanje 2.500 automatskih pušaka od Srbije za policiju. Bosanski zvaničnici u Sarajevu tvrde da Dodik pokušava da nabavi ruske protiv-vazduhoplovne rakete Igla 1-V koje se mogu montirati na helikoptere. Službene policijske jedinice iz Republike Srpske su prošle rusku obuku od 2016. godine u Banja Luci i Moskvi, uključujući obuku za borbu protiv terorizma i kontrolu okupljanja (vjerovatno za kontrolu demonstranata) u jednom objektu u Republici Srpskoj. Zvaničnici u Sarajevu zabrinuti su da Rusija možda pokušava da stvori još jedan operativni centar, sličan centru u Nišu.
Osim policije, pripadnici paravojne jedinice bosanskih Srba „Čast srpske“, za koju se vjeruje da uključuje elemente srpskog kriminalnog podzemlja, navodno su prošli obuku u niškom objektu koju su najvjerovatnije organizovale ruske kolege. Druga organizacija „Veterani Republike Srpske“, navodno organizuje i vojne obuke. Ona je povezana sa Međunarodnim savjetodavnim odborom organizacije rezervnih oficira (IAC) o kojem se malo zna, a koji je krovna ruska organizacija osnovana 2010. godine, koja povezuje rezervne i penzionisane vojne oficire iz bivšeg Sovjetskog Saveza, istočne Evrope i nekoliko zapadnoevropskih i bliskoistočnih zemalja sa ciljem promovisanja konzervativnih – moralnih vrijednosti i tkz. „zdravih stilova života”. Članstvo u ovom Odboru je generalno rezervisano za grupe krajnje desnice. „Čast srpske“ i „Veterani Republike Srpske“ djeluju pod Dodikovim nadzorom u Republici Srpskoj.
(nastavak slijedi)