Više od hiljadu godina, šah je bio simbol rata. Danas, Vladimir Putin koristi ovu drevnu igru kao alat u modernim političkim igrama, pokušavajući da ostvari pobjedu u jednom veoma stvarnom, brutalnom sukobu 21. vijeka. Geopolitička strategija Sovjetskog Saveza, a potom i Rusije, decenijama je neraskidivo povezana s figurama na šahovskoj tabli – kraljevima, damama, topovima i konjima. Granica između sporta i stvarnog rata postala je gotovo nevidljiva, piše Politiko.
Tri godine nakon invazije na Ukrajinu, jedan od najpoznatijih ruskih šahista pretvorio se u vatrenog propagandistu Kremlja, lično dopremajući vojnu opremu na front. Naspram njega – ne preko crno-bijelih polja, već na suprotnim stranama dubokog ideološkog jaza – stoje najveći velemajstor svih vremena i trener aktuelnog svjetskog prvaka, obojica oštri kritičari Putinovih postupaka.
Birokrata pod maskom
Ako postoji čovjek koji simbolizuje isprepletenost politike i šaha, to je Arkadij Dvorkovič – predsjednik Svjetske šahovske federacije (FIDE). Iza smirenog osmijeha i sijedih vlasi krije se karijera bivšeg zamjenika ruskog premijera i bliskog saradnika Dmitrija Medvedeva, jednog od najvatrenijih pristalica rata.
Prema ukrajinskom šahovskom savezu, FIDE je danas „instrument ruske geopolitike“, a Dvorkovič – čovjek koji sprovodi zadatke Kremlja.
Gari Kasparov, legendarni šampion i otvoreni protivnik režima, opisao je FIDE kao „spoljnu ruku KGB-a“, ukazujući na to da se dolasci ruskih delegacija podudaraju sa FIDE događajima u strateškim regionima poput Kazahstana ili Pakistana.
Iako se FIDE poziva na sportsku neutralnost, odluke poput ublažavanja sankcija Rusiji, odbijanja dodatnih kazni za šahiste koji otvoreno podržavaju rat, kao i vođenje organizacije pod ruskim uticajem, dodatno produbljuju sumnje u političku pristrasnost.
Konj na terenu
Ako je Dvorkovič Kremljev pion u odijelima i sastancima, onda je Sergej Karjakin „crni konj“ koji djeluje direktno na terenu. Rođen na Krimu, Karjakin je od svjetskog velemajstora postao ratni promoter – ne samo da širi propagandu, već i lično dostavlja oružje na liniju fronta.
Njegove posjete okupiranim zonama, preživljavanje dron napada, te promocija lažnih informacija na društvenim mrežama, doveli su do sankcija EU i nagrade Kremlja – medalje „Za zasluge otadžbini“.
FIDE ga je 2022. suspendovao na samo šest mjeseci, što su mnogi vidjeli kao manevar da se zaštiti Dvorkovič. Karjakin je, uprkos tome, nastavio sa ratnohuškačkim aktivnostima i čak je 2024. imenovan u Savjet Federacije kao predstavnik okupiranog Krima.
Duga sijenka ruske šahovske dominacije
Šah je u Sovjetskom Savezu bio mnogo više od igre – bio je ideološko oružje. Pod Staljinovom direktivom u 1930-im, igra je postala državni projekat – uz škole, klubove, časopise, pa i filmove. Šahisti poput Karpova i Kasparova bili su heroji koji su simbolizovali intelektualnu moć SSSR-a.
Nakon raspada Sovjetskog Saveza, ruski uticaj u šahu opao je, ali nikada nestao. Tokom poslednje decenije, FIDE je opet pod dominacijom ruskih figura – od Kirsana Iljumžinova, koji je igrao šah s Gadafijem, do Dvorkoviča.
Čak i danas, dok su druge sportske grane zatvorene za Rusiju, njeni šahisti nastupaju na međunarodnim takmičenjima – često bez osude rata. FIDE je, 2023. godine, čak prebacila Ruski šahovski savez iz evropske u azijsku šahovsku federaciju – što mnogi vide kao pokušaj zaobilaženja sankcija.
Ukrajina se ne predaje
Aleksandar Kamišin, novi predsjednik Šahovskog saveza Ukrajine i blizak saradnik predsjednika Zelenskog, vodi borbu za šahovsku nezavisnost. Njegov cilj je jasan: jačanje ukrajinske pozicije u FIDE, suspenzija ruske federacije i uklanjanje ruskih funkcionera.
„FIDE je izgubljeni front za civilizovani svijet“, kaže Kamišin. „Ovo nije više samo igra – ovo je borba za identitet, zakonitost i slobodu.“
