Da li je pred Cetinjskim manastirom pjevan srpski Thompson?

Piše: Boban Batrićević

Pjesme Danice Crnogorčević koje su pjevane kao borbene himne litijaša, posljednje dvije godine postale su nezaobilazan dio velikosprskog folklora u četvorokutu Pirot – Banja Luka – Subotica – Ulcinj. To su uglavnom zamišljene granice „srpskog sveta“ na čije se formiranje zaklela aktuelna srpska vladajuća elita. Prepakovani, sofisticirani i remasterizovani pansrpski projekat s kraja XX vijeka sada funkcioniše u nekoj, što bi ljubitelji grungea rekli – „unplugged“ varijatni. Umjesto topova, tenkova, pušaka i aviona, sada su na snazi mekši pristupi: ekonomski, propagandni i kulturni pokušaji ovladavanja željenom teritorijom. Sagledano istorijski, ono što velikosrpski planeri žele ostvariti danas ili prije tridesetak godina, analogno je granicama „Homogene Srbije“ na kojoj je Draža Mihailović temeljio četničku doktrinu. Milovan Đilas je lijepo to primijetio u „Revolucionarnom ratu“ da je glavni problem četničkoga djelovanja njihova fiksacija teritorijom. Ni svi izgubljeni ratovi, zaludnje potrošene godine i decenije, masovne grobnice i genocidi te sankcije i kazne nijesu uspjele promijeniti velikosrpski kod teritorijalizma u primatu srpske politike. Taj zaključak je veoma lako izvesti i na osnovu pjesama koje su postale zaštitni znak svih srpskih skupova u pomenutom četvorouglu. U njima je artikulisana sva misija nosilaca „srpske ideje“. Repertoar Danice Crnogorčević u tome pogledu najkarakterističniji je za analizu.

Njena pjesma „Veseli se srpski rode“ napisana od strane popa Crkve Srbije i snimljena u studiju „Manastira Ostrog“ (kakva blasfemija), govori više od ijednog političkog govora jer ta je pjesma postala svojevrsna narodna enciklopedija svetosavske pastve. Iako stihoklepačka, izgrađena na premisi da je usiljeno rimovanje dovoljno da bi se nešto nazvalo pjesmom, bez ikakve umjetničke vrijednosti s tonalnim miksom duhovnoga i turbofolk ritma u koji je stalo sve od hora „Kola srpskih sestara“ do Baje Maloga Knindže, numera je postigla izuzetan mobilizatorski efekat. Ako se u njoj pokuša naći neka zdravorazumska logika – nema je! Pjesma je mitska fantazmagorika nastala iz opšte klime mišljenja unutar Crkve Srbije te se može posmatrati kao osnovni obrazac njihove političke vizije teritorije.

Kao i svaki desničarski i konzerva um koji u svojoj akciji vidi uskrsnuće uspavanoga narodnog bića i u ovom slučaju kreće se sa Suncem. Pjesma počinje uz silabički neujednačeno redanje „opštih mjesta“ svetosavske mitologije: „Ogrijalo Sunce, sa Kosova polja ravna / Zasijale svetinje iz vremena davna, a ti“. Potom ide nabrajanje dinastija, srpskih i crnogorskih, te ličnosti iz srpske kosovske mitologije – Obilića, s naglaskom na posljednjem stihu refrena – „nek se srpski barjak vije od Prizrena do Rumije“. U istome maniru kasnije se pobrajaju pravoslavni manastiri na Kosovu i grobovi predaka „što odbraniše vjeru svetu od Turaka“. Glavni klik pjesme nalazi se u pozivu srpskome rodu da se veseli zbog slobode? Da pjesma nema kontekst bila bi još jedna u nizu folklorizovanih polunaricaljki koje se na traci štancuju u srpskom nacionalističkom podzemlju. No, pjesma je nastala u Crnoj Gori, uoči litija i pjeva se neprekidno na svakom većem srpskom skupu. U čemu je štos? Ni Prizren ni Rumija nijesu u Srbiji! Ni Prizren ni Rumija nijesu srpski danas. Ako se na mapi lenjirom povuče prava linija između Prizrena i Rumije ona prelazi preko śeverne Albanije, tačno preko Skadra! Dakle, ova pjesma jasno implicira na „srpski prostor“ te poziva pastvu da zavijori srpske barjake na teritorijama triju ipak nezavisnih država Kosova, Albanije i Crne Gore! Ljude koji su te stihove prihvatili kao himnu teško biste odvratili od rata ako vam je to plan. Naprotiv, sloboda kojoj se navodno raduje „srpski rod“ u pjesmi nije ništa drugo do pervertirani poklič na osvajanje tuđih teritorija sakriven iza krilatice o oslobađanju zamišljenoga „nacionalnog prostora“ – od Prizrena do Rumije. Kad se śetimo da su svi ratovi 90-ih započinjali upravo fabrikovanom tezom o ugroženosti i pozivom na oslobođenje „srpske teritorije“ – od Karlobaga, Karlovca, Ogulina i Virovitice pa sve do „svetog Kosova“ – a da su rezultati toga klikovanja na stotine hiljada mrtvih, milioni izbjeglih, etnička čišćenja i genocid u BiH, razvidan je zlokobni podtekst ovakvih budnica.

Zajedno u paketu s „Veseli se srpski rode“ ide još jedna pjesma od iste izvođačice. Gotovo da je u pitanju njen nastavak. Ako ih slušate jednu za drugom pomislite da je ista pjesma. Početna tačka ista – Kosovo. Opet grije Sunce, manastiri se nabrajaju. Samo što su se teritorije malo proširile. U pitanju je numerica „Sini jarko Sunce sa Kosova“. Tu se već direktnije prijeti odlaskom na Kosovo: „Svi će Srbi kao Jugovići, za Krst časni na Kosovo ići“ te nabraja srpska i nesrpska toponimija u kontekstu svesrpske naravno. Pa kaže: „Od Kruševca, Prizrena, Cetinja / Dubrovnika, Knina, Nevesinja / Sa Avale, Lovćena i Šare / Kliče srpstvo, ustani Lazare“. Vidimo da je autor bio toliko nadahnut da je poslije Kosova, Albanije i Crne Gore u svoje kote unio Hrvatsku i Bosnu i Hercegovinu. Kako to biva u giganacionalističkom kiču, ironija uvijek umiješa prste. Melodija za „pozitivnu geografiju“ četničkih popova istovjetna je melodiji Thompsonove „Anice, kninske kraljice“ koju je ovaj svojevremeno posudio iz jedne znatno starije crnogorske ljubavne pjesme.

Sad se ponovo vraćamo kontekstu. Pjesme Danice Crnogorčević koje su u svakom pogledu uradak Crkve Srbije u Crnoj Gori – od teksta do produkcije i distribucije, prekjuče su pjevane pred Cetinskim manastirom. Popovi i monahinje su zloupotrijebili đecu iz drugih krajeva Crne Gore koja su na drugi dan Uskrsa došla u pośetu manastiru te s njima zapođeli srpsko kolo na Vladičinoj bašti. U kulturi crnogorskoga śećanja Vladičina bašta je središte crnogorskoga političkoga života budući da se tu nalazi manastirsko guvno đe je vjekovima zasijedao Opštecrnogorski zbor, simbol oslobodilačke crnogorske borbe. Tu su u septembru 2021. godine – da bi obilježili teritoriju – kao Brena na stadion helikopterom slećeli urbani i konstraktni Porfirije i mračni Joanikije. Tu su dakle, popovi Crkve Srbije koji ne priznaju crnogorski narod i koji prisvajaju crnogorske svetinje, simbole i kulturu na drugi dan Uskrsa koji se poklopio s datumom stradanja crnogorske familije Zvicer koju su zbog neslaganja s nestankom crnogorske nezavisnosti 1923. kompletnu spalili srpski žandari, formirali lanac i u želji da isprovociraju Cetinjane i Cetinjanke, gromoglasno pjevali „Veseli se srpski rode“. Sve se to dakle dešava i u toku masovnih okupljanja za podršku Ukrajini koje se na Cetinju održavaju svakoga dana od izbijanja varvarske Putinove agresije. Po receptu izazivanja građanskih sukoba popovi Crkve Srbije odradili su svoj posao. Srećom, savjesni građani i građanke Cetinja nijesu odgovorili onako kako je Crkva priželjkivala, već su dostojanstveno prekinuli taj nacionalistički sabor srpskoga sveštenstva. Pitanje je, što će im biti naredni korak?

Zapadne ambasade i posmatrači u Crnoj Gori dugo nijesu mogli uviđeti da je Crkva Srbije glavni maligni proruski faktor u državi. Prvo su im progledali kroz prste kad su bile litije. Onda su ih podržavali u klerikalizaciji crnogorskih institutucija. Onda nijesu blagovremeno reagovali ni kada je Joanikije mračni otvoreno stao uz Rusiju i uporedio Crnu Goru s malom Ukrajinom. Da li čekaju da neko od njegovih sveštenika izazove građanski nemir? Od crnogorskih institucija koje su pod kontrolom Dritana Abazovića ne možemo očekivati da stane na kraj klerikalnom iživljavanju budući da se isti prije neki dan grlio s Joanikijem ni da mu je sestra od strica koju dugo nije vidio.

Ipak, jedno je jasno – između Thomspona i pjesama Danice Crnogorčević nema razlike. Kad gođ se javno izvedu, izazovu nelagodu. I ostave utisak. Truleži.