Danilović: Crnogorska crkva bila AUTOKEFALNA da bi prkosila Carigradskoj patrijaršiji!

 Piše: Vladimir Jovanović

Dio naših najbližih srodnika kaže: u Ustavu Knjaževine iz 1905. pisalo je da je Crnogorska pravoslavna crkva AUTOKEFALNA? Evo vam dolje, na dnu, član 40, ali i prethodna dva, 38. i 39. Vidite i sami da piše ‘Crnogorska je Crkva AUTOKEFALNA!’“  – saopštava Goran Danilović, bivši ministar unutrašnjih poslova, političar koji je promijeno tri-četiri stranke (najmanje), sada koalicioni partner aktuelne vlasti, etc.

Između ostaloga, tvrdi da je „to, ipak, mnogo drugačija rečenica od one zbog koje se vodi ‘krvava’ svađa – ‘Crnogorska pravoslavna crkva je uvijek bila samostalna’”.

Njegov članak, objavljen jutros na jednome portalu, kap je u moru primjera zabrinjavajućeg nepoznavanja eklisioloških, kanonskih i crkveno-istorijskih pitanja.

Evo, šta Danilović piše:

„Složićemo se da Ustav jedne Knjaževine nema nadležnost nad kanonskim ustrojstvom Crkve ali ovo ipak piše! Zašto?  Ovo izvjesno nije PORUKA Srpskoj pravoslavnoj crkvi (SPC) jer tada je ona je pod ‘vlašću’ Carigradske patrijaršije. Daleke 1776. Grci su uz pomoć Turaka jedva dočekali da ukinu njenu samostalnost”.

Međutim, Grci nijesu 1776. ukinuli SPC, jer ona tada nije ni postojala; nego je, od strane Vaseljenske patrijaršije, kojoj je od 1557. i potpadala te godine ustrojena Pećka arhiepiskopija, ova arondirana – i to na MOLBU, ovjerenu potpisima i pečatima, upravo i arhijereja Srba.

Dakle, Pećku arhiepiskopiju su, da budemo precizni, arondirali i Srbi i Grci i Turci – zajedno. Razlozi su brojni, a glavni su: finansijske malverzacije, sablazni i koketiranje s katolicima od strane katedre u Peći.

Na primjer, upravo u Manastiru Morača – iz čiji okoline, ako se ne varam, potiče Danilović – arhijereji Srbi Pećke arhiepiskopije su održavali velike sabore, svečano primali emisare iz Rima i pregovarali da se POUNIJATE. Ima o tome ponešto, ne i sve, u knjizi „Rimska kurija i južnoslovenske zemlje od XVI do XIX veka“ srpskoga profesora Jovana Radonića.

Kako je na sve to mogla gledati Sveta Majka Crkva u Carigradu? Sigurno ih nije mogla blagosiljati.

I ukidanje Pećke arhiepiskopije („SPC”) nije bilo 1776. godine, kako netačno piše Danilović. Promašio je čitavu deceniju, to se desilo – 1766. Niti su to Grci „jedva dočekali”, kako objašnjava Danilović. Zašto bi to uradili da nijesu postojale urgentne nužnosti?

Danilović pogrešno percipira Pećku arhiepiskopiju („SPC”) i njezinu sudbinu. U tome nije usamljen. Arondirana je 1767. i mnogo starija Ohridska arhiepiskopija iz sličnih razloga kao i Pećka – a na katedrama ohridske jerarhije u to vrijeme su gotovo isključivio Grci. I Pećkom arhiepiskopijom su prije 1766. ponekad upravljali arhijereji Grci, naravno i Srbi, izgleda i najmanje jedan Crnogorac, a ponekad Bugari, ili Makedonci. Velike novčane dugove i kamate Pećke arhiepiskopije, od 1766. godine, Vaseljenska patrijaršija je otplaćivala decenijama – i otplatila ih je…

A kada Danilović tvrdi da čl. 40 Ustava Knjaževine Crne Gore nije nekakva „poruka SPC”, a da je Crkva u Srbiji 1905. „pod ‘vlašću’ Carigradske patrijaršije” – onda pokazuje i nepoznavanje opštepoznate faktografije.

U to vrijeme u Srbiji je na snazi državni Ustav koji, na IDENTIČAN NAČIN kao i Ustav u Crnoj Gori, uređuje pitanje statusa Crkve. RAZLIKA je u ovome: u Crnoj Gori je autokefalna CRNOGORSKA CRKVA, a u Srbiji – SRPSKA CRKVA.

Citiraću čl. 3 Ustava Srbije, važio je 1905, koji glasi: „Državna je vera u Srbiji istočno-pravoslavna. Srpska je crkva aftokefalna. Ona ne zavisi ni od koje strane Crkve; ali održava jedinstvo u dogmama sa Istočnom Vaseljenskom Crkvom”.

I može li se, po Daniloviću, tumačiti da taj Ustav Srbije (ni)je nekakava „poruka” Crnogorskoj pravoslavnoj crkvi, ili da taj Ustav Srbije „nema nadležnost nad kanonskim ustrojstvom Crkve”!

Nota bene, ne sporeći značaj državnoga Ustava Knjaževine Crne Gore iz 1905, za našu Crkvu je je značajniji „crkveni ustav” (Ustav Sv. Sinoda u Knjaževini Crnoj Gori), donijet ranije, 1904. godine. Citiram dva njegova člana, koji utvrđuju: a) mitropolijski autokefalni rang naše Crkve, b) djelokrug njezina Svetoga Sinoda i c) djelokrug poglavara – Mitropolita:

„AVTOKEFALNA pravoslavna Mitropolija u Knjaževini Crnoj Gori, kao član jedne svete katoličanske i apostolske Crkve, kojoj je pastirenačelnik i glava Gospod i Bog naš Isus Hristos, čuva i održava jedinstvo u dogmatima i kanoničkim ustanovama SA SVIMA DRUGIMA PRAVOSLAVNIMA AVTOKEFALNIM CRKVAMA, i ovo će jedinstvo ona čuvati i održavati dovijeka” (čl. 1).

„Djelokrug Svetog Sinoda prostire se, u smislu 6. kanona svetog Sedmog vaselenskog sabora, na sva kanonička i evanđelska djela koja se tiču ove Mitropolije. Isključeno je od toga samo ono što, po svetim kanonima, spada u ličnu nadležnost Mitropolita, kao sinodskog predsjednika i kao POGLAVICE AVTOKEFALNE CRNOGORSKE CRKVE” (čl. 15).

I sad, pitamo se braćo i sestre u Hristu, bez imalo cinizma, da li Danilović bolje zna od naših slavnih predaka je li Crnogorska crkva autokefalna ili nije?

U nastavku – nažalost, opet netačno – Danilović tvrdi:

„Dakle, kralj Nikola svojim Ustavom ISTIČE SAMOSTALNOST (AUTOKEFALNOST) Crkve kako bi poslao jasnu PORUKU Carigradskoj patrijaršiji. Kako bi drugačije, ako Petrovići nikada nisu po svoje ‘krune, blagoslov i na rukopoloženje’ išli u Carigrad, odnosno, Stambol”.

Prvo, 1905. Nikola nije kralj, nego knjaz; a Ustav nije „njegov”, ili nije samo njegov, nego je, kako mu i ime kaže: Ustav Knjaževine Crne Gore. Knjaz ga je propisao, a crnogorska skupština usvojila – i nikakav unikum Crna Gora po tom pitanju nije bila, jer su se ustavi, liše svega par ondašnjih republikanskih država, na taj način donosili širom ondašnje Evrope.

Sad riječ-dvije o odnosu prema Carigradu tj. Vaseljenskoj patrijaršiji. Nije li knjaz Nikola, nakon uspostavljanja trusko-crnogorskih diplomatskih odnošaja, 1883. i 1899. lično bio u Carigradu – iliti Stambolu. I oba puta se uz velike ceremonije sastao i s vaseljenskim patrijarsima, Njihovom Svesvetostima Joakimom III i Konstantinom V; i sa svetim sinodima Majke Crkve.

Hoću da kažem, kako nema razloga, naravno ni dokaza, da povjerujemo Daniloviću da je crnogorsko knjaževstvo i potonje kraljevstvo „prkosilo” i to svojim državnim Ustavom Vaseljenskoj patrijaršiji! MAJKA CRKVA je u svome NOMOKANONU i sveštenim diptisima, najkasnije još godine 1855, unijela AUTOKEFALIJU pomjesne Crkve u Crnoj Gori – kao DEVETU po rangu u Vaseljeni…

E sad, tačno je, kako piše Danilović, da Petrovići-Njegoši po episkopske hirotonije nijesu išli u Carigrad. Doduše, ni u Srbiju, što Danilović ne pominje.

Trebalo bi, međutim, uzeti u obzir da su naši preci u epohama dok su Petrovići-Njegoši episkopi-mitropoliti, a Crna Gora slobodni vladikat, zaključno s Njegošem, ratovali s Turskom carevinom. Kako onda da idu u Stambol – krvniku na noge?

Opet, ne treba zaboraviti da je baš ARHIJEREJ VASELJENSKE PATRIJARŠIJE, kroz kanonsku uslugu hirotonije, a nakon upokojenja mitropolita Petra Prvoga, upravo NJEGOŠA 1831. na teritroriji slobodne Crne Gore – u manastiru Kom na Skadarskome jezeru –  ZAMONAŠIO I RUKOPOLOŽIO ZA PREZVITERA, TE UZDIGAO U STEPEN ARHIMANDRITA.

I nije li Njegoš 1833. otišao po episkopsku hirotoniju, ne kod Srba u Beograd ili Sremske Karlovce, nego kod Rusa u Petrograd.

Šta su Rusi tada znali o Crnogorskoj crkvi. Citiram Aleksandra von Rojca, savjetnika ruskoga dvora, doktora nauka, čuvenoga istoričara ruskoga prava, koji je prethodno boravio u Crnoj Gori, ispitao na licu mjesta tu stvar i 1833. objavio:

„CRNOGORSKA CRKVA JE NEZAVISNA. Ne stoji pod vlašću ni patrijarhâ ni nekih drugih crkvenih poglavara, nego je arhimandrit [Njegoš] poglavar manastirâ i mirskih sveštenika – što se on posvećuje izvan svoje zemlje, to zavisi od okolnosti i posmatranja na stara crkvena pravila, a to nikako ne znači da je on nekome potčinjen” (citat iz „Dorpater Jahrbücher für Litteratur, Statistik und Kunst, besonders Russlands [1]”, 2, Riga – Dorpat, 1833, 117).

Opet, jedan arhijerej autokefalne Crnogorske crkve jeste posvećen upravo od Grka u Carigradu (1911). A dvojica arhijereja autokefalne Crkve su hirotonisani u slobodnoj Crnoj Gori (1767, 1878)…

Vratimo se Daniloviću, koji sâm sebe pita, ili bi trebalo da pita: „Šta [mi] ovdje nije jasno?”

„Na posl[j]etku”, piše, „kralj Nikola je POZDRAVIO obnavljanje jedinstvene Srpske crkve, ujedinjenje samostalnih djelova (samostalnih od Turaka i Grka) nekadašnje Pećke Patrijaršije, čak i u trenutku kada mu je izmicao presto na Cetinju, a i željeni presto ‘našega Cara’, Onam’ onamo”.

Kada je to „kralj Nikola pozdravio obnavljanje jedinstvene Srpske crkve”? Provjerljivo – NIKADA NIJE „POZDRAVIO”.

Kralj je pokopan 1921. u Sanremu u sabornoj ruskoj crkvi; a uz obred jerarhijâ i Ruske i Crnogorske pravoslavne crkve.

Vlada Kraljevine Crne Gore je kod Vaseljenske patrijaršije 1919. protestovala notom, napominjući „da Crna Gora kao nezavisna država i Crnogorska crkva kao Crkva” neće nikada priznati „crkveno ujedinjenje”.

SPC nije 1920. „obnovljena”, nego je tada OSNOVANA, doslovno, sljedeća ustanova: Avtokefalna Ujedinjena srpska pravoslavna crkva Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca. U aktu o osnivanju se ne pominje „obnavljanje”.

Ta Crkva sadašnji naziv – SPC, dobija od sekularnih (državnih) vlasti, posebnim zakonom, tek 1929.

Danilović može još provjeriti: nikakavo „obnavljanje” SPC ne pominje se 1922. ni u tomosu Vaseljenske patrijaršije; etc.