Priredio: Vladimir Jovanović
Interesantne prijepise dokumenata iz crnogorske nacionalne istorije, a tiču se Vasojevića, objavio je istoričar dr Dimitrije-Dimo Vujović. On je u Parizu istraživao Arhiv ministarstva vanjskih poslova Francuske (Archives du ministère des Affaires étrangères, folije za Tursku, Skadar) i tu, između ostaloga, pronašao peticiju Donjih Vasojevića Knjazu slobodne Crne Gore iz jeseni 1860. godine – da se ujedine s ostalim Crnogorcima. Vujović je peticiju publikovao 1963. u crnogorskome časopisu „Istorijski zapisi”.
Kako objašnjava Vujović, „razgraničenjem, koje je izvršila međunarodna komsija 1858/59, Vasojevići su podijeljeni na dva dijela, Gornji Vasojevići su pripali Crnoj Gori, a Donji su i dalje ostali pod Turskom; i ovo je izazvalo žestok otpor Vasojevića, naročito onih preko granice”.
Bilježe se i oružana sukobljavanja vasojevićkih Crnogoraca s lokalnim turskim trupama Abdi-paše, ali i ocjenjuje da se priprema veća ratna turska kaznena ekspedicija. To izaziva pozornost velikih sila, između ostalih i Francuske, čije konzul Ekar ima kancelariju u Skadru.
Ekar je preduzimao posredničke korake kod crnogorskih i turskih vlasti na deeskalaciji, kao i kod predstavnikâ Vasojevića koji su mu dolazili u Skadar, a koje je savjetovao da se potčine Turcima. Međutim, navodi Dimitrije-Dimo Vujović, „mjesto da se potčine Abdi-paši, oni su poslali knjazu Nikoli jednu molbu kojom traže da ih zaštiti i da ne budu odijeljeni od svoje braće, nego da ih ujedini s Crnogorcima”.
O toj molbi Donjih Vasojevića, Ekar 30. oktobra 1860. izvještava Ministarstvo vanjskih poslova u Parizu. Donji Vasojevići, između ostaloga, pišu knjazu Nikoli:
„Uzvišeni Knjaže, milostivi Gospodaru.
Svako zna da su Vasojevići rođaci Crnogoraca i da su bili sjedinjeni sa njima sve dok se ne postavi granica, koja nas odvoji od naše braće. Mi nikad nijesmo prihvatili ovo razgraničenje…
Milostivi Knjaže, mi nikad, ni na koji način, ne možemo pristati da budemo turski podanici, mi smo samo Božji i Vaši, jer je nemoguće živjeti u dobroj slozi s Turcima. Zato Vas ponizno molimo da nas sjedinite sa našom braćom, a na naše zemlje, koje pripadaju Turcima, mi ćemo plaćati turskoj vladi porez…
Vi, dakle, dobro vidite, Gospodaru, da nam je nemoguće da ostanemo tako; i da bi smo Vam ispričali svu nesreću našeg stanovništva, mi Vam šaljemo Nova Pantovića, da bi Vam ispričao naše patnje i naše želje i da Vas moli da nam pružite Vašu zaštitu.
Gospodaru – Knjaže, ne zaboravite ovo jadno stanovništvo i dozvolite da se sjedinimo sa svojom braćom.
Pop Josif, kapetan Jole Radunović, pop Vasilije, Dragić iz Femića krša”.
Napomene o nekim potpisnicima ovoga dokumenta: pop Josif je JOSIF MIHAJLOVIĆ-POPOVIĆ, iz Police, od oca Vukašina, takođe popa, postavljen 1857. od knjaza Danila za jednoga od plemenskih kapetana Vasojevića, umro 1865. godine; pop VASILIJE POPOVIĆ iz Šekulara, takođe od Knjaza Crne Gore postavljen za kapetana Šekulara, Rovaca (selo u Vasojevićima) i Kaludre; DRAGIĆ FEMIĆ je kapetan Femića kapetanije, i on postavljen od Knjaza; a u pismu pomenuti NOVO PANTOVIĆ, još iz doba igumana Mojsija Zečevića (1780-1850), jedan je od najvažnijih povjerenika Petrovića-Njegoša u Vasojevićima…
Knjaz je, po molbi iz Donjih Vasojevića, naložio sekretaru Vacliku da napiše pismo konzulu Ekaru. Između ostaloga, tu se navodi:
„Njegova Svjetlost knjaz Nikola je primio od stanovnikâ Donjih Vasojevića jednu peticiju, čiju kopiju imam čast da Vam saopštim. Ovi stanovnici žele da budu vraćeni u podanstvo crnogorsko i da plate otomanskoj vladi za njihova privatna imanja koja se nalaze na turskoj teritoriji”…
No, navodi Dimitrije-Dimo Vujović, „molba Donjih Vasjevića je ocijenjena kao nerealna i nije dobila potrebnu potporu od francuskoga konzula u Skadru”, ali, ipak, „zahvaljujući raznim intervencijama, nije došlo ni do planirane ekspedicije Abdi-paše na Vasojeviće”.
Crnogorska kraljevska vojska je u ranu jesen 1912. briljantnim vojnim operacijama oslobodila i cjelokupno područje Donjih Vasojevića…
.
.
Akademik Miomir Dašić je objavio pismo Aleksandra Karađorđevića ( Petrovića – sina Karađorđevog) Petru II Petroviću Njegošu iz 1850 godine: “Ovi tvoji Crnogorci Vasojevići ubijaju moje Srbe u dolini Lima jer neće da ratuju protiv Turaka”.
Vasojevićki zakonik u 12 točaka iz 1829g kaže: Točka 1 Da se izmire bratstva Vasojevićka i Srbljačka…
U Beransko-Andrijevčkom kraju se nekad znalo koja su bratstva Vasojevićka, a koja Srbljačka. NIKAD NIJESU BILI ISTO! Danas Vasojevići sve više postaju Srbljaci!