Odluke Drugog zasijedanja AVNOJ-a o samoopredjeljenju naroda Crne Gore bile su u potpunosti sprovedene. Predsjedništvo CASNO su predstavljali: Dr Niko Miljanić, predsjednik, Božo Ljumović , prvi potpredsjednik, Jovan Ćetković, drugi potpredsjednik, Inž. Petar Tomanović, treći potpredsjednik, sekretari su bili: Veljko Zeković (prvi) i Vlado Lazarević (drugi). Članovi Predsjedništva CASNO-a: Proto Jovo Radović, Peko Dapčević, Ivan Milutinović, Jevto Pavić, Savo Čelebić, Blažo Jovanović, Mehmed Hodžić, Marija Mitrović, Mihailo Grbić, Mirko Krdžić, Andrija Mugoša.
Četvrtim zasijedanjem na Cetinju (15-17. april 1945.) CASNO je postao Crnogorska narodna skupština koja je odluke ZAVNO-a i CASNO-a ozakonila i podigla na državnopravni nivo. Kolašinska skupština ZAVNO-a CG i B i odluke njenih delegata kao pravih narodnih predstavnika predstavlja vertikalu između Skupštine crnogorskih i bokeljskih rodoljuba u manastiru Ostrogu 8. februara 1942. i CASNO-a tj. Crnogorske antifašističke skupštine narodnog oslobođenja.
Crna Gora je jedino u Avnojevskoj Jugoslaviji bila izjednačena s ostalim. To je jedino ujedinjenje na ravnopravnoj osnovi. Sva ostala su bila prisajedinjenja. Ustavom od 31. decembra 1946. Crna Gora je definisana kao narodna država republikanskog oblika u kojoj se crnogorski narod na osnovu načela ravnopravnosti ujedinjuje sa drugim narodima i njihovim republikama u FNRJ. Donošenjem Ustava Narodne Republike Crne Gore pravno su formulisane duboke revolucionarne promjeČetvrtim zasijedanjem na Cetinju (15-17. april 1945) CASNO je postao Crnogorska narodna skupština koja je odluke ZAVNO-a i CASNO-a ozakonila i podigla na državnopravni nivo. Kolašinska skupština ZAVNO-a Crne Gore i Boke i odluke njenih delegata kao pravih narodnih predstavnika predstavlja vertikalu između Skupštine crnogorskih i bokeljskih rodoljuba u Manastiru Ostrogu 8. februara 1942. i CASNO-a ne u strukturi zemlje koje su se desile u toku NOR-a. Stoga ovaj Ustav predstavlja pravni izraz nove društvene i državne stvarnosti.
FENIKS U OČIMA SVIJETA
Nakon 21. maja 2006. (na demokratski organizovanom referendumu obnovljena crnogorska državnost), koga ne bi bilo bez ZAVNO-a u Kolašinu, Crna Gora je prepoznatljiva kao feniks u očima svijeta. Zato je Kolašin istorijski grad koji je u toku NOR-a preko 20 puta prelazio iz ruke u ruku i koji je bombardovan 18 puta. Rukovođeni ljubavlju prema Crnoj Gori, njenoj slobodi i demokratiji, čija je osnova antifašizam, mladi naraštaji i buduća pokoljenja treba da budu svjesni značaja ovog događaja čiju 75 godišnjicu obilježavamo. Onu državnu zastavu na Ist Riveru drže ruke brojnih pokoljenja i nebrojeni pojedinci, a među njima i 544 delegata Prvog kao i delegata na Drugom i Trećem zasijedanju ZAVNO-a Crne Gore i Boke. Njima u čast posvećeno je ovo slovo.
AVNOJ – ZAJEDNIČKA DRŽAVOTVORNA TEKOVINA
AVNOJ je jedina antifašističpka skupština jedne države u tada pokorenoj Evropi. Iako je okrutnim načinom razbijena avnojevska federativna Jugoslavija, vrijednosti AVNOJ-a nijesu obezvrijeđene. „Istorijski, teorijski i životno i dalje vrijede“ kaže akademik Mijat Šuković. Za sve narode i države na jugoslovenskom prostoru odluke Drugog zasijedanja AVNOJ-a imaju državotvorni karakter. Njihova državotvornost treba da obavezuje sve učesnike stvaranja AVNOJ-a, sada samostalne države da se pridržavaju istorijske istine o AVNOJ-u kao državotvornoj i istorijskoj tekovini i vrijednosti koje su značajne i kao zajedničke i kao dio vlastite istorije. Za ovu priliku izdvojio bih sljedeće avnojevske vrijednosti od velikog značaja za demokratsko jačanje i međusob no povezivanje jugoslovenskih naroda i država i njihovih pokidanih ekonomskih i kulturnih veza i odnosa. Glavna poruka i vrijednost je da svaki narod, da bi bio slobodan, ima pravo i obavezu na borbu protiv ugnjetavanja, mržnje, hegemonije, oduzimanja bilo kojeg prava drugom narodu. Isto tako, svaki narod ima pravo da preuzme odgovornost za svoju sudbinu i budućnost i da poštuje oprjedeljenja drugih naroda da u skladu s legitimnim sredstvima i svojim interesima oblikuje svoj život i da u saradnji sa drugim narodima izgrađuje svoju budućnost i prosperitet. Poruke i pouke vrijednosti AVNOJ-a „identične su i sa premisama na kojima se odvijaju evropske integracije. Svojevrsna su preteča njihova“ kaže dr Mijat Šuković.
VJEČNI PLAM
Svoje pravo da sami uređuju svoje odnose, Crnogorci su izvojevali s oružjem u ruci i niko im to pravo ne može uzeti. Današnja Crna Gora je sebe obnovila u NOB-i, ona je izrasla u toj borbi, ona je pravna nasljednica Crne Gore obnovljene 15. i 16. novembra 1943. u Kolašinu i 29. i 30. novembra 1943. godine u Jajcu. Trinaestojulske vatre vječno plamte.
Izvor: Pobjeda / autor: Slobodan Simović