BISER CRNOGORSKE ARHITEKTURE ČEKAJU BOLJI DANI: Spomen dom u Kolašinu da bude muzej savremene crnogorske umjetnosti

Jedan od najljepših primjera crnogorske poslijeratne arihtekture, čuveni Spomen dom u Kolašinu, zahvaljući novoj gradskoj upravi, čekaju bolji dani i zaslužena adaptacija od 200.000 eura, koliko je za ove namjene opredijeljeno u budžetu opštine za narednu godinu.

Valorizacijom kulturno-istorijskih spomenika, posebno Spomen doma koji je, kao značajno djelo jugoslavenske arhitekture predstavljen i na izložbi “Toward Concrete Utopia: Architecture in Yugoslavia, 1948-1980” (MOMA, New York, jul 2018. – januar 2019.) otvara se nova perspektiva u ovom gradu koji se posljednih godina ubrzano razvija. Po izboru platforme World Monuments Fund, Spomen dom se našao i među 30 najatraktivnijih arhitektonskih dostignuća u svijetu.

Kolašinski Spomen dom dobio je nagradu Prešernove fondacije za arhitekturu u Ljubljani i tadašnju saveznu nagradu “4. jul” u Beogradu.

Spomen Dom je izgrađen 1976. godine. Smješten u samom centru grada okruženog planinama, ova građevina predstavlja jedinstveni primjer spoja moderne arhitekture i gotovo netaknute prirode. Dizajnirao ga je poznati slovenački arhitekta Marko Mušič u spomen na prvu skupštinu Nacionalnog antifašističkog vijeća narodnog oslobođenja Crne Gore i Boke.

Spomen dom u Kolašinu predstavlja sublimaciju obilježavanja događaja iz Drugog svjetskog rata koji su se održali u Kolašinu, kao slobodarsko-partizanskoj teritoriji.

Na zelenoj površini tik do trga nalazi se i Spomenik žrtvama fašizma (1952.), prema projektu vajara Vojina Bakića.

Zbog specifičnog arhitektonskog rješenja, inspirisanog tradicionalnim kosim krovovima karakterističnim za Kolašin i ovo podneblje, kao i vremena izgradnje, a prije svega ekspresivne upotrebe neobojenog, sirovog betona, zgrada je impresivan primjer arhitekture ovog perioda i simbol antifašističke Crne Gore.

Dugo godina Spomen dom je korišten kao kulturni i administrativni centar Kolašina i okoline. Sve do ranih devedesetih, za održavanje zgrade bile su zadužene lokalne vlasti. Međutim, kada je njegovo održavanje skinuto sa budžeta, Spomen dom počinje polako da propada.

Umjesto obnove, javile su se ideje i da se ovo najljepše arhitektonsko obilježje Kolašina sruši kako bi na tom mjestu izgradili novi turistički kompleks. Ekonomska kriza je, uz sve probleme koje je donijela, ipak imala i pozitivnu stranu – usljed nje je taj plan propao. Zgrada se i danas koristi za opštinsku upravu i lokalne političke stranke.

Iako je usvojena odluka Skupštine opštine Kolašin o ulaganju od 200.000 eura za početak adaptacije zgrade, ovo nije prvi put da se planiraju sredstva za njegovu rekonstrukciju. Da je bar djelimično realizovan četvorogodišnji  Strateški plan razvoja opštine Kolašin, donesen 2017. godine, zgrada Spomen-doma, višedecenijskog simbola grada, sada ne bi bila ruina. Novac potreban za te investicije lokalna uprava planirala je da obezbijedi iz opštinskog budžeta, uz pomoć Vlade i investitora, odnosno, donatora. Novac nikad nije stigao, a onaj iz opštinske kase uvijek je trošen na nešto preče. Osim toga, svaka vlast  je u svakom četvorogodišnjem razvojnom planu grada, tokom minulih decenija, najavljivala očuvanje ovog spomen doma. Zato Kolašinci više ne vjeruju na riječ, dok ne počnu prvi radovi.

Objektivno govoreći, spomenik ove veličine i arhitektonskog dizajna traži i novac i vrijeme. Kolašin, s druge strane, postaje centar investicija u turizmu, uz otvaranje prve dionice auto puta. Tako se i za Spomen dom otvara nova perspektiva, posebno ako se ima u vidu da Crna Gora nema muzej savremene umjetnosti.

Rekonstrukcija Spomen doma bi trebalo da ide u pravcu njegove prenamjene u muzej savremene crnogorske umjetnosti. Takav muzej je našoj državi više nego potreban, a Kolašin je idealno mjesto za stalnu postavku crnogorske savremene umjetnosti, u originalnom primjeru manifestacije narodne crnogorske gradnje u arhitektonskoj memorijalnoj formi kao što je Spomen dom.

Ako se zna da se u Kolašinu trenutno gradi 2.500 smještajnih kapaciteta sa preko 5.000 kreveta, turista neće nedostajati. Prenamjenom Spomen doma u muzej crnogorske savremene umjetnosti, savremena umjetnost u Crnoj Gori bi dobila adekvatne uslove za svoj dalji razvoj i valorizaciju, a Kolašin i Crna Gora novu kulturnu i turističku ponudu uz koju bi i naša i šira javnost imala uvid u umjetničke zbirke Crne Gore iz 20. i 21. vijeka.

L.P.Đ.