Piše: Tanja Pavićević
Pojam „srpsko-ruski svet“ nije zvanična doktrina, ali jeste ideološki konstrukt koji objedinjuje bliske kulturne, religijske i političke veze između Srbije i Rusije – najčešće kroz prizmu panslavizma, pravoslavlja i antizapadnog sentimenta.
Ovaj “svet” se ne zasniva isključivo na zajedničkoj istoriji i vjeri, već sve više na savremenim političkim interesima, narativima i uticajima koji dolaze iz Moskve i Beograda.
U toj priči Crna Gora je do skoro bila trn u oku – mala, ali simbolički važna zemlja koja je 2006. obnovila nezavisnost, a potom 2017. ušla u NATO jasno se suprotstavljajući ruskim interesima na Balkanu. Ipak, u posljednjih nekoliko godina Crna Gora se našla na klizavom terenu.
Pad DPS-a 2020. i dolazak koalicija sa snažnim proruskim i prosrpskim elementima otvorili su vrata za novu fazu – fazu političkog poklonjenja.
Kako je Crna Gora “otišla na poklonjenje”? Ne preko noći, ali svakako bez ozbiljnog otpora. Kroz retoriku „pomirenja“, „povratka tradicionalnim vrijednostima“ i borbe protiv „domaćih izdajnika“, formirane su vlade koje su sistematski delegitimisale sekularni i građanski karakter države. Srpska pravoslavna crkva, kao glavni ideološki kanal srpsko-ruskog sveta, dobila je ogroman uticaj — ne samo duhovni, već i politički, društveni i finansijski. A sve to na štetu rahmetli građanske, multikulturne i sekularne Crne Gore.
Ključni trenutak u tom procesu bio je poklon crnogorskog sakralnog nasljeđa SPC-u — izveden u tišini, bez transparentnosti i bez znanja i odobrenja građana. Premijer u tehničkom mandatu,Dritan Abazović,potpisao je tzv. Temeljni ugovor sa Srpskom pravoslavnom crkvom 2022. godine, čime je, bez javne rasprave, stručne analize ili građanske saglasnosti, Beogradskoj patrijaršiji formalno predao kontrolu nad hiljadugodišnjom kulturno-istorijskom baštinom Crne Gore. Manastiri, crkve, grobovi vladara i svetaca, manastirska groblja — sve je to jednostavno uručeno kao da je riječ o ličnoj imovini privremene vlasti, a ne kolektivnoj memoriji i identitetu države.
Tu dolazimo do ključne uloge domaće propagandne infrastrukture. Medij koji se godinama predstavlja kao profesionalni arbitar javnog mnjenja, snosi direktnu odgovornost za stvaranje političke platforme koja je omogućila ovu tišinu. Vlasnici „Vijesti“, koji su učestvovali u osnivanju i promociji partije URA Dritana Abazovića, kreirali su narativ o tobožnjem balansu između “dva nacionalizma” — srpskog i crnogorskog. Time su zamaglili stvarnu dinamiku moći: dok je jedan nacionalizam imao crkvu, državnu podršku i operativnu mrežu, drugi je sveden na refleks odbrane i simbolički otpor.
Kao šlag na tortu tog propagandnog napora, novinarkaJelena Jovanović(Vijesti/BIRN) objavila je tzv. „mapu ekstremista“, targetirajući pojedince koji su se usudili da se suprotstave urušavanju crnogorskog identiteta i predaji državne baštine. U toj „mapi“, aktivisti, intelektualci, pa i obični građani označeni su kao bezbjednosna prijetnja — isključivo zato što su branili ono što je donedavno bilo osnov identitetskog okvira države. Sud je kasnije potvrdio da se ne radi o istraživačkom novinarstvu, već o metodologiji političke diskreditacije.
Narativ o “dva ekstremizma” imao je jasan cilj — da zbuni i obeshrabri građanski blok, da svaku odbranu Crne Gore predstavi kao podjednako opasnu kao i projekat “srpskog sveta”. Rezultat je bio paraliza, konfuzija i, na kraju, odustajanje. Tako se otvorio prostor za tiho predavanje identiteta, baštine i suvereniteta.
Dodatno, dio tzv. NVO elita nije stao u zaštitu javnog interesa. Naprotiv, pridružili su se narativnom inženjeringu. Oni koji su dizali glas protiv predaje manastira, crkava i grobova Crkvi Srbije, proglašeni su za “nacionaliste”, “klerofašiste”, “zaostale”. Tako je briga za državu, kulturu i identitet predstavljena kao prepreka progresu, dok su drugi, uz blagoslov moćnih struktura, sprovodili plan kulturološke i političke reintegracije Crne Gore u okvir “srpskog sveta”.
I sada, kada se vodi bitka za Veliku plažu, kada se najavljuje njena prodaja i devastacija pod izgovorom “razvoja” – mnogi od onih koji su tada ćutali, odjednom su digli glas. Ovoga puta su u pravu. Velika plaža jeste nacionalno blago. Ali se postavlja pitanje: gdje ste bili kad se predavao Cetinjski manastir? Kad je predata duhovna i kulturna kičma Crne Gore?
Crnogorske svetinje bile su prva linija fronta. Ko se tada nije bunio, danas mora da se zapita – koliko mu je borba za Crnu Goru stvarna, a koliko selektivna? Nije pitanje samo šta sada pokušavamo spasiti, već i – šta smo sve već izgubili jer smo ćutali kad smo morali viknuti najglasnije.
