Autori: Paul Stronski i Ani Hajms
Ovogodišnja Karnegijeva analiza “Ruska igra na Balkanu” bavi se uticajem Moskve u regionu uključujući i ruskom ulogom u organizaciji puča u Crnoj Gori u oktobru 2016. godine, sa ciljem da se spriječi pristupanje zemlje NATO-u. Jedan od autora analize Paul Stronski je radio kao viši analitičar za rusku politiku u Birou Stejt Departmenta za obavještajne i istraživačke poslove SAD-a, bio je i direktor osoblja za Rusiju i centralnu Aziju pri Savjetu za nacionalnu bezbjednost. Portal Aktuelno po prvi put u regionu objavljuje integralni prevod ove analize.
Političke veze (10)
Moskva radi na produbljivanju veza sa balkanskim političkim liderima koji su pristalice kremaljske autoritarne vladavine, sa teorijama zavjere protiv Zapada koji odbacuju kulturološke norme Zapada, posebno u vezi sa pravilima manjina. Balkan pruža Moskvi plodno tle za promovisanje autoritarnih stavova u svijetu. Lider bosanskih Srba Milorad Dodik, na primjer, pozvao je na donošenje zakona o nevladinim organizacijama po ugledu na Rusiju, koji bi zahtijevao od nekih neprofitnih organizacija da se registruju kao strani agenti i da dostavljaju detaljne finansijske informacije o njihovom finansiranju. Političke partije na Balkanu koje navodno primaju prikrivenu ili otvorenu podršku Moskve plasiraju teorije zavjere o Zapadu koje su slične teorijama zavjere koje plasiraju ruski zvaničnici. Jedna zajednička teorija zavjere tiče se filantropske podrške Džordža Soroša NVO-ima. Ruski zvaničnici i balkanski političari koji su naklonjeni Rusima, tvrde da je njegova filantropija dio napora Zapada da podstakne obojenu revoluciju i destabilizuje balkanske političke sisteme radi ostvarivanja geopolitičke prednosti. Ove teorije zavjere uperene protiv Soroša–su prvo potekle iz Rusije, koja je zabranila nevladine organizacije koje finansira Soroš 2015. godine, a zatim se ova zabrana proširila širom istočne Evrope –a danas ih globalno zabranjuje krajnja desnica, često uz pomoć Rusije. One jasno podstiču antisemitizam, koji je i dalje problem u mnogim balkanskim državama.
Ruski zvaničnici nijesu pretjerano suzdržani u pokušajima da podstaknu nacionalističku raskol unutar i između balkanskih država. Tokom političke krize u Makedoniji 2015–2017. godine, Moskva je podržala bivšeg premijera Nikolu Gruevskog i pomogla njegovoj tadašnjoj vladajućoj partiji VMRO-DPMNE uprkos tenzijama unutar države. Moskva je više puta optuživala Sjedinjene Američke Države za izazivanje političke krize u Makedoniji, iako su masovni ulični protesti izazvani otkrićem da je Gruevski nezakonito prisluškivao 20.000 političara, novinara i drugih kritičara vlasti. Dugogodišnja ljutnja zbog korupcije i nepotizma na višim nivoima vlasti u VMRO-DPMNE je dodatno produbila krizu. Ipak, ruski ministar inostranih poslova Sergej Lavrov brzo je preokrenuo situaciju u korist Rusije u odnosu na Zapad, okrivljujući da su za makedonske proteste krive „vanjske sile“ i tvrdeći da su zapadne države namjerno destabilizovale Makedoniju kako bi kaznile Gruevskog zbog nepoštovanja sankcione politike EU.
U 2015. godini, Lavrov i drugi ruski zvaničnici otišli su toliko daleko da su plasirali priče da su članice NATO-a Albanija i Bugarska pokušale da razbiju Makedoniju – lažne tvrdnje koje je njegov bugarski kolega označio kao „neodgovorne“. Dvije godine kasnije, rusko ministarstvo vanjskih poslova ponovilo je sličnu lažnu tvrdnju da je Albanija, uz podršku EU, NATO i Kosova, pretendovala na teritorije svojih susjeda: Grčke, Makedonije, Crne Gore i Srbije. Oba puta, internacionalizacijom situacije koja je u suštini predstavljala nacionalnu aferu, ruski zvaničnici rizikovali su da pogoršaju unutrašnje etničke tenzije između većinskog makedonskog stanovništva i albanske populacije u državi, kao i da podstaknu regionalne nesuglasice.
Putin je zauzvrat ugostio srpskog predsjednika Aleksandra Vučića na paradi povodom proslave Dana pobjede nad fašizmom u Moskvi 9. maja – što je bila Vučićeva druga posjeta Moskvi za manje od šest mjeseci – kao i Dodika uoči bosanskih izbora u oktobru 2018. godine. Putin je otputovao u Srbiju u januaru 2019. godini u veoma simboličnoj posjeti, gdje je objavljeno potpisivanje nekoliko bilateralnih sporazuma o trgovini, investicijama i saradnji na visokom nivou. Ovi diplomatski angažmani umnogome predstavljaju umjetnički performans koji Moskvi omogućava da pokaže da zadržava uticaj u Evropi, ali su takođe korisni za balkanske lidere. Putinova posjeta u januaru omogućila je Vučiću da pokaže rusko-prijateljske elemente svom biračkom tijelu, kao i da integracija sa Zapadom ne isključuje nužno pozitivne veze sa Moskvom, čime mu je pružena prilika da umiri desničarske nacionaliste koji su veći Rusofili od njega samog, kao i da može da računa na podršku Moskve. Spektakl je takođe skrenuo pažnju sa antivladinih protesta koji se održavaju od decembra 2018. godine.
(nastavak slijedi)